nashaziamlia.org

Асьветна-адукацыйны, грамадазнаўчы сайт для беларусаў: аналіз, прагноз, сілы, інтарэсы, сьветагляды, ідэі, ідэалогіі, праграмы, мэты.

Запісы

Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудства на cвае сьцягі? (частка 3, тэарэтычная: Біялагічныя асновы полавай дыферэнцыяцыі)

26 снежня, 2011 | 4 каментарыя

Алесь Астроўскі


Для далейшага аналізу тэхналогіі выкарыстаньня сіяністамі-ліберастамі людзей з сексуальнымі адхіленьнямі з мэтай разбурэньня агульнай і нацыянальнай культуры народаў сьвету, нам патрэбны хаця б падставовыя Веды па праблеме пола і полавай дыферэнцыяцыі. Гэтыя веды здабывае і назапашвае біялагічная і медыцынская навука. Выстаўляю маю распрацоўку гэтай праблемы, пераапрацаваную ў публіцыстычным ключы.


У людзей, як і многіх іншых відаў жывых арганізмаў, полавы дзімарфізм выяўляе сябе ў існаваньні мужчын і жанчын, якія характарызуюцца адрозьненьнямі ў будове цела, сваёй фізіялогіяй, а таксама асаблівасьцямі пачуцьцяў, паводзін, успрыняцьцем рэчаіснасьці, рознымі ролямі ў грамадстве. Яны – мужчыны і жанчыны – часта бываюць настолькі рознымі, што нярэдка дасьледчыкі, якія глыбока вывучаюць зьяву полавага дзімарфізму, прапануюць уяўляць, нібы на Зямлі існуюць дзьве людскія цывілізацыі – жаночая і мужчынская. І каб паразумецца ім нярэдка патрэбны… перакладчык.

Большасьць з нас добра ведае пра асаблівасьці анатоміі й фізіялогіі мужчын і жанчын. Таму для ілюстрацыі прывяду даныя параўнаўчых дасьледваньняў псіхолагаў, якія менш вядомыя (гл. табліцу; адначасна давайце ўлічым адзін нюанс: далей паўсюль пад словамі “жанчына” і “мужчына” трэба мець на ўвазе тыповага, абагуленага, “сярэднестатыстычнага” прадстаўніка адпаведнага полу – па сутнасьці, абстрактную, а не канкрэтную асобу; сітуацыі, зьвязаныя з канкрэтнымі выпадкамі, а тым больш асобнымі выключэньнямі, будуць агаворвацца адмыслова).

Бачачы разнастайныя праявы полавага дзімарфізму, нам трэба па сутнасьці знайсьці адказ на пытаньне: як так сталася, што ўсе людзі дзеляцца на такіх розных жанчын і мужчын? чаму і навошта яны адрозьніваюцца ня толькі цялесна, фізіялагічна, а і ментальна? ці ёсьць тут біялагічныя прычыны – г.зн. аб’ектыўны, незалежны ад нашага жаданьня сэнс?  а, калі ёсьць, дык у чым ён заключаецца?

Праблема полу закранае важныя сьферы дзейнасьці чалавека, яна ўзьнікае сёньня ў самых разнастайных палеміках, становіцца прадметам сварак, інструментам маніпуляцый і палітычнай барацьбы, фонам для хаваньня збачэньняў і злачынстваў. У тым ліку і па гэтай прычыне многія з нас у дадзеных пытаньнях знаходзяцца ў палоне шматлікіх памылковых уяўленьняў… І наадварот, каб даваць прафесійныя сьветаглядныя, псіхалагічныя, медыцынскія рэкамендацыі, трэба валодаць навуковай канцэпцыяй полу, якая дае Веды, а разам зь імі й аб’ектыўную сістэму каардынат для ацэнкі розных праяў гэтай зьявы. Без такой апоры ўсе нашы ўяўленьні, перакананьні нібы падвісаюць у паветры ці паварочваюцца тым ці іншым бокам у залежнасьці ад суб’ектыўных інтарэсаў больш актыўных груп, а спробы абмеркаваць праблему пераўтвараюцца ў схаластычныя, бессэнсоўныя спрэчкі й свары.

Падкрэсьлю таксама, што ў дадзенай працы ня ставіцца задача адказаць на ўсе пытаньні, зьвязаныя з полам. Гэта задача для кніг. Наша задача – найперш прааналізаваць той біялагічны ПАДМУРАК, на якім АБ’ЕКТЫЎНА грунтуюцца разнастайныя феномены полу (уключаючы полавы дзімарфізм, як норму, і норму ў полавых дачыненьнях).


Кожны, хто вырашае з навуковых пазіцый прааналізаваць зьяву пола, як правіла, адкрывае, што каб з’арыентавацца ва ўзьнятай праблеме, трэба спачатку разабрацца ў біялагічным зьмесьце такіх зьяў, як размнажэньне і полавое размнажэньне. А пытаньне, напрыклад, пра асаблівасьці жаночай і мужчынскай псіхік, індывідуальнае разьвіцьцё адзнакі “пол” у чалавека і адхіленьні ў гэтым працэсе будзе лагічным аналізаваць толькі ў канцы пэўнага ланцугу прынцыповых біялагічных зьяў (напрыклад, такога, які пададзены на схеме).


У гэтым ланцугу ўсе папярэднія біялагічныя феномены зьяўляюцца асновай, на якой эвалюцыйна разьвіліся больш позьнія зьявы. Фактычна гэта – прынцыповы план аналізу тэмы.

Таму давайце азнаямленьне з праблемай полавага дзімафізму ў чалавека пачнем з асэнсаваньня такой зьявы, як размнажэньне арганізмаў.



КАРОТКІ АГЛЯД ЭВАЛЮЦЫІ ПОЛАВАГА РАЗМНАЖЭНЬНЯ

Арганізмы абсалютна ўсіх відаў, якія існуюць на Зямлі, ня могуць жыць бясконца доўга. Для ўсіх іх уласьцівы працэс паступовага старэньня і паміраньня. У такіх абставінах, каб перадаць эстафету жыцьця чарговаму пакаленьню (і гэтым забясьпечыць патэнцыйную бессьмяротнасьць віду) арганізмы да моманту абавязковага наступленьня сьмерці павінны пасьпець пакінуць нашчадкаў (дарэчы, ужо з гэтага абавязку вынікае: від важней за індывід, мэты існаваньня індывіда падпарадкаваны, абумоўліваюцца мэтамі існаваньня віда!). Абсалютна ва ўсіх відаў жывых арганізмаў такая здольнасьць ёсьць (ня можа ня быць!) і завецца яна размнажэньнем.

Размнажэньне арганізмаў – гэта зьява ўтварэньня імі сваіх нашчадкаў, дзякуючы якой адбываецца перадача эстафеты жыцьця чарговаму пакаленьню арганізмаў віду.

У біялагічна паўнавартаснага (нармальнага) размнажэньня ёсьць дзьве абавязковыя рысы – якасная і колькасная:

– нашчадкі кожнай наступнай генерацыі павінны быць падобны на сваіх продкаў – быць той жа якасьці, што і продкі (якасная);

– колькасна нашчадкаў павінна нараджацца з запасам (іх павінна быць больш, чым асобін у дадзеным дарослым пакаленьні), каб забясьпечыць устойлівую перадачу “эстафеты жыцьця” (колькасная рыса).

Але каб жыць у рэальных умовах, простага выкананьня гэтых дзьвюх умоў недастаткова. Справа ў тым, што кожны від існуе ў сітуацыі сталай канкурэнцыі зь іншымі біялагічнымі відамі, якія прэтэндуюць на тыя ж рэсурсы. І калі які-небудзь від арганізмаў “сьпіць у шапку”, проста выконваючы названыя вышэй умовы адносна ўстойлівага існаваньня, гэтага праз пэўны час можа аказацца недастаткова. У рэальных, канкурэнтных умовах жыцьця на Зямлі відам не абысьціся без таго, каб ня толькі размнажацца, а і дасканаліцца.

У жывой прыродзе ёсьць толькі адзін спосаб дасканаленьня – эвалюцыя. Для яго выкарыстаньня арганізмы ўсіх відаў “чакаюць” узьнікненьня мутацый і новых генетычных камбінацый, апрабуюць іх сваім жыцьцём, і, калі зьмены будуць удалымі (што, на жаль, бывае вельмі нячаста), перадаюць іх нашчадкам наступнага пакаленьня. У выніку нашчадкі маюць шанц стаць трошкі больш канкурэнцыйнымі, чым продкі, і такім чынам прасунуцца па шляху эвалюцыйнага дасканаленьня.

Але і гэтага мала. Ва ўмовах сталай канкурэнцыі застаюцца існаваць толькі тыя віды, якія здольны забясьпечыць дастатковыя тэмпы біялагічна прагрэсу… Падкрэсьлім, гаворка ідзе ўжо ня проста пра размнажэньне, ня проста пра прагрэс, а пра эфектыўнасьць апошняга!

А як жа біялагічнаму віду падвысіць верагоднасьць пазітыўных эвалюцыйных зьмен?

Толькі праз адно – праз выкарыстаньне генетычных рэсурсаў усяго віду як сістэмы, а ня як сумы асобных арганізмаў – г.зн. праз выкарыстаньне ўсяго таго станоўчага, што можа зьявіцца ў генафондзе біялагічнага віду, як узаемазьвязанай сістэмы генатыпаў, а ня проста іх суме. Для гэтага каля 2,5-3 млрд. гадоў таму (першыя жывыя аднаклеткавыя арганізмы зьявіліся на Зямлі каля 3,5-4 млрд. гадоў таму), некаторыя віды аднаклеткавых (тады на Зямлі былі яшчэ толькі прокарыёты) вынайшлі механізм, які забясьпечвае магчымасьць заканамернага абмену генетычным матэрыялам (яго рэкамбінацыю) паміж прадстаўнікамі аднаго віду. Гэты механізм завецца полавым працэсам.

Ён рэалізуецца ў прокарыёт праз утварэньне цытаплазматычных мосьцікаў, па якіх генетычны матэрыял можа перацякаць паміж клеткамі. У эўкарыёт, якія зьявіліся на Зямлі праз сотні мільёнаў гадоў, гэтае дасягненьне ня проста захавалася. У іх полавы працэс разьвіўся ў дзьве яго формы – каньюгацыю і капуляцыю (гл. малюнак).


Сьхематычна эвалюцыйна-прагрэсіўнае значэньне полавага працэсу паказана на малюнку ніжэй. На ім паказана, што полавы працэс за кошт абмену генетычным матэрыялам паміж прадстаўнікамі віду дазваляе выкарыстоўваць для эвалюцыі ўвесь патэнцыял пазітыўных генетычных зьмен, прысутных у генафондзе віду, што надае значна большую канкурэнцыйнасьць віду за кошт істотна большых тэмпаў яго эвалюцыі (гл. малюнак ніжэй; на ім карысныя ўласьцівасьці, якія ўзьнікаюць у выніку пазітыўных мутацыйных зьмен у нашчадкаў нейкага аднаклеткавага арганізма, пазначаны літарамі А і В; гэтыя ўласьцівасьці маюць аднолькавую верагоднасьць зьяўленьня, як у асобін, здольных толькі да бясполавага размнажэньня, так і здольных да полавага працэсу; аднак аднаклеткавыя, якія б спалучылі ў сабе абедзьве карысныя для жыцьця ўласьцівасьці – А і В – могуць хутка  узьнікнуць, нават ужо ў наступным пакаленьні, толькі ў тых нашчадкаў зыходнага аднаклеткаванага арганізму, якія захавалі ці сфармавалі здольнасьць да полавага працэсу (апошні пазначаны перакрыжаваньнем стрэлак); гэта вядзе да таго, што “полавыя” аднаклеткавыя хутка выціскаюць з усіх магчымых экалагічных ніш бясполавыя віды; так праяўляе сябе біялагічны прагрэс).


Але ў аднаклеткавых арганізмаў зьявы “размнажэньне” і “полавы працэс” былі і застаюцца адасобленымі адна ад адной.

Яшчэ праз сотні мільёнаў гадоў узьніклі шматклеткавыя арганізмы. Як больш высокаўзроўневыя формы, яны не маглі не захаваць прагрэсіўныя дасягненьні папярэдняй эвалюцыі. Аднак шматклеткавыя не маглі выкарыстоўваць полавы працэс у выглядзе каньюгацыі. Гэтаму аб’ектыўна перашкаджае іх шматклеткавасьць. Таму яны наслаілі полавы працэс у выглядзе капуляцыі на зьяву размнажэньня, вынайшаўшы і разьвіўшы зьяву полавага размнажэньня (гл. малюнак; зь яго бачна, што шматклеткавыя арганізмы зьявіліся з-за таго, што дзіплоідныя клеткі з наборам храмасом 2n, якія ўтвараліся пасьля зьліцьця-апладненьня дзьвюх гаплоідных клетак з наборам храмасом n, не разыходзіліся пасьля серыі мітатычных дзяленьняў, а заставаліся зьвязанымі разам у адзіны арганізм; а таксама бачна, што полавае размнажэньне ў шматклеткавых стала магчымым за кошт таго, што працэс мяёзу, які вядзе да ўтварэнья полавых клетак з наборам храмасом n з саматычных, дзіплоідных клетак з наборам храмасом 2n, адбываўся не адразу пасьля зьяўленьня апошніх, як гэта было і назіраецца ў аднаклеткавых, а быў перанесены на больш позьнія, сьпелыя стадыі антагенэзу шматклеткавых).


У цэлым жа полавае размнажэньне шматклеткавых – гэта іх размнажэньне з дапамогай сьпецыялізаваных полавых клетак – гамет (у большасьці гаплоідных па наборы храмасом). Аднаклеткавыя гаплоідныя гаметы – асноўны інструмант зьдзяйсьненьня полавага размнажэньня шматклеткавых арганізмаў.  Яны ж – доказ як паходжаньня шматклеткавых з аднаклеткавых, так і паходжаньня полавага размнажэньня шматклеткавых з аднаго зь відаў полавага працэсу аднаклеткавых.

У сваю чаргу, працэс, у выніку якога ў шматклеткавым арганізьме саматычныя дзіплоідныя клеткі пераўтвараюцца ў гаплоідныя гаметы, завецца сёньня гаметагенэзам (а самы галоўны працэс, які адбываецца ў ходзе гаметагенэзу, мы завем мяёзам). Ён, натуральна, ня мог адбывацца абы дзе. Для гаметагенэзу “было выдзелена” адмысловае месца, органы. Гэтыя органы мы завем полавымі залозамі (сін. ганадамі).

Далейшы эвалюцыйны посьпех шматклеткавых жывёл (сканцэнтруемся на іх) стаў залежаць ад выніковасьці полавага размнажэньня! Таму імкненьне максімальна падвысіць эфектыўнасьць дадзенага працэсу стала адзін з галоўных “клопатаў” усіх відаў шматклеткавых арганізмаў.

Адным са стратэгічных механізмаў прагрэсіўнага разьвіцьця любой жывой сістэмы зьяўляецца спалучэньне яе ўнутранай дыферэнцыяцыі зь яе ж унутранай інтэграцыяй (па сутнасьці, камбінацыю дыферэнцыяцыі й інтэграцыі можна лічыць універсальным механізмам прагрэсіўнага разьвіцьця любых складаных сістэм). Абодва гэтыя механізмы вельмі выразна праяўляюць сябе, калі мы аналізуем працэс эвалюцыі полавага размнажэньня.

Пры гэтым полавая дыферэнцыяцыя ў шматклеткавых жывёл пачынае праяўляць сябе са зьявы нарастаньня адрозьненьняў, дыферэнцыяцыі паміж гаметамі (а не са зьявы нарастаньня адрозьненьняў паміж арганізмамі).

На шляху  эвалюцыі полавыя клеткі шматклеткавых жывёл прайшлі ад стадыі ізагаміі (калі яны марфалагічна не адрозьніваліся паміж сабой), праз анізагамію (узьнікненьне пэўных адрозьненьняў) да овагаміі (гл. малюнак). Пры овагаміі клеткі радыкальна  адрозьніваюцца паміж сабой: вялікія нерухомыя клеткі завуцца яйкаклеткамі (сін. жаночымі полавымі клеткамі), а малыя рухомыя – сьперматазоідамі (мужчынскімі полавымі клеткамі).


Нарастаньне адрозьненьняў паміж полавымі клеткамі пацягнула за сабой  дыферэнцыяцыю ганад (полавых залоз). У выніку ў жывёл з першасна індыферэнтных ганад узьніклі яечнікі й семеньнікі – залозістыя ворганы для вытворчасьці адпаведна жаночых яйкаклетак і мужчынскіх сьперматазоідаў.

Аднак, спачатку яечнікі й семеньнікі знаходзіліся ў целе аднаго і таго ж арганізму (абоеполыя, гермафрадытныя віды). Так і сёньня пабудаваны целы арганізмаў, якія належаць, напрыклад,  да большасьці відаў плоскіх ці кольчатых чарвей, многіх малюскаў.

Але ў відаў з больш высокім узроўнем арганізацыі далей узьнікае зьява раздзельнаполавасьці, пры якой від становіцца падзеленым на дзьве групы асобін – самак і самцоў. Апошнія адрозьніваюцца найперш па прадукцыі асаблівых гамет з-за прысутнасьці ў іх целе альбо яечнікаў, альбо семеньнікоў. Пры гэтым самкамі мы завем тых, хто прадукуе яйкаклеткі, маючы яечнікі, а самцамі тых, хто прадукуе сьперматазоіды, маючы толькі семеньнікі. Так, неабходнасьць дыферэнцыяцыі гамет прывяла да неабходнасьці дыферэнцыяцыі ганад, а тая – да разьдзельнаполавасьці арганізмаў аднаго віду.

Спачатку самцы і самкі ў разьдзельнаполавых відаў адрозьніваліся амаль што толькі полавымі залозамі (для многіх відаў жывёл, напрыклад рыб, такое характэрна і сёньня). Аднак пазьней у ходзе прагрэсіўнага разьвіцьця полавага размнажэньня са зьявы раздзельнаполавасьці разьвіваецца зьява полавага дзімарфізму – наяўнасьці больш ці менш выразных фенатыповых адрозьненьняў паміж самкамі й самцамі. Г.зн., што цяпер самцоў і самак раздзельнаполавых відаў мы можам адрозьніць ня толькі, калі забьем жывёліну, ўскрыем брушную поласьць і паглядзім, якія ганады знаходзяцца там, а і, напрыклад, па іншых анатамічных рысах і паводзінах.

Але раздзельнаполавасьць стварыла яшчэ адну праблему: як вызначыць, каму быць самкай, а каму – самцом?

Спачатку такое вызначэньне адбывалася па-за кантролем спадчыннага матэрыялу – пад уплывам іншых чыньнікаў, у тым ліку пад уплывам абставін вонкавага асяроддзя (калі пол будучага арганізма вызначаўся без удзелу спадчыннасьці й ня ў час зьліцьця гамет, а перад ці пасьля апладненьня – адпаведна прогамна ці эпігамна). Класічным прыкладам у гэтым сэнсе зьяўляецца чарвяк банэлія, які жыве на марскім дне. Калі яго лічынка асядае на дно і трапляе на самку чарвя ці паблізу ад яе, яна пераўтвараецца ў самца. Калі лічынка не знаходзіць дарослую самку, яна сама становіцца самкай (вельмі зьдзівілі ў пытаньні вызначэньня полу таксама многія блізкія чалавеку хордавыя, але пра гэта пагаворым пазьней).

І толькі пазьней у выніку эвалюцыйнага разьвіцьця ўзьнікалі храмасомныя механізмы вызначэньня полу. Пры гэтым пол будучага арганізма пачаў вызначацца сінгамна – г.зн. у момант зьліцьця мужчынскай ды жаночай гамет й іхных храмасомных набораў. Зьяўленьне ў карыятыпе зіготы ў выніку зьліцьця гамет таго ці іншага набору адмысловых полавых храмасом і вызначала наперад, арганізм якога полу павінен разьвіцца з такой зіготы (дарэчы, на прыкладзе зьяўленьня храмасомнага механізму вызначэньня полу бачны яшчэ адзін агульнасістэмны прынцып прагрэсіўнага разьвіцьця жывой сістэмы – нарастаньне біялагічнай суб’ектнасьці (сін. аўтанамізацыя антагенэзу); г.зн. віды “імкнуцца” да таго, каб самім вызначаць свой будучы лёс праз механізмы, якія яны самі кантралююць, а не аддаваць вызначэньне прынцыповых, лёсавызначальных пытаньняў на водкуп абставінам).

Існуе шмат спосабаў вызначэньне полу з дапамогай храмасом. Толькі ў членістаногіх іх некалькі (адзін зь іх – балансавы). Ключавое значэньне пры вызначэньні пола ў млекакормячых і чалавека мае Y-храмасома, якая запускае механізм вызначэньня мужчынскага полу (гл. сьхему; – двайны набор аўтасом; Х і Y – полавыя храмасомы).


Аднак у хордавых механізм сінгамнага вызначэньня пола з дапамогай храмасом (за кошт прысутных там генаў) зьяўляецца адносна нядаўнім эвалюцыйным набыткам. Яго маюць яшчэ ня ўсе рыбы, амфібіі й, нават, рэптыліі. Так, у кракадзілаў, марскіх чарапах ды іншых рэптылій пол будучага арганізма вызначаецца тым… пры якой тэмпературы адбывалася разьвіцьцё эмбрыёна ў яйку!

У некаторых відаў рыб, а таксама шматлікіх членістаногіх, малюскаў, ігласкурых адсутнасьць жорсткага храмасомнага механізму вызначэньня пола зьяўляецца прычынай дзіўнага феномена – перавызначэньня пола ў дарослых арганізмаў. У дадзеных вілаў жывёл заканамерна на пэўнай стадыі антагенэзу, альбо ў сітуацыі, калі, напрыклад, у групе гіне адзіны самец (самка), можа адбыцца ператварэньне… самкі ў самца (ці наадварот самца ў самку).

У хрыбтовых фактычна толькі з птушак і млекакормячых пачынаецца стабільнае вызначэньне пола з дапамогай полавых храмасом. Такім чынам, разьдзельнаполавасьць і полавы дзімарфізм на грунце сінгамнага вызначэньня пола будучай дарослай асобіны з дапамогай храмасомных механізмаў – гэта адносна нядаўні эвалюцыйны набытак хрыбтовых. А ў біялогіі даўно вядомы прынцып: чым больш нядаўнім эвалюцыйным здабыткам зьяўляецца нейкая зьява, тым менш яна ўстойлівая да розных абставін жыцьця арганізмаў.

Удакладнім. Дыферэнцыяцыя пола ў млекакормячых абумоўлена ня проста храмасомамі, а генамі, якія знаходзяцца ў гэтых храмасомах. Сёньня вядома, што генаў, якія ўдзельнічаюць у фармаваньні сістэмы полавых адзнак, шмат. Знаходзяцца яны як у полавых храмасомах, так і ў аўтасомах. Проста гены, якія зьяўляюцца вызначальнымі ў фармаваньні самца, знаходзяцца ў Y-храмасоме (дэталі пазьней).

Зробім прамежкавае абагульненьне.

Такім чынам, каб продкам млекакомячых і чалавека давесьці размнажэньне да сучаснага стану, спатрэбілася “вынайсьці” й укараніць шэраг арамарфозаў:

– спачатку стварыць полавы працэс у аднаклеткавых;

– затым полавае размнажэньне ў шматклеткавых;

– дыферэнцаваць гаметы і полавыя залозы;

– дасягнуць раздзельнаполавасьці;

– паспрыяць разьвіцьцю полавага дзімарфізму;

– стварыць храмасомна-генетычныя механізмы вызначэньня пола будучага арганізма.

Дадаткова нашым яшчэ вельмі далёкім продкам у сувязі з выхадам на сушу спатрэбілася разьвіць органы для ўнутранага асемяненьня, стварыць малочныя залозы, “распрацаваць” механізм унутры-ўтробнага эмбрыягенэзу і падтрыманьня разьвіцьця зародка з дапамогай плацэнты. Надзвычай вялікае значэньне “было нададзена” таксама разьвіцьцю інстынктаў, якія забясьпечвалі і “полавыя паводзіны”, і клопат пра нашчадкаў, уключаючы іх абарону і навучаньне

Усе гэтыя каля дзюжыны прынцыповых “вынаходніцтваў” знаходзяцца ў падмурку асаблівасьцяў размнажэньня чалавека!

Але і на гэтым прырода не спынілася. Яна “вырашыла” выкарыстаць зьяву раздзельнаполавасьці і полавага дзімарфізму далей – ня толькі для забесьпячэньня эфектыўнасьці полавага размнажэньня, а і для падвышэньня эфектыўнасьці эвалюцыі віду, падзяліўшы “эвалюцыйныя ролі” самцоў і самак (мужчын і жанчын). Гэта добра бачна праз параўнаньне эвалюцыйных магчымасьцяў сапраўдных дзіморфных відаў зь гермафрадытнымі і партэнагенетычнымі відамі.



ЭВАЛЮЦЫЙНЫЯ ПЕРАВАГІ РАЗДЗЕЛЬНАПОЛАВАСЬЦІ НАД ГЕРМАФРАДЫТЫЗМАМ І ПАРТЭНАГЕНЭЗАМ

Сёньня, бывае, чутны выказваньні: “вось бы ўсе людзі былі гермафрадытамі ці партэнагенетычнымі – не было б ніякіх гендэрных праблем!” Маўляў, такія віды арганізмаў таксама размнажаюцца полавым шляхам…

Але справа ў тым, што эвалюцыйная эфектыўнасьць полавага размнажэньня гермафрадытных і партэнагенетычных відаў меншая ў параўнаньні з раздзельнаполавымі відамі. Як гэта было даказана?

Да партэнагенетычных відаў, якія адмовіліся ад раздзельнаполавасьці, а маюць г.зв. дзявочае аднаполае размнажэньне, належаць некаторыя віды насякомых, рыб, амфібій, рэптылій (напрыклад, каўказская скальная яшчарка, амерыканскі хлыстахвост).

У сярэдзіне 1990-х гадоў было праведзена дасьледваньне з выкарыстаньнем кампутарнай мадэлі, мэтай якога якраз і было высьвятліць, што лепш – паўнавартаснае полавае размнажэньне ці дзявочае, партэнагенетычнае.

На першы погляд выглядае, што лепш партэнагенэз. Бо калі які-небудзь від адмаўляецца ад мужчынскіх асобін, значыць, прыносіць нашчадкаў будзе кожны індывід віду, а не палова. Колькасьць папуляцыі толькі за адно пакаленьне зможа вырастаць ўдвая хутчэй. Чаму ж тады партэнагенэз ніводнага разу не сустракаецца ні сярод птушак, ні сярод млекакормячых?

Вось што атрымалася ў дасьледваньні.

Навукоўцы засялілі віртуальны сьвет 1000 жывёл, зь якіх 980 асобін размнажаліся полавым шляхам з апладненьнем, а 20 самак маглі прыносіць нашчадкаў самі па сабе, без апладненьня самцамі. У «гульню» для большай натуральнасьці ўключылі яшчэ два фактары. Па-першае, у віртуальны сьвет навукоўцы «падсялілі» розныя патагенныя бактэрыі і вірусы, якія маглі хутка размнажацца і мутаваць, а, па-другое, увялі некаторы ўзровень муціраваньня, якому маглі падвяргацца жывёлы. Прычым, мутацыі былі, як правіла, малазаўважальнымі, але, як і павінна быць, найчасьцей шкоднымі.

Праз пэўны час партэнагенетычныя асобіны, нягледзячы на тое, што іх першапачаткова было адносна мала, пачалі колькасна перавагаць – ужо праз 30 пакаленьняў віртуальная фаўна на 95% складалася з дзявочых самак. Здавалася, што двуполыя асобіны віду вось-вось вымруць, праіграўшы ў канкурэнтнай барацьбе. Аднак тут выявіўся першы недахоп партэнагенэзу. Паколькі кожная з дачок, народжаных ад дзявочай маці, зьяўлялася дакладнай копіяй сваёй маці, гэта палягчала задачу паразітаў: як толькі бактэрыя ці вірус інфікавалі каго-небудзь з групы «аднаполых» самак, ён хутка распаўсюджваўся на ўсю дадзеную папуляцыю. Нашчадкі ж групы двуполых асобін характарызаваліся большай генатыпічнай разнастайнасьцю (мелі большы ўзровень генетычнага полімарфізму), што істотна ўскладняла праблемы паразітаў. У выніку, у кампутарнай мадэлі некалькі эпідэмій нанесьлі такую шкоду партэнагенетычнай папуляцыі, што яе колькасьць скарацілася ў некалькі разоў. Аднак, нават самыя агрэсіўныя паразіты не маглі зьнішчыць партэнагенетычную папуляцыю цалкам, бо чым меньш асобін заставалася пры жыцьці, тым паразітам цяжэй было знайсьці новыя ахвяры. Эпідэміі сьціхалі, выжылыя партэнагенетычныя асобіны зноў інтэнсіўна размнажаліся, пачыналі колькасна перавагаць, і апісаны вышэй цыкл паўтараўся зноў…

Здавалася, падобныя цыклічныя зьмены колькасьці дзявочай папуляцыі могуць паўтарацца бясконца. Аднак пры далейшым назіраньні за мадэльлю сітуацыя зьмянілася. Віною былі шкодныя мутацыі. Яны без усялякага шкадаваньня выкошвалі найперш партэнагенетычную папуляцыю. Сярод раздзельнаполавай папуляцыі генетычныя дэфекты не маглі так лёгка распаўсюджвацца і наносіць такую ж шкоду. У выніку, папераменная гульня эпідэмій і мутацый цалкам вынішчыла «аднаполую» папуляцыю. У віртуальнай сітуацыі, якая нагадвала рэальныя канкурэнтныя ўмовы, партэнагенетычныя жывёлы аказаліся меньш жыцьцяздольнымі!

І колькі б дасьледчыкі ў розных мадэлях ні мянялі тэмпы мутацый і разнастайнасьць паразітаў, кожны раз праз 75-250 пакаленьняў эфект быў аднолькавы – партэнагенетычныя формы выміралі, а іх двуполыя апаненты працягвалі існаваць і разьвівацца!

Такім чынам, партэнагенэз – гэта дэградатыўны і малаканкурэнтны тып полавага размнажэньня. Вось чаму ён так рэдка сустракаецца ў амніёт.

А як быць зь гермафрадытызмам?! Арганізмы гермафрадытных відаў таксама ўдзельнічаюць у перакрыжаваным полавым размнажэньні. У чым палягае перавага раздзельнаполавых і дзіморфных відаў перад імі?

Са старажытных часоў самцы ўсіх відаў (а таксама мужчыны) успрымаюцца як «моцны пол» для вырашэньня задач агрэсіі й абароны, для больш цяжкай фізічнай працы. Аднак, пасьля аб’ектыўнага вывучэньня сталі раздавацца галасы: не, усё наадварот, біялагічна (генетычна) мужчынскі пол – гэта слабы пол!

І сапраўды, прадстаўнікі мужчынскага полу практычна любога віду (у т.л. людзей) чульлівей да ўзьдзеяньня шкодных чыньнікаў вонкавага асяродзьдзя, прычым, на ўсіх этапах індывідуальнага разьвіцьця. Так, калі на момант апладненьня ў людзей на 100 зігот з генатыпам ХХ (будучых дзяўчынак) прыпадае 120-130 (а па некаторых дадзеных яшчэ больш) зігот з мужчынскім генатыпам XY, дык на момант нараджэньня суадносіны полаў складаюць прыкладана 100:106. Настолькі больш значная ўнутрыўтробная гібель прадстаўнікоў «моцнага полу». Ва ўзросьце каля 20 гадоў прапорцыі нявест і жаніхоў становяцца 100:100. А далей і казаць няма чаго – ва ўсіх большых узроставых групах доля прадстаўнікоў жаночага полу пачынае істотна пераўзыходзіць долю прадстаўнікоў мужчынскага. Працягласьць жыцьця жанчын аказваецца ў сярэднім на 7-15 гадоў большай, чым мужчын.

Спачатку феномен падвышанай мужчынскай сьмяротнасьці тлумачылі ў асноўным меншай агульнай жыцьцяздольнасьцю. Гэтаму нібыта спрыялі й генетычныя чыньнікі. Маўляў, у млекакормячых жаночага полу набор палавых храмасом ХХ, у самцоў і мужчын – ХY. Таму доўга лічылася, што наяўнасьць у мужчын адной Х-храмасомы прыводзіць да іх меньшай жыцьцяздольнасьці (маўляў, у іх часьцей праяўляюцца сцэпленыя з Х-храмасомай хваробы). Здавалася б, усё зразумела. Аднак, пазьней аказалася, што і ў відаў жывёл, у якіх гетэрагаметным зьяўляецца жаночы пол (напрыклад, птушкі, многія рэптыліі, насякомыя) – “прывілея” большай сьмяротнасьці… таксама належыць мужчынскаму полу (?!).

Гіпотэза распалася, трэба было далей шукаць тлумачэньне сэнсу раздзельнаполавасьці.

У выніку, сёньня найбольш абгрунтаванай зьяўляецца тэорыя, што ўзьнікненьне раздзельнаполавасьці (як альтэрнатыва гермафрадытызму) абумоўлена ня столькі неабходнасьцю забесьпячэньня посьпеху полавага размнажэньня, колькі неабходнасьцю пасьпяховай эвалюцыі (зноў усплыла ключавая мэта, на якую з’арыентаваны ўмовы існаваньня асобных арганізмаў віду). І справа тут у тым, што віду ў час эвалюцыйнага прагрэсу трэба адначасова рэалізоўваць дзьве ўзаемавыключныя задачы:

– з аднаго боку ўсе арганізмы, існуючы ў шчыльным кантакце з вонкавым асяроддзем,  вымушаны пастаянна генетычна зьмяняцца, прыстасоўваючыся да яго зьмен. А для гэтага важна як мага больш кантактаваць з асяродзьдзем, атрымліваючы максімум інфармацыі пра яго стан;

– з іншага боку, у кожным відзе закладзена імкненьне захаваць сябе, сваю індывідуальнасьць, сваю генетычную арганізацыю. Дзякуючы апошняму від і захоўваецца  як нешта цэльнае, адзінае. Але для гэтага лепш кантактаваць з асяродзьдзем як мага меньш!

Трэба шукаць спосаб рэалізацыі адразу абедзьвюх стратэгій. І прырода яго знайшла.

Яна стварыла два полы (!), якія якраз і прызначаны сьпецыялізавацца на выкананьні супрацьлеглых эвалюцыйных кірункаў: захаваньня, кансерваваньня ўжо набытага, праверанага, надзейнага (першая задача) і зьмяненьня, пошуку новага (другая задача). Дыферэнцыяцыя полаў – гэта ў значнай ступені наступства сьпецыялізацыі на двух асьпектах эвалюцыі, на двух розных інфармацыйных плынях – на кансерватыўным і аператыўным. Эвалюцыя стварыла шэраг механізмаў, каб забясьпечыць больш шчыльную сувязь жаночага пола з генетычна-інфармацыйнай плыньню (кансерватыўнай), а мужчынскага – з экалагічнай (аператыўнай).

Лёгка пераканацца, што два полы ўдзельнічаюць у зьдзяйсьненьні дадзеных стратэгій па-рознаму. Так, у мужчынскага пола звычайна большая частата мутацый (па некаторых зьвестках – нават у разы), меньшая верагоднасьць спадкаваньня бацькоўскіх адзнак, вужэй норма рэакцыі (гл. малюнак), вышэй агрэсіўнасьць, актыўней пошукавыя, рызыкоўныя паводзіны. Іншая група асаблівасьцяў – гэта велізарная збыткавасьць мужчынскіх гамет, іх малыя памеры. У самцоў большая актыўнасьць і мабільнасьць, у іх большая схільнасьць да полігаміі. І, нарэшце, у прадстаўнікоў мужчынскага полу дысперсія большасьці адзнак значна шырэйшая, чым у жаночага полу (гл. малюнак).


У перакладзе на больш зразумелую мову ўсё гэта азначае, што прадстаўнікі мужчынскага полу прызначаны для таго, каб быць вынесенымі на пярэдні край узаемадзеяньня з вонкавым асяродзьдзем. Гэтым яны забясьпечваюць свайму віду пераважнае атрыманьне экалагічнай інфармацыі.

У самак адносна апісанага ўсё наадварот. Акрамя таго, доўгія перыяды цяжарнасьці й гадаваньня нашчадкаў фактычна пераўтвараюць жаночы пол у “дэфіцытны”, больш каштоўны, дарагі (пры гэтым мужчынскі пол робіцца “збыткавым”, “танным”). Сапраўды, жынчыны цяжараць пераважна ва ўзросьце 18 – 38 гадоў. Калі прыняць, што на выношваньне й гадаваньне кожнага са сваіх дзяцей жанчына аддае прыблізна 2-3 гады і на гэты чыс “выпадае” з рэпрадуктыўнае функцыі, і калі прыняць, што кожная жанчына ў сярэднім нарадзіла і выгадавала па 2-3 дзяцей – гэта значыць, што яна на 30%-ы адносны час зьнікае з рэпрадукцыйнай сьферы (скажам, на 6 гадоў з 20), стварыўшы 30%-ы дэфіцыт жанчын.

Гэта вядзе да таго, што адбор дзейнічае пераважна ў асяродзьдзі мужчынскіх асобін, ствараючы большыя патэнцыйныя магчымасьці апладніць самак тымі самцамі, якія прайшлі “прыроднае АТК”.

Адносна малая колькасьць мужчынскіх асобін, якія прайшлі праз адбор, перадае нашчадкам столькі ж экалагічна праверанай генетычнай інфармацыі, колькі й адносна вялікая колькасьць жанчын (самак). А гэта ў сваю чаргу азначае, што генетычная інфармацыя, перададзеная па жаночай лініі рэпрэзентатыўней, а па мужчынскай – селектыўней. У самак паўней захоўваецца мінулая разнастайнасьць генатыпаў, а ў самцоў – мацней зьмяняецца сярэдні генатып.

Так, падзяліўшы віды на полы, прырода вырашае, здавалася б, невырашальную супярэчнасьць паміж кансерватыўнасьцю і зьмяняльнасьцю.

Калі разглядаць зьяву раздзельнаполавасьці з пазіцый папуляцыйнай генетыкі, можна ўбачыць дадатковыя істотныя нюансы.

У стабільным (аптымальным) асяродзьдзі, калі няма неабходнасьці нічога мяняць, моцна выяўляюцца кансерватыўныя тэндэнцыі, а эвалюцыйная пластычнасьць – мінімальная. У рухомым (экстрэмальным) асяродзьдзі, калі патрабуецца падвысіць пластычнасьць, узмацняюцца аператыўныя тэндэнцыі. У адных відаў, напрыклад, у ніжэйшых ракападобных, гэтыя пераходы зьдзяйсьняюцца пераключэньнем з аднаго тыпу размнажэньня на іншы (напрыклад, у аптымальных умовах перавагае партэнагенетычны тып размнажэньня, а ў экстрэмальных – пачынае перавагаць паўнавартаснае полавае размнажэньне). У большасьці ж строга раздзельнаполавых відаў гэтая рэгуляцыя больш плаўная: у аптымальных умовах асноўныя характарыстыкі віду зьніжаюцца (падае нараджальнасьць мужчынскіх асобін, звужаецца іх дысперсія, памяньшаецца полавы дзімарфізм), а ў экстрэмальных умовах гэтыя ж параметры – растуць.

Дадзеная заканамернасьць завецца экалагічным правілам дыферэнцыяцыі полаў (гл. малюнак. Дынаміка зьмены адзнакі ў самцоў і самак віду ва ўмовах, калі асяроддзе зьмяняецца са стабільнага (станы 1 і 4) на экстрэмальнае (2, 5). Адзнака зьмяняецца адэкватна патрабаваньням асяроддзя. Пры гэтым, найперш яна мяняецца ў прадстаўнікоў мужчынскага полу. Сімваламі А, В, С пазначаны сярэднія паказчыкі адзнакі. Лічбамі – пасьлядоўныя часовыя станы на шляху мікраэвалюцыі віду).


Зноў атрымліваецца: мужчынскі пол прызначаны для таго, каб спрабаваць, памыляцца і знаходзіць (зрэдку) удалыя рашэньні, а жаночы – для таго, каб захаваць дасягненьні мінулага, а новыя ўдалыя рашэньні замацаваць. Падвышаная чульлівасьць і сьмяротнасьць мужчынскага полу на ўсіх стадыях жыцьця віду – гэта плата за новую інфармацыю, безь якой немагчыма існаваньне і разьвіцьцё віду. На жаль, усе жывыя арганізмы толькі праз практычны досьвед і сьмяротна рызыкуючы могуць даведацца, што добра, а што – кепска (толькі ў людзей ёсьць шанц рабіць гэта не праз адбор-сьмерць, а праз рацыянальныя Веды). І ў першых радах тут па «задумцы прыроды» мусяць быць прадстаўнікі мужчынскага полу. Для гэтага яны прызначаны, у гэтым біялагічны сэнс іх прысутнасьці на Зямлі.

Такім чынам, зьявы раздзельнаполавасьці й полавага дзімарфізму – гэта зьявы, якія прызначаны ня столькі для выніковага размнажэньня арганізмаў, колькі ўжо для больш пасьпяховай эвалюцыі віду! Механізм такой эвалюцыі схаваны ў розных ролях прадстаўнікоў жаночага і мужчынскага полаў у адносінах з рэчаіснасьцю!

З разгледжанага вынікае важная выснова для вырашэньня той задачы, якая была пастаўлена ў пачатку. Атрымліваецца, усё, што зьвязана з асаблівасьцямі разьвіцьця полавых адзнак у прадстаўнікоў жаночага і мужчынскага полаў (у тым ліку асаблівасьці іх псіхічнай сьферы), прызначана не для прыемнасьці індывідаў (прыемныя ці непрыемныя пачуцьці – гэта толькі механізм, з дапамогай якога прырода прымушае індывіды рабіць тое, што ёй неабходна). Гэтыя асаблівасьці неабходны для забесьпячэньня надзейнага полавага размнажэньня віду і нацэлены на эфектыўную эвалюцыю віду.

Апошняе і ёсьць вышэйшай, кіруючай мэтай! (гл. сьхему)




ПОЛ ЧАЛАВЕКА ЯК СІСТЭМА ПЕРШАСНЫХ І ДРУГАСНЫХ ПОЛАВЫХ АДЗНАК

Цяпер, калі нам стала бачна стратэгічная мэта, да якой імкнулася прырода, ствараючы “пол”, давайце паглядзім, што ёю зроблена на шляху да рэалізацыі дадзенай мэты ў адносінах да чалавека…

Паняцьце “пол” – гэта адно з галоўных паняцьцяў тэмы. Мы яго ўжо шмат разоў выкарыстоўвалі. Што ж яно дакладна азначае?

Існуе шмат фармулёвак дадзенага паняцьця. Яны залежаць у т.л. і ад таго, пра якія віды арганізмаў ідзе гаворка. Так, у шматклеткавых арганізмаў варта лічыць полам усю сістэму яго структур і ўласьцівасьцяў, якія забясьпечваюць полавае размнажэньне (сюды ўваходзяць полавыя клеткі, полавыя залозы і іх пратокі; полавыя органы, прызначаныя для ўнутранага асемяненьня і ўнутрыўтробнага тыпу антагенэзу; другасныя полавыя адзнакі, уключаючы паводзіны; адпаведны карыятып і гарманальны фон). Пры гэтым тыя структуры і ўласьцівасьці, якія прызначаны ствараць яйкаклеткі і спрыяць выкананьню імі іх генератыўнай ролі, характарызуюць жаночы пол; а тое, што спрыяе місіі сьперматазоідаў – мужчынскі. Гэтая фармулёка дастаткова ўніверсальная, яна дазваляе прызнаць наяўнасьць пола нават у стрыкта-партэнагенетычных ці гермафрадытных відаў.

Паняцьцю “пол чалавека” ў сувязі з прысутнасьцю ў нашага віду рыс раздзельнаполавасьці й полавага дзімарфізму варта надаць дадатковы акцэнт…

Пол чалавека – гэта сістэма разнастайных генератыўных адзнак (г.зн. структур і ўласьцівасьцяў, прызначаных забясьпечыць полавае размнажэньне), у дачыненьні да якой усе людзі падзяляюцца на жанчын і мужчын (гл. сьхему).


З’акцэнтуем  увагу: пол – гэта ня проста сума адзнак, а сістэма адзнак, зьвязаных паміж сабой і гіерархізаваных. Іх варта дзяліць найперш на генетычныя (у т.л. карыятыповыя), малекулярна-біяхімічныя (у т.л. гарманальныя) і анатама-фізіялагічныя. Апошнія – на першасныя і другасныя.  У сваю чаргу, першасныя полавыя адзнакі (якія маюць сьпецыфічную будову ў прадстаўнікоў розных полаў, што бачна ўжо ў час нараджэньня, а таксама маюць стратэгічнае значэньне для выкананьня функцыі полавага размнажэньня) ёсьць сэнс дзяліць на ганады і геніталіі, а другасныя адзнакі полу – на  марфалагічныя, фізіялагічныя, псіхічныя. У сваю чаргу, апошнія варта падзяляць на якасныя і колькасныя.



ІНДЫВІДУАЛЬНАЕ РАЗЬВІЦЬЦЁ  АДЗНАКІ “ПОЛ” У ЧАЛАВЕКА

У людзей разьвіцьцё адзнакі “пол” пачынаецца ад асаблівасьцяў карыятыпу, які зьбіраецца сінгамна ў зігоце (гл. адзін з папярэдніх малюнкаў, на якім паказаны храмасомны механізм вызначэньня полу) і ад яе – зіготы – праз мітатычныя цыклы перадаецца ўсім саматычным клеткам арганізма чалавека (якіх у дарослага трыльёны). Як вы ўжо ведаеце, у жанчын набор храмасом складаецца з 22 параў аўтасом і пары полавых храмасом ХХ, а ў мыжчын – з 22 параў аўтасом і пары полавых храмасом – XY.  Розныя гены ў гэтых храмасомах адказваюць за розныя элементы разьвіцьця сістэмнай адзнакі “пол”.

У навуковай літаратуры асаблівая ўвага зьвяртаецца на першаснае вызначэньне полу, пад якім разумеюць пераўтварэньне пачаткова індыферэнтнай ганады эмбрыёна ў семяньнік (тэсьціс) ці ў яечнік.

Як ужо адзначалася, у млекакормячых і чалавека менавіта Y-храмасома нясе ў сабе пускавую генетычную інфармацыю, якая неабходна для разьвіцьця семеньніка, які затым пачынае кіраваць разьвіцьцём іншых фенатыповых адзнак мужчынскага полу (прынцып Жоста). Калі ў карыятыпе млекакомячага ці чалавека ня будзе Y-храмасомы, ці, калі ў эбрыёна з Y-храмасомай выдаліць ганадныя валікі, ён разаўецца ў фенатыповую самку.

У млекакормячых для дыферэнцыяцыі ганад ня трэба прысутнасьці першасных полавых клетак! У эмбыёнаў з полавымі храмасомамі XY пераўтварэньне эмбрыянальнай ганады ў тэсьціс пачынаецца са зьяўленьня ў эмбрыянальных ганадах клетак Сертолі (гл. малюнак). У дадзеных клетках Y-храмасома пераходзіць у актыўны стан і адзін зь яе генаў (названы SRY – Sex determining Region Y gene) пачынае сінтэз TDF-фактару (ф-ру разьвіцьця тэсьціса). Апошні і вызначае пераўтварэньне  перашапачаткова індыферэнтнай эмбрыянальнай ганады ў тэсьціс.


У людзей SRY-ген мае невялікі памер, не ўтрымлівае інтронаў і кадуе бялок з 204 амінакіслот (ф-р TDF). Калі ўчастак з дадзеным генам у выніку транслакацыі апынаецца на псеўда-аўтасамальным тэрмінальным раёне Х’-храмасомы (такая мутацыя ў людзей адбываецца з частатой 1 : 20.000), тады, нягледзячы на карыятып ХХ’, нараджаецца мужчына (праўда, бясплодны).

Яшчэ ў эмбрыянальным семеньніку клеткі Сертолі пачынаюць таксама сінтэзаваць антымюлераўскі фактар (MIS-фактар), які інгібіруе разьвіцьцё Мюлерава (парамезанефральнага) пратока (гл. малюнак). Так у “мужчынскім” эмбрыёне разбураецца тая аснова (Мюлераў канал, які ідзе ад пранефраса), зь якой у “жыночым” эмбрыёне разьвіваюцца галоўныя органы полавой сістэмы жанчын.


Аднак, акрамя SRY-гену для разьвіцьця ўсіх рыс і ўласьцівасьцяў, характэрных для мужчынскага полу, неабходны яшчэ гены, якія могуць знаходзіцца тут жа, у Y-храмасоме, а таксама ў Х-храмасоме і аўтасомах (проста SRY-ген запускае ўсю сістэму генаў, якія разьвіваюць эмбрыён па мужчынскаму тыпу). Так, напрыклад, ва ўчастку Xq11-12 знаходзіцца ген, які адказвае за сінтэз рэцэптара андрагенаў чалавека. Калі ён муціруе, у людзей з карыятыпам XY, нягледзячы на прысутнасьць семеньнікоў, у цэлым разьвіваецца жаночы фенатып (анамалія завецца тэсьцікулярнай фемінізацыяй ці сіндромам Морыса). Прычына відавочная: клеткі ня могуць ўспрымаць тэстастэрон – яны яго прысутнасьці не адчуваюць…

У эмбрыёна з карыятыпам ХХ пры яго нармальным разьвіцьці, у адрозьненьне ад эмбрыёна з карыятыпам XY, на сёмым тыдні пасьля апладненьня вонкавы слой ганады пачынае разьвівацца як яечнік і выпрацоўваць эстрагены, якія спрыяюць развіцьцю арганізма па жаночаму тыпу (гл. малюнак; паказана будова галоўных полавых гармонаў, якія забясьпечваюць разьвіцьцё эмбрыёна ў жаночым ці мужчынскім кірунку – адпаведна эстрадыёл і тэстастэрон, якія па сваёй структуры належаць да стэроідных гармонаў і даволі падобныя паміж сабой).

Калі ж эмбрыён мае генатып XY, то пасьля таго, як гены Y-храмасомы забясьпечаць сінтэз фактара дэтэрмінацыі семеньніка (TDF-фактара), з-за чаго зачаткі ганад пераўтворацца ў тэсьцісы, клеткі Лейдыга ў складзе апошніх (гл. адзін з папярэдніх малюнкаў) пачынаюць выпрацоўваць андрагены (сярд іх галоўны – тэстастэрон). Гэтыя гармоны далей забясьпечваюць разьвіцьцё ў эмбрыёна органаў полавай сістэмы (у тым ліку геніталіяў) па мужчынскаму тыпу. Зь імі і зьяўляецца на сьвет нованароджаны хлопчык…

У рамках разглядаемага пытаньня вельмі важна ведаць, што полавыя гармоны яшчэ ў час эмбрыягенэзу выклікаюць таксама дыферэнцаванае разьвіцьцё галаўнога мозгу, што ў выніку прыводзіць да адрозьненьняў у псіхіцы мужчын і жанчын – пазьней чалавек будзе адчуваць і ўспрымаць сябе як мужчына, ці як жанчына. Прычым, узьдзеяньне полавых гармонаў на разьвіцьцё галаўнога мозгу мае больш складаны характар у параўнаньні зь іх узьдзеяньнем на разьвіцьцё геніталіяў ды іншых органаў.

Справа ў тым, што ў жаночых зародках эстрадыёл, які паступае ў плазму крыві, зьвязваецца рэчывам, якое завецца альфа-фетапратеінам. Утвораная камбінаваная малекула ня можа прайсьці скрозь гемата-энцэфалічны бар’ер і таму ў жаночым пладзе пры нармальным эмбрыянальным разьвіцьці эстрадыёл не ўплывае на развіцьцё галаўнога мозгу. Тэстастрэрон жа ў мужчынскім пладзе можа пераходзіць скрозь гэты бар’ер таму, што ні з чым не зьвязваецца. А далей адбываецца дзіўная рэч: ужо ў нярвовай тканцы пад уплывам фермента араматазы тэстастэрон пераўтвараецца (араматазуецца) ў… эстрадыёл. І цяпер ужо ў выглядзе гэтага жаночага гармону, апынуўшыся ў тканцы галаўнога мозгу, перароблены “тэстастэрон” выклікае разьвіцьцё мазгавых структур па мужчынскаму тыпу. Гэта забясьпечвае будучае функцыянаваньне такога мозгу і ўспрыняцьце рэчаіснасьці па мужчынскаму тыпу…

У цэлым жа ступень уплыву тэстастэрону на асаблівасьці псіхікі будучага мужчыны абумоўлена як канцэнтрацыяй дадзенага гармону ў крыві ў час эмбрыянальнага разьвіцьця, так і актыўнасьцю араматазы ў нейронах. У выніку некаторых навуковых дасьледваньняў было паказана, што на фоне стрэсу маці ці пад уплывам шкодных узьдзеяньняу, якія мелі месца ў час яе цяжарнасьці, актыўнасьць араматазы ў пладзе зьніжаецца, і хлопчыкі, народжаныя ад такіх маці, часьцей характарызуюцца фэміннымі рысамі паводзінаў, чым хлопчыкі, народжаныя ад мацярок, якія ня мелі шкодных узьдзеяньняў падчас цяжарнасьці. Верагодна, блізкае дэструктыўнае значэньне на разьвіцьцё адзнакі “пол” мае таксама такая зьява, як генетычны дысгенэз, якая ўзьнікае на фоне дастаткова далёкага аўтбрыдынгу…

У цэлым, з-за гарманальнага і малекулярнага ўплываў у час эмбрыягенэзу дзеці ў норме нараджаюцца ўжо з першаснымі полавымі адзнакамі (нагадаем, гэта полавыя залозы і полавыя органы – геніталіі), характэрнымі для мужчынскага ці жаночага полаў, выразна бачнымі пры нараджэньні. Гэта дазваляе паказаць маці нованароджанага (у тым ліку яго геніталіі) і сказаць, напрыклад, так: «Віншуем, у вас нарадзілася дзяўчынка!».



ДРУГАСНЫЯ ПОЛАВЫЯ АДЗНАКІ

Існуе маса другасных адзнак полавай прыналежнасьці. Гэта дадатковыя  адзнакі полу (ў дадатак да першасных), якія адсутнічаюць пры нараджэньні й разьвіваюцца ў асноўным пад уплывам полавых гармонаў ужо ў постнатальным антагенэзе (асабліва актыўна ў пубертатны перыяд) разам з ростам чалавека. Яны маюць тактычнае значэньне для полавага размнажэньня – забясьпечваюць большую эфектыўнасьць, большую верагоднасьць пасьпяховага пакіданьня нашчадкаў і зьяўляюцца дадатковай асновай для псіха-сексуальнага самавызначэньня чалавека.

Сапраўды, калі ў дзяцей, якія знаходзяцца ў раньнім постнатальным антагенэзе (напрыклад, у ясельнай групе дзіцячага садка), аднолькава падстрыгчы валасы і закрыць першасныя палавыя адзнакі, бывае вельмі цяжка з’арыентавацца, хто зь іх хлопчык, а хто дзяўчынка. Пасьля перыяду полавага пасьпаваньня гэтай праблемы звычайна не існуе з-за прысутнасьці другасных полавых адзнак, якія схаваць значна цяжэй.

Для таго, каб разабрацца ў разнастайнасьці другасных адзнак полу, іх прынята дзяліць, як было сказана вышэй, на марфалагічныя, фізіялагічныя і псіхічныя. Усе другасныя полавыя адзнакі, як ужо таксама было адзначана, дадаткова можна падзяліць на якасныя і колькасныя (гл.малюнак).


Асноўным аб’ектыўным крытэрам, які дазваляе так іх ацэньваць, зьяўляецца разьмеркаваньне дысьперсіяў адной і той жа адзнакі ў прадстаўнікоў розных полаў. Калі яны выразна адасоблены, такую адзнаку можна назваць якасна адрознай. Напрыклад, прысутнасьць месячных ці эякуляцый; наяўнасьць ці адсутнасьць разьвітых малочных залоз (гл. папярэдні малюнак; варыянт 3). Блізкімі да гэтай групы будуць такія, напрыклад, адзнакі, як наяўнасьць разьвітых барады і вусоў на твары, а таксама думкі пра прадстаўніка супрацьлеглага полу, як пра будучага супруга ці супругу адпаведна дзяўчынай і хлопцам (варыянт 2). Затое, такія, напрыклад, асаблівасьці полаў, як рост, маса цела, фізічная сіла, эмацыйнасьць і г.д. – істотна перакрываюцца (варыянт 1). Гэтыя дзіморфныя адзнакі зьяўляюцца ўсяго толькі колькасна адрознымі ў мужчын і жанчын. Г.зн., што можна знайсьці вялікую колькасьць нармальных (!) жанчын і мужчын, у якіх дадзеныя паказьнікі будуць мець супрацьлеглае значэньне, адносна таго, як павінна быць у сярэднім у прадстаўнікоў дадзенага полу.

І, нарэшце, ёсьць адзнакі (варыянт 0), сярэднія значэньні якіх у мужчын і жанчын практычна не адрозьніваюцца (затое могуць адрозьнівацца іх дысьперсіі), і якія таму не належаць да шэрагу полавых (напрыклад, інтэнсіўнасьць пігментацыі скуры і валасоў, канцэнтрацыя глюкозы ў крыві, час наступленьня пасядзеньня валасоў, у значнай ступені інтэлект).

Прычына рознай ступені адрозьненьняў паміж сярэднімі значэньнямі тых ці іншых адзнак у тым, што на іх разьвіцьцё па-рознаму ўзьдзейнічаюць полавыя гармоны (на папярэднім малюнку такі ўплыў гармонаў памяншаецца ў кірунку зьнізу ўверх – гл. стрэлку).

Да другасных марфалагічных адзнак полу належаць:

– наяўнасьць разьвітых малочных залоз (ёсьць у жанчын; у мужчын практычна толькі саскі);

– асаблівасьці шкілету (у мужчын шкілет у сярэднім мае большыя памеры, косьці ў іх больш тоўстыя і бугрыстыя; таз жанчын звычайна больш разгорнуты);

– асаблівасьці мышачнай сістэмы (больш разьвітая ў мужчын);

– асаблівасьці будовы гартані (у мужчын больш выразны кадык);

– наяўнасьць адрозьненьняў у ступені й месцах пераважнага разьвіцьця падскурнай клятчаткі (больш разьвітая, як правіла, у жанчын, і характарызуецца тэндэнцыяй да пераважнага разьмяшчэньня на бёдрах і ягадзіцах);

– асаблівасьці валасянога покрыва (у мужчын адносна больш разьвіты, акрамя таго, як правіла, растуць выразная барада і вусы; але і сярод аблыселых людзей большасьць складаюць таксама мужчыны);

– у мужчын, як правіла, больш выразная асіметрыя чэрапа і мозгу (у выніку большай сьпецыялізацыі яго асобных аддзелаў).

Да другасных фізіялагічных адзнак полу належаць:

– наяўнасьць месячных (у жанчын) і палюцый (у мужчын);

– розьніца ў фізічнай сіле;

– розьніца ў тэмбры голасу;

– у мужчын і жанчын у сярэднім па-рознаму функцыянуюць розныя аддзелы мозгу пры выкананьні адных і тых жа задач.



ДРУГАСНЫЯ ПОЛАВЫЯ АДЗНАКІ Ў ПСІХІЧНАЙ СЬФЕРЫ

Мозг жанчын і мужчын у сярэднім пабудаваны і функцыянуе некалькі па-рознаму, што праяўляе сябе ў асаблівасьцях псіхікі.

Дзяўчынкі аказваюцца здольней за хлопцаў у такіх відах інтэлектуальнай дзейнасьці, як чытаньне, пісьмо, мовы, эстэтыка. Затое хлопцы лепш засвойваюць дакладныя навукі й матэматыку, што аказвае сур’ёзны ўплыў на ўсё іх наступнае жыцьцё (інфарматыка, механіка, электроніка, аўтамабілі).

Жаночаму мысьленьню больш уласьцівыя эстэтызм і стройнасьць, тонкасьць аналізу, глыбіня інтуіцыі, непасрэднасьць. У той жа час мужчынскае мысьленьне больш абстрактнае, часта больш парадаксальнае, дзёрзкае, наватарскае, з большым палётам фантазіі.

Але, зноў жа, у час навучаньня дзяўчыны вучацца больш роўна…

Філасоўскі склад розуму заўсёды лічыўся мужчынскім. У шэрагу найбольш вядомых філосафаў – Дэмакрыт, Платон, Арыстоцель, Сьпіноза, Кант, Гегель – няма жачын. Аднак вымярэньні паказваюць, што сярэдні IQ у мужчын і жанчын прыкладна аднолькавы. Але, калі дысьперсія IQ жанчын імкнецца да залатой сярэдзіны (каля 100), дык сярод мужчын назіраецца большая доля як тых, хто мае звышвысокі інтэлект, так і тых, хто разумова непаўнавартасны (!). Калі зьвесьці гэта да простай формулы, можна сказаць, што вельмі адораных хлопцаў больш, чым вельмі адораных дзяўчат, аднак і тупых хлопцаў значна больш, чым аналагічных дзяўчат.

Да найбольш істотных полавых асаблівасьцяў “падсьвядомаснай часткі” псіхікі чалавека належыць нармальная (здаровая) псіха-сексуальная арыентацыя – у мужчын на жанчын, у жанчын на мужчын, якая характарызуецца як гетэрасексуалізм.

Адхіленьне ад яе ў хворы стан можна расцэньваць як праявы сексуальнай інваліднасьці. У людзей адхіленьне ад гетэрасексульнай нормы бываюць: у бок бі- й гома-сексуалізму, а таксама ў бок псіхічнай бясполавасьці (поўная абыякавасьць да прадстаўнікоў любога полу), якія разам назіраюцца прыкладна ў 5% мужчын і прыкладна ў 2% жанчын. Гэта досыць вялікія паказьнікі, але ні ў якай ступені не дастатковыя для таго, каб, напрыклад, гомасексуалізм лічыць нормай. Не, гомасексуалізм – гэта анамалія.

Трэба адзначыць, што ў разьвіцьці другасных полавых адзнак, якія праяўляюць сябе ў псіхічнай сьферы, дадатковае значэньне (да полавых гармонаў) мае сьпецыфічнае выхаваньне. У культурах усіх народаў прадугледжана адмысловае выхаваньне для дзяўчынак і хлопчыкаў. Гэтым сацыяльнае асяроддзе спрыяе выхаду будучай сям’і на больш высокі ўзровень арганізацыі за кошт дадатковай падтрымкі зьяў дыферэнцыяцыі й інтэграцыі (наданьне жанчынам і мужчынам розных роляў у сямейным і грамадскім жыцьці, якія павінны адпавядаць культурнай норме дадзенага народу).

Уплыў культуры некалькі ўскладняе аналіз полавых адзнак у псіхічнай сьферы – у прыватнасьці, высьвятленьне пытаньня, якія рысы псіхікі разьвіліся самастойна, а якія пад уплывам адмысловага выхаваньня.



ЗАКЛЮЧЭНЬНЕ

Cярод усяго, што пададзена вышэй, у якасьці найгалоўнага можна вылучыць наступнае:

– “пол” як адзнака, якая існуе ў людзей – гэта на справе складаная сістэма ўзаемазьвязаных адзнак, якая сфармавалася ў выніку папярэдняй эвалюцыі продкаў людзей, на працягу сотняў мільёнаў гадоў;

– эвалюцыйнае разьвіцьцё адзнакі “пол” у філагенетычных продкаў чалавека адбывалася за кошт зьяў унутранай дыферэнцыяцыі-інтэграцыі, вяло да нарастаньня біялагічнай суб’ектнасьці й было накіравана на забесьпячэньне вышэйшых (эвалюцыйных) інтарэсаў нашага віду;

– таму адзнаку “пол” у чалавека ўключна з усімі яе асаблівасьцямі (такімі, напрыклад, як нармальныя разьдзельнаполавасьць і полавы дзімарфізм, а таксама нармальныя асаблівасьці псіхікі мужчын і жанчын) варта лічыць каштоўным набыткам нашага віду, які забясьпечыў чалавеку самае высокае месца з усіх жывых істот на Зямлі, вывеў нас у рацыянальна-сацыяльную сьферу;

– у той жа час малекулярна-генетычныя механізмы вызначэньня полавай прыналежнасьці людзей зьяўляюцца эвалюцыйна адносна новымі й у сувязі з гэтым недастаткова дасканалымі, устойлівымі; гэтыя механізмы ў пэўным адсотку выпадкаў могуць парушацца, ведучы да скажэньняў у разьвіцьці адзнакі “пол” у людзей у час іх індывідуальнага разьвіцьця (напрыклад, да несупадзеньня ва ўспрыняцьці чалавекам самога сябе як мужчыны ці жанчыны зь яго анатамічнымі й фізіялагічнымі рысамі); такія скажэньні ня маюць біялагічнага сэнсу і не адпавядаюць вышэйшым інтарэсам нашага віду, а таму ні ў якім разе іх нельга лічыць нормай – усё гэта анамаліі сексуальнага разьвіцьця, якія патрабуюць, аднак, паважнага, спачувальнага стаўленьня з боку іншых людзей, якім у дадзеным пытаньні пашанцавала больш


4 каментарыя

  1. Anton кажа:

    Астроўскаму пра підароў на заметку:

    ПЕДЕРАСТЫ И НОВЫЙ МИРОВОЙ ПОРЯДОК

    http://www.ua-pravda.com/index.php?option=com_content&task=view&id=4097&Itemid=8

  2. Мужчын і жанчын можна параўнаць зь дзьвумя рознымі цывілізацыямі, напрыклад у некаторых этнасаў Паўднёва-Усходняе Азіі ёсьць розныя мовы: мужчынская й жаночая. Яны камунікуюцца паміж сабой кожны на сваёй мове разумеючы адзін аднаго. Напрыклад, ісьці ў мужчынскай мове будзе – ан, а ў жаночай — эк. У наяўнасьці біясацыяльны лінгвадымарфізм.
    Аднак назваць мужчын і жанчын рознымі цывілізацыямі складана. Цывілізацыялогія як дакладная міждысцыплінарная (інтэгральная) навука толькі ў пачатку свайго разьвіцьця. Няма нават адзінай дэфініцыі цывілізацыі. Прыкметамі цывілізацыі зьяўляюцца: абшар і прастора складзеныя ў часапрастору, пануючая рэлігія, зь якой выводзіцца этыка й права, этнас, народ і НАЦЫЯ як вышэйшая ступеньнка біясацыяльнай эвалюцыі людзкасьці, ступень казьвіцьця гаспадаркі (яе сэктараў, галін, міжгаліновых комплексаў, энэргавытворчых цыкляў), эканамічныя паказчыкі і іншае.
    Ці ў мужчын больш разьвіта тэхнічная накіраванасьць, а ў жанчын гуманітарная? На падставе якіх дасьледаваньняў, выкананых дзе і якімі аўтарамі?
    Этнасы, рэлігійнасьці, цывілізацыі, і найвышэйшыя супольнасьці біясацыяльнай эвалюцыі — нацыі зьяўляюцца папуляцыямі, для кожнай якіх характэрна полаваўзроставая структура. Пры біялагічным выміраньні карэннай нацыі, магчыма хіба што нацыяасіміляцыя нашчадкаў некарэннай нацыі ў трэцім-чацьвёртым пакаленьні. І тое яны будуць памятаць аб іншаэтнічным генэзісе іхніх продкаў. Біялагічна дадатак іншаэтнічных генаў у нацыю прагрэсіўны толькі да пэўных межаў. Праблема ў тым, што да якіх?
    Абмен генэтычным матэрыялам у пракарыёт і эўкарыёт эвалюцыйна неабходная зьява. Размнажэньне палавым працэсам — велізарнейшы прагрэс у эвалюцыі. Узьнікненьне шматклетачных арганізмаў — адна з найважнейшых умоў для далейшай эвалюцыі размнежэньня. Тое прывяло да клетачнай дыфэрэнцыяцыі, ўзьнікненьня тканак, ворганаў і сыстэм ворганаў. Далей мітоз і мяёз, потым асобнаполавасьць як прагрэсіўная зьява перад гермафрэдытызмам. Узьнікненьне гамет, зіготы, палавых ворганаў. Затым –полавы дымарфізм ва ўсім.
    Нас вучылі, што ў чалавека разумнага дзеткі нараджаюцца некалькі неданошанымі, што не характэрна для вядомых нам эвалюцыйных родзічаў гома сапіенса краманьёньсіса. Далейшае павялічэньне галаўнога мозгу ў матцы прывяло б да немагчымасьці народзін дзіцяці (А. Іванькова, 1994).
    Праца вельмі карысная для асоб, якія ня маюць біялягічнае адукацыі. Падаецца, што школьных ведаў па біялёгіі хопіць дзеля таго каб зразумець тэкст.
    Для таго каб традыцыйныя супольнасьці людзтва дэградавалі й атміралі патрэбна прапагандаваць анамаліі якія не прыводзяць да працэсу размнажэньня. Тое прывядзе да панаваньня глябалістычных структур на плянэце. Гэта злачынства.
    Наадварот, патрэбна скласьці чырвоную кнігу выміраючых і рэдкіх людзкіх супольнасьцяў: этнасаў, рэлігійнасьцяў і нацый. ЮНЭСКА і ААН павінны гэтым займацца. Далей складаецца адпаведнае міжнароднае заканадаўства з крымінальнай адказнасьцю за ўсе формы зьнішчэньня супольнасьцяў з чырвонай кнігі.

  3. Мне падаецца, што нам, зьмястоўным беларускім нацыяналістым, патрэбна пазнаёміцца зь дзеячамі й партыямі блізкімі нам паводле ідэйнай плятформы найперш з суседніх дзяржаў Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы (толькі не з нацыянал-лібэрастамі й шавініістымі ўсіх адценьняў). Затым утварыць міжнародны нацыянальны або нацыяналістычны інтэрнацыянал. Праводзіць працу па фарміраваньні грамадзкае думкі на карысьць нацыянальнай ідэі і нацыянальнай дзяржавы. Затым — удзел у выбарах і паступовы прыход да ўлады. Кантроль над парлямантам дасьць магчымасьць прымаць заканадаўства якое б адлюстроўвала нацыянальныя інтарэсы (г. зн. інтарэсы падаўляючай большасьці люду). Заснаваньне ўласных СМІ дасьць магчымасьць аб’ектыўна інфармаваць нацыю, выключыць манаполію глябалістых і г. д. Такім чынам можна патэнцыяльна выратаваць нашы нацыі ад пагрозы асіміляцый.
    Потым — кантроль над парлямантам і выбраньне нацыянальна арыентаванага прэзыдэнта ў кожнай дзяржаве. У Беларусі патрэбна распрацаваць і прыняць акты аб дэмакратыі і аб дэкалянізацыі. У першым вызначыць якія грамадзкія інстытуты і якое размежаваньне паўнамоцтваў паміж імі будзе аптымальным з пункту гледжаньня інтарэсаў падаўляючай большасьці. У другім — асудзіць расейскі, нямецкі, польскі й савецкі каляніялізмы, а таксама адказнасьць калянізатараў і калябарантаў за ўчыненыя злачынствы. Вызначыць нацыянальныя каштоўнасьці і прыняць меры па іх рэалізацыі.
    У міжнародным (прынамсі эўрапейскім) маштабе прыйсьці да рэальнай улады ў эўрапарляманце, эўракамісіі, распрацаваць і прыняць спецыяльнае заканадаўства аб дэмакратыі ў Эўропе у інтарэсах эўрапейскіх нацыяў. Далей адмысловым заканадаўствам забараняецца дзейнсьць сацыяпаразытычных сіл і вызначаецца адказнасьць за разбурэньне эўрапейскіх нацый.
    Між іншым, ЮНЭСКА прымаецца чырвоная кніга ў якой будуць занесены зьнікшыя, зьнікаючыя, а таксама малалікія этнасы, мовы, рэлігійнасьці, цывілізацыі, а найперш — НАЦЫІ. З мэтай іх аховы будзе прынята заканадаўства зь міжнароднай адказнасьцю за генацыдныя дзеяньні.
    З таго што ведаю,у Эўропе мовы, якія патрабуюць занясеньня ў такую кнігу: кельцкія, балцкія, уральскія, з славянскіх — лужычанскія, беларуская, чарнагорская, з раманскіх — рэтрараманская, каталёнская, галісійская, сіцылійская, сардынійская, карсіканская, зь германскіх — фарэрская, ісляндыйская. З нацый — зьнікаючыя і рэдкія (брэтонская, гэльская, фарэрская, уэльская, фрызская, баскская і інш). Беларускую нацыю варта ўнесьці ў сьпіс тых, якія церпяць сыстэмны вонкавы і нутраны нацыяцыд і будучыня якіх знаходзіцца пад пагрозаю. З цывілізацый — кельта-пратэстанцкая, славяна-пратэстанцкая (частка сорбаў-лужычан што жывуць у Нямеччыне), баскска-каталіцкая і інш. Гэткім чынам мы захоўваем біясацыяльную разнастайнасьць чалавецтва прынамсі ў Эўропе.
    Патрэбна сур’ёзнае абмежаваньне маштабаў дзейнасьці ТНК. Міжнародная фінансавая мафія з іх дапамогай сур’ёзна падрывае нацыянальныя гаспадаркі. У кожнай дзяржаве ТНК могуць прысутнічаць толькі з дазволу нацыянальнага прэзідэнта або парляманту ці ўраду з мэтамі выгаднымі для дадзенай нацыі.
    У многіх дзяржавах Эўропы нацыянальныя фірмы банкрутуюць, паколькі міжнародная фінансавая і гандлёвая мафія ўвозячы тавары з Усходняй Азіі іх часам прадае па сымбалічных цэнах у гіпэрмаркетах (часта сабе па цане меньшай за сабекошт вытворчасьці й транспартыроўкі, датуючы часовыя убыткі). Нацыянальны вытворца, транспарціроўшчык і гандляр банкрутуе, пасьля чаго падымаюцца цэны, бо няма альтэрнатывы і той жа мафіі кампэнсуюцца першасныя страты звышпрыбыткамі.
    За гаспадарчымі інвазіямі катастрафічных маштабаў ідуць дэмаграфічныя (іміграцыя мільёнаў асоб зь іншых цывілізацый), моўныя (ангельская і іншыя міжнародныя мовы выцясьняюць нацыянальныя ў паўсядзённай актыўнай камунікацыі), дэмаграфічныя. Нарэшце — дэмаграфічныя інвазіі і інвазіі чужых цывілізацыйных узораў.
    Суседнія дзяржавы Цэнтральнай і Ўсхходняй Эўропы сталіся своеасаблівымі гіпермаркетавымі сьметнікамі. Так у Польшчы пабудаваны соткі Ашанаў, Карэфураў, Тэскаў, Рэаляў, Мэдыямарктаў што належаць пераважна міжнароднай мафіі якая падбівае нацыянальныя прамысловасьць, сельскую гаспадарку, транспарт і гандаль. Польскаму нацыянальнаму капіталу належаць пераважна Бедронкі й Аро што знаходзяцца пераважна ў сярэдніх, малых местах (гарадах) і ў вёсках.
    Сёньня сьвет кіруецца міжнароднай (транснацыянальнай) прамысловай, сельскагаспадарчай, гандлёвай мафіяй разам з мафіяй мэдыйнай за сьпінамі кіраўнікоў розных шасьцёрак, дваццатак найуплывовейшых дзяржаў г. д. Іх капіталы большыя за нацыянальны валавы прадукт (НВП) і нацыянальны даход (НД) ня толькі бедных, але і сярэднеразьвітых дзяржаў (якія яны могуць скупіць) і параўнальны з НВП і НД разьвітых і багатых дзяржаў першага сьвету.
    З нацыянальнымі інтарэсамі сярэдніх і маленькіх нацый ніхто ня лічыцца.
    Нацыянальна арыентаваныя лідары і партыі з дапамогай глябалістычных СМІ падвяргаюцца дыскрэдытацыі. Ім навешваюцца цэтлікі фашыстых, экстрэмістых, радыкалаў што быццам бы выступаюць супроць прагрэсу і г. д. Іх часам забіваюць.
    Свет будучыні — нацыянальны сьвет, за які мы павінны змагацца.

  4. Сп.Стасюк Надвіленскі, мне спадабаліся вашы думкі і прапановы. Рэаліі бачу такімі ж як і вы. Шлях да выжывання ідзе праз адукацыю і захаванне нацыянальных каштоўнасцяў, на якіх базуецца жыццё нацыі (гл. Кібернетычную мадэль дзяржавы сп. А. Астроўскага).

Пакінуць каментар

  • Старонкі

  • Катэгорыі

  • Апошнія запісы

  • Архівы