nashaziamlia.org

Асьветна-адукацыйны, грамадазнаўчы сайт для беларусаў: аналіз, прагноз, сілы, інтарэсы, сьветагляды, ідэі, ідэалогіі, праграмы, мэты.

Запісы

Якім быў Гевара (частка 2; погляды на міжнародную палітыку)

29 мая, 2013 | 6 каментарыяў

Гев 16Пасьля азнаямленьня з асноўнымі фактамі біяграфіі, варта пазнаёміцца з грамадска-палітычнымі поглядамі Чэ Гевары. Так нас абавязвае зрабіць ня толькі цікавасьць да гэтай неардынарнай асобы і логіка азнаямленьня зь ёй, а й ідэалагічная накіраванасьць нашага сайта. Пералапаціўшы зь дзясятак працаў вядомага рэвалюцыянера, сёньня мы выстаўляем тры найбольш паказальныя (на наша меркаваньне) дакументы, якія былі створаны Чэ Геварам у інтэрвале 1961-67 гг. і ў якіх раскрываюцца погляды камандантэ Чэ на міжнародную палітыку. Матэрыял атрымаўся вялікім, затое ў ім шмат цікавага і павучальнага, у т.л. для людзей з нацыянальна-дэмакратычным сьветаглядам.

Рэдакцыя.

 

 

1.

КУБА і «ПЛАН КЕНЭДЗІ»

(у гэтым артыкуле Чэ Гевара, выступаючы ў ролі выбітнага палітолага левай арыентацыі, апісвае, як праходзіла сесія Міжамерыканскага сацыяльна-эканамічнага савета ў Пунта-дэль-Эсьце (Уругвай) у жніўні 1961 г.; узята адсюль: http://chehasta.narod.ru/plankenn.htm)

 

“У рамках аднаго артыкула няма магчымасьці цалкам расказаць пра тое, што ўяўляе сабой Куба. Дастаткова сказаць, што мы лічым падзеі на Кубе важным адлюстраваньнем на амерыканскім кантыненце тых якасных зьмен, якія адбываюцца ва ўсім сьвеце, і выразам непазбежнасьці сапраўды народных рэвалюцый у нашу эпоху пераходу да сацыялізму.

Але незалежна ад значэньня Кубы ў сьвеце яе значэньне для Лацінскай Амерыкі мае абсалютны характар. Бо Куба – адна з дваццаці брацкіх лацінаамерыканскіх краін – зьдзейсьніла рэвалюцыю, якая, як ніякая іншая, зьяўляецца прыкладам для дзевятнаццаці астатніх.

Дыдактычныя значэньне кубінскай рэвалюцыі відаць на прыкладзе тых тысяч людзей самых розных ідэалагічных перакананьняў, якія, пабываўшы на Кубе, вяртаюцца ў свае краіны з новымі ўяўленьнямі аб рэвалюцыйнай барацьбе.

1. Будучы ня ў сілах здушыць кубінскую рэвалюцыю, Злучаныя Штаты ўзялі курс на ізаляцыю Кубы з тым, каб затым расправіцца зь ёй. Сесія Міжамерыканскага сацыяльнага і эканамічнага савета ў Пунта-дэль-Эсьце (Уругвай) у жніўні 1961 г. зьявілася своеасаблівай падрыхтоўкай да гэтай ізаляцыі. Паўночнаамерыканская прапаганда намаўляла, што з Кубай можна не лічыцца, што кубінская дэлегацыя прыбыла на сесію толькі для таго, каб байкатаваць яе і, “выконваючы загады Масквы”, перашкаджаць паўночнаамерыканцам падаць свае “шчодрыя” пазыкі краінам Лацінскай Амерыкі.

Большасць дэлегатаў на канферэнцыі ў Пунта-дэль-Эсьце не выказвалі інтарэсы сваіх народаў. Таму яны вагаліся ў выбары формы стаўленьня да імперыялізму. Іх вымушала весьці барацьбу зь імперыялізмам, з латыфундыстамі й буйной компрадорской буржуазіяй нацыянальная і дробная буржуазія, занепакоеная барацьбой сваіх народаў. Адны прадстаўнікі гэтых слаёў буржуазіі лічылі, што народ – гэта маленькае і тупаватае дзіця, дзеяньні якога трэба накіроўваць з усёй асьцярожнасьцю, іншыя – што гэта падступны і небясьпечны волат, якога заўсёды неабходна трымаць далей ад улады.

Пазіцыя асобных дэлегацый не адрозьнівалася пасьлядоўнасьцю: часта можна было бачыць падчас працы камісій, як мянялася пазіцыя, якую займала тая ці іншая краіная, як пад любой падставай замест аднаго прадстаўніка за сталом дыскусіі раптам зьяўляўся іншы.

Дэлегацыя Бразіліі – найбуйнейшай лацінаамерыканскай краіны – афіцыйна заняла пазіцыю, спрыяльную Кубе. Аднак у асабістым плане кіраўнік яе дэлегацыі Марыані быў вельмі далёкі ад таго, каб сімпатызаваць кубінскім дэлегатам. Гэта ня дзіўна, калі ведаць, што сам Марыяні зьяўляецца буйным бразільскім банкірам і займаў пасаду міністра фінансаў у рэакцыйным ўрадзе Мазілі.

Акрамя дэлегацыі Бразіліі, дэлегацыі яшчэ двух лацінаамерыканскіх краін занялі спрыяльную пазіцыю ў стаўленьні да Кубы.

Перш за ўсё трэба назваць дэлегацыю Балівіі. Гэта разьмешчаная амаль у цэнтры кантынента краіна буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі, разьдзіраецца капіталістычнымі манаполіямі суседніх краін і амаль здушаная ўрэшце агульным для нашых краін прыгнятальнікам – паўночнаамерыканскім імперыялізмам. Яе асноўнае насельніцтва складаюць рабочыя-гарнякі й сяляне, якія знаходзяцца пад цяжарам цяжкай эксплуатацыі.

Калі ня ўлічваць кубінскую дэлегацыю, то з усіх дэлегацый менавіта балівійская прадставіла найбольш канкрэтны эканамічны план і ў цэлым займала даволі станоўчую пазіцыю. На сьпецыфічнай мове, мове крывадушнасьці, якая ўжываецца на падобнага роду сесіях, балівійскіх прадстаўнікоў называлі “стрыечнымі братамі Кубы”.

Далей – эквадорская дэлегацыя. На ўрад Эквадора аказваюць ўплыў патрыятычныя і дэмакратычныя колы, якія актыўна выступаюць у падтрымку кубінскай рэвалюцыі. Нацыянальная буржуазія тут займае больш антыімперыялістычнага пазіцыю, чым у шэрагу іншых краін.

Акрамя таго, на канферэнцыі былі дэлегацыі, якія ў сілу складзеных суадносін розных палітычных сілаў унутры ўрадаў, якія гэтыя сілы прадстаўлялі, не маглі праводзіць уласную палітыку, але ня мелі і жаданьня без пярэчаньняў выконваць указаньні Вашынгтона: яны шукалі канкрэтных выгад і таму ператварыліся ў пасіўных сьведак ідэалагічнай барацьбы, якія ўважліва сочаць толькі за тым, што непасрэдна тычыцца іх інтарэсаў. У якасьці прыкладу мы маглі б прывесьці дэлегацыі Аргенціны і Чылі. Дый ня толькі іх.

Усярэдзіне ўругвайской дэлегацыі былі вельмі моцныя ўнутраныя разыходжаньні, але ня класавага характару, а партыйна-палітычнага: гэтая шматлікая дэлегацыя ўключала прадстаўнікоў амаль усіх палітычных плыняў краіны. Было цікава назіраць, як зь дня ў дзень, а часам і на працягу аднаго дня, разам з заменай прадстаўніка дэлегацыі (што само па сабе здаралася вельмі часта і ў іншых дэлегацыях, так як пасяджэньні працягваліся шмат гадзін запар) мяняліся тон і сама пазіцыя уругвайской дэлегацыі; прычым да такой ступені, што ў адных выпадках яна падтрымлівала лінію ЗША, а ў іншых – энергічна пратэставала.

Такім краінам, як, напрыклад, Перу, Гватэмала і ў некаторых выпадках Гандурас, паўночнаамерыканская дыпламатыя адвяла ролю баявых коней у барацьбе супраць Кубы. Гэта старая палітыка імперыялістаў: праводзіць уласную лінію праз лёкаяў, гатовых заўсёды выканаць загады сваіх гаспадароў.

Куба прыбыла на сесію з 29 прапановамі з мэтай уключэньня іх у канчатковую рэзалюцыю: усе гэтыя прапановы былі старанна распрацаваны і аргументаваны.

2. Сесія пачала сваю працу зь пленарных пасяджэньняў, на якіх гаварыліся рэчы, звычайныя для падобнага роду нарад. Мы лічым, што было вымаўлена толькі 4 прамовы, якія сапраўды заслугоўваюць увагі.

Адна зь іх была сказана дэлегатам Балівіі, які крытыкаваў імперыялістычную сістэму ў межах, якія дапускаліся залежным становішчам Балівіі ад Злучаных Штатаў. Ён выказаў некалькі цікавых ідэй і заявіў аб намеры ўрада сваёй краіны ў бліжэйшы перыяд падымаць даход на душу насельніцтва штогод на 5%.

Другая правмова была сказана прадстаўніком Эквадора, які заняў вельмі цьвёрдую пазіцыю і крытыкаваў ЗША за іх палітыку ў Лацінскай Амерыцы.

Трэцяй важнай прамовай, хоць і вельмі туманнай, было выступленьне кіраўніка амерыканскай дэлегацыі Дзілана, якому было даручана распавесьці аб планах ЗША. Ён заявіў: “Кідаючы позірк у будучыню і разглядаючы зьнешнія крыніцы фінансаваньня – міжнародныя крэдытныя арганізацыі, еўрапейскія краіны, Японію і ЗША, улічваючы таксама новыя ўкладаньні прыватнага капіталу і новыя ўкладаньні з боку грамадскіх фондаў – пры ўмове, калі лацінаамерыканскія краіны прымуць усе неабходныя меры ўнутранага парадку, яны змогуць чакаць… прытоку капітала ў бліжэйшыя 10 гадоў на суму па меншай меры ў 20 млрд. даляраў. Большасьць гэтых укладаньняў будзе зыходзіць зь дзяржаўных фондаў”.

У выступе Дзілана згадвалася таксама аграрная рэформа (як яе разумеюць ЗША) і быў выказаны намер “вывучыць” магчымасьці заключэньня пагадненьняў аб куплі Злучанымі Штатамі такіх прадуктаў, як кава або волава.

У прамове Дзілана выявіліся ў вядомай ступені новыя тэндэнцыі ў палітыцы ЗША, якія адлюстроўваюць імкненьне імперыялізму янкі ўнесці пэўныя зьмены ў сістэму эксплуатацыі лацінаамерыканскіх народаў і рабіць стаўку ня толькі на феадальную рэакцыю, але і на розныя пласты мясцовай буржуазіі. Паўночнаамерыканскі імперыялізм імкнецца аслабіць ўнутраную незадаволенасьць у кожнай краіне Лацінскай Амерыкі шляхам невялікіх саступак народным масам і нацыянальнай буржуазіі пры ўмове яе поўнага падпарадкаваньня інтарэсам янкі й адмовы ад самастойнага шляху развіцьця. Гэтая тэндэнцыя атрымала нейкае разьвіцьцё ў прапанаваным дэлегатам канферэнцыі ў Пунта-дэль-Эсьце так званым “плане Кэнэдзі”, які сам амерыканскі прэзідэнт пышна ахрысціў “Саюзам дзеля прагрэсу”.

Нельга, аднак, сказаць, каб такія тэндэнцыі цалкам вызначалі палітыку ЗША ў стаўленьні да Лацінскай Амерыцы. Паўночнаамерыканскія капіталісты лічаць стары метад эксплуатацыі найбольш надзейным, ён імі добра правераны, і таму яны ня вельмі паддаюцца “наватарству”, якое мае тыя ж рабаўніцкія мэты, але імкнецца прыкрыць іх авечай скурай.

Гэта неабходна адзначыць, так як канферэнцыя ў Пунта-дэль-Эсьце [яна была пры Джоне Кенэдзі. – Рэд.] спарадзіла большыя надзеі, чым папярэднія Міжамерыканскія канферэнцыі, і на першы погляд можа здацца, што яе рашэньні зьяўляюцца вынікам новай палітыкі ЗША. Аднак усе мы ведаем, што сутнасьць імперыялізму застаецца нязменнай. Уся справа ў тым, што ў наш час, у другой палове XX стагоддзя, ён вымушаны шукаць новыя шляхі для падаўжэньня свайго існавання на фоне таго факту, што чаша вагаў гісторыі няўхільна сьхіляецца ў бок лагера міру.

Цалкам зразумела, што ў Лацінскай Амерыцы паўночнаамерыканскі імперыялізм занепакоены магчымаьсцю ўстанаўленьня сапраўды народных рэжымаў, падобных на той, які ўсталяваны на Кубе. Таму імперыялісты спрабуюць шукаць новых саюзьнікаў, новыя кропкі апоры, не адмаўляючыся і ад старых метадаў эканамічнага і палітычнага панаваньня.

Саюз імперыялізму янкі зь мясцовай буржуазіяй азначае, што з эканамічнага пункту гледжаньня “новыя” метады эксплуатацыі лацінаамерыканскіх народаў вядуць да простага перамяшчэньня нацыянальных капіталаў з сельскай гаспадаркі ў галіны прамысловасьці, якія зьяўляюцца прыдаткам эканомікі ЗША, або замене імпартуемых прадметаў шырокага спажываньня такімі мясцовымі таварамі, вытворчасьць якіх цалкам залежыць ад паўночнаамерыканскай тэхналогіі ды паўночнаамерыканскай сыравіны.

Ёсць й іншая форма, пры дапамозе якой нацыянальная буржуазія аб’ядноўвае свае інтарэсы з замежнымі. Замежны і нацыянальны капітал ствараюць сумесна новыя прадпрыемствы, дамагаюцца для гэтых прадпрыемстваў падатковых ільгот такога роду, якія цалкам ліквідуюць магчымасьць канкурэнцыі з боку іншых імперыялістычных дзяржаў.

З дапамогай падобнай сістэмы эксплуатацыі, больш новай і больш прадуманай, краіна, якая праводзіць “нацыяналістычную” палітыку, фактычна бярэ на сябе абарону інтарэсаў ЗША, усталёўваючы падатковую сістэму, якая забясьпечвае дадатковую прыбытак манапалістам.

Вялікае значэньне для далейшага ходу канферэнцыі мела прамова кубінскага дэлегата, які падышоў да ацэнкі канферэнцыі з палітычнага пункту гледжаньня. Кубінская дэлегацыя сурова асудзіла рэжым, пануючы ў ЗША; выклала гісторыю ваенных, эканамічных і дыпламатычных агрэсій, учыненых Злучанымі Штатамі ў недалёкім мінулым; яшчэ раз заявіла аб гатовасьці нашай краіны ліквідаваць усе ранейшыя рознагалосьсі з ЗША пры адзінай папярэдняй умове – ня ставіць ніякіх умоў; падвергла кароткаму аналізу кожны з пунктаў парадку дня, патлумачыўшы пры гэтым, што хоча прапанаваць Куба.

Дэлегацыя заявіла, што праз 20 гадоў Куба будзе мець прыбытак на душу насельніцтва вышэйшы, чым у цяперашні час у ЗША, у той час як ва ўсіх краінах Лацінскай Амерыкі, нават калі будуць выкананыя мэты “Саюза дзеля прагрэсу”, даход на душу насельніцтва зь цяжкасьцю дасягне 500 даляраў у год (даход на душу насельніцтва ў ЗША складае больш за 2.000 даляраў у год).

Яна заклікала, далей, да мірнага спаборніцтва:

“Вы нам ня верыце – добра. Але мы тут для таго, каб прапанаваць спаборніцтва, спадары. Хай нам дадуць магчымасьць жыць у міры, няхай нам дадуць магчымасьць мірна разьвівацца, і давайце зьбярэмся зноў праз 20 гадоў і паглядзім, хто сьпяваў песьню сірэны”.

Пасьля аналіза чатырох важных пунктаў парадку дня канферэнцыі Куба дэталёва выклала сваё меркаваньне, чаму яна лічыць, што цяперашняя сесія Міжамерыканскага сацыяльнага і эканамічнага савета носіць палітычны характар ​​і ставіць сваёй канчатковай мэтай ізаляцыю Кубы.

Мы абвясьцілі часткі двух сакрэтных амерыканскіх дакументаў, якія нашы сябры перадалі нам і якія сёньня вядомыя ўсяму сьвету.

Адзін з гэтых дакументаў носіць працоўны характар. У ім раскрываюцца планы імперыялістычных сіл, выказваецца пагарда ў дачыненьні да ўрадаў нашых краін і да іх народаў.

У другім дакуменце дзяржаўны дэпартамент робіць афіцыйны аналіз становішча на амерыканскім кантыненьце пасьля паразы на Плая Хірон. Гэты дакумент досыць аб’ектыўны (так бывае з сакрэтнымі дакументамі імперыялістаў) і адлюстроўвае некаторыя ісьціны, важныя для разуменьня наступнага ходу падзей. У ім гаворыцца, што Куба не магла быць агрэсарам, яго аўтары  прызнаюць, што ваенныя прыгаваньні Кубы ў мэтах сваёй уласнай абароны ў прадбачаньні магчымай агрэсіі не ўяўлялі ніякай небясьпекі для іншых краін. Небясьпечным зьяўляецца прыклад Кубы і ўменьне Кастра прадэманстраваць перавагу кубінскага рэжыму.

Дзярждэпартамэнт робіць важную выснову: “Нават калі б ЗША мелі посьпех – што само па сабе здаецца неверагодным – і здолелі б пераканаць большасьць лацінаамерыканскіх дзяржаў аб’яднацца з мэтай ізаляваць Кубу, то і тады гэтая спроба не прынесла б поўнага посьпеху. Напэўна Мексіка і Бразілія адмовіліся б удзельнічаць у гэтай справе і служылі б каналам для сувязі паміж Кубай і Лацінскай Амерыкай … Пазіцыя процідзеяньня ўсякаму віду агрэсіі (гэту пазіцыю Мексіка займае ўжо працяглы час) не ўяўляла б непераадольнай перашкоды для сумесных дзеяньняў ААД [Аб’яднаньне амерыканскіх дзяржаў. – Рэд.] супраць Кубы. Аднак пазіцыя Бразіліі, краіны, якая аказвае моцнае ўзьдзеяньне на сваіх паўднёваамерыканскіх суседзяў, зьяўляецца вырашальнай для супрацоўніцтва ўсяго паўшар’я. Пакуль Бразілія адмаўляецца дзейнічаць супраць Кастра, вельмі верагодна, што пэўная колькасьць краін, сярод іх Аргентына і Чылі, не захоча падпасьці пад рызыку выклікаць непажаданыя водгукі ўнутры сваіх краін у выніку задавальненьня імкненьняў ЗША”.

Дакумент ясна раскрывае механіку дзеяньняў імперыялістаў: у цяперашні час іх тактычнай задачай зьяўляецца поўная ізаляцыя Кубы, таму што самым небясьпечным для іх зьяўляецца прыклад Кубы. Тактычнымі перашкодамі на шялху да гэтай мэты зьяўляюцца Бразілія і Мексіка.

… Пасьля пленарных пасяджэньняў пачаліся надакучлівыя і бескарысныя дыскусіі ў камісіях.

3. Былі створаны 4 рабочыя камісіі. У першай абмяркоўваліся першы і чацьвёрты пункты парадку дня – эканамічнае і сацыяльнае развіцьцё краін Лацінскай Амерыкі і аналіз эканамічнага і сацыяльнага прагрэсу за год. У другой камісіі павінна было абмяркоўвацца пытаньне аб эканамічнай інтэграцыі лацінаамерыканскіх краін; у трэцяй – пытаньне пра асноўныя прадукты экспарту, і ў чацьвёртай – апошні, пяты пункт парадку дня, які прапаноўваў стварыць Міжамерыканскае інфармацыйнае агенцтва для арганізацыі й забеспячэньня грамадскай падтрымкі “Саюзу дзеля прагрэсу”. Гэты пункт сустрэў рашучае процідзеяньне з боку кубінскай дэлегацыі й быў адрвнуты большасьцю дэлегацый як спроба ўсталяваньня паўночнаамерыканскага кантролю над грамадскай думкай лацінаамерыканскіх краін.

Куба ўнесла ў кожную камісію свае зьмястоўныя праекты, якія ня толькі сур’ёзна пагражалі пазіцыям янкі, але і выклікалі часам глыбокія разыходжаньні паміж дэлегацыямі. Справа ў тым, што страх перад Кубай быў усеагульным. Бывалі моманты, калі Куба ўносіла якую-небудзь прапанову, і дэлегацыі адной або дзьвюх краін у пэўнай замаскіраванай форме падхоплівалі гэтую прапанову ў працэсе дыскусіі, не называючы наўпрос яе аўтара. Дэлегацыя ж трэцяй краіны падтрымлівала пазіцыю дэлегатаў гэтых краін, “забыўшыся”, што менавіта Куба ўнесла гэтую прапанову. Урэшце кубінская прапанова або частка яе прымалася, але без згадкі, што яе аўтарам зьяўляецца менавіта Куба. Прапановы ж, якія зыходзяць непасрэдна ад Кубы, байкатаваліся.

Напрыклад, у “Хартыі Пунта-дэль-Эстэ” нічога не гаворыцца аб жыльлёвым будаўніцтве толькі таму, што адзінай краінай, якая ўнесла прапанову па гэтым пытанні, была Куба. А ход думак каланіяльнікаў ня можа нават дапусьціць, што прапанова гэтай краіны можа быць уключана ў рэзалюцыі “Саюза дзеля прагрэсу”. Па кожным з чатырох важных пунктаў Куба ўнесла свае прапановы, вытрыманыя ў канструктыўным духу, спрабуючы ў той жа час ўключыць у рэзалюцыі ацэнкі дзеяньняў імпэрыялізму.

У ходзе абмеркаваньня першага пункта парадку дня (самага галоўнага) наша дэлегацыя ўнесла праект рэзалюцыі па пытаньнях індустрыялізацыі ды эканамічнага разьвіцця. Галоўны ўпор яна рабіла на важнасьць індустрыялізацыі й на прадастаўленьне выключнага права нацыянальнаму капіталу – прыватнаму або дзяржаўнаму – ствараць і разьвіваць прамысловасьць, якая вырабляе сродкі вытворчасьці. Як і варта было чакаць, гэтая прапанова не была прынятая.

Наш даклад прадугледжваў правядзеньне глыбокай аграрнай рэформы, ліквідацыю латыфундыяў усіх тыпаў ды замежных зямельных уладаньняў і выкарыстаньне каланізацыі новых зямель толькі ў самым скрайнім выпадку. Гэтая прапанова таксама не была прынятая.

Кубінская прапанова аб удзеле працоўных горада і вёскі ў планаваньні эканамічнага і сацыяльнага разьвіцьця спасьцігла такая ж доля. Іншая прапанова – адносна аховы нацыянальных прыродных рэсурсаў, служачых эканамічнаму і сацыяльнаму развіццю, а таксама выкупу іх у тых выпадках, калі яны знаходзяцца ў руках імперыялістаў, нават не абмяркоўвалася.

На канферэнцыі даволі вялікая ўвага была ўдзелена праблемам адукацыі, і наша дэлегацыя падала шэраг прапаноў па гэтым пытаньні. У сілу таго, што гэтая тэма насіла менш востры характар, нашы прапановы былі адлюстраваны ў заключнай заяве, прынамсі частка іх. Нацыянальная сістэма бясплатнага і абавязковага 9-гадовага навучаньня, як мы гэта прапанавалі, была заменена на 6-гадовую. Прапанова аб правядзенні кампаніі барацьбы за ліквідацыю непісьменнасьці з удзелам усіх нацыянальных сіл не была прынятая ў яе арыгінальнай форме.

Куба ўносіла таксама прапановы аб арганізацыі тэхнічнай дапамогі ў галіне планаваньня эканамічнага і сацыяльнага разьвіцьця, праект аб будаўніцтве жыльля, праект аб нацыяналізацыі прыватных школ, які зыходзіў з неабходнасьці накіроўваць усе сілы краіны на мэты навучаньня.

У кожнай камісіі нам даводзілася вытрымліваць сапраўдны бой, але цікава, што гэты бой ніколі ці амаль ніколі не насіў ідэалагічнага характару – даводзілася змагацца супраць рэгламенту, супраць адвольнага тлумачэньня гэтага рэгламенту, супраць частай “забыўчывасьці” ўключаць пэўныя разьдзелы ў рэзалюцыю, даводзілася змагацца за тое, каб прадстаўнікі дэлегацыі былі ўключаныя ў склад працоўных камісій, каб на пасяджэньні гэтых камісій не забывалі запрашаць прадстаўнікоў нашай дэлегацыі. Іншымі словамі, даводзілася казаць і казаць, маючы перад сабой праціўнікаў, якія не выступалі, а толькі слухалі і галасавалі.

Большасць з 29 прапаноў Кубы проста адкінуць было немагчыма, бо яны прадугледжвалі садзейнічаньне разьвіццю эканомікі лацінаамерыканскіх краін. Таму ў ходзе работы камісій і камітэтаў дэлегатам [іншых краін] тэрмінова давялося распрацоўваць контрпрапановы, якія яны затым злучалі з кубінскімі прапановамі такім чынам, што ў апошніх зьнікала ўся сутнасьць. Усё ж за час працы канферэнцыі кубінскай дэлегацыі ўдалося дамагчыся некаторых рэчаў: стала заўважальна, што дэлегаты размаўляюць іншай мовай, адрознай ад той, якая заўсёды была прынятая на падобных канферэнцыях.

Дэлегацыя ЗША абмежавалася толькі паставай простага назіральніка за тымі дыскусіямі, якія вяла наша дэлегацыя з некаторымі іншымі. Яе наўпросты ўдзел амаль не адчуваўся ў ходзе работы канферэнцыі й ніколі не насіў канструктыўнага характару. Часам ён зводзіўся да простай заявй з удакладненьнем, што дэлегацыя ЗША ня можа ўхваліць тую ці іншую прапанову.

4. За дзень да канца работы сесіі быў прадстаўлены праект “Дэкларацыі народам Амерыкі” як адзін з вынікаў працы канферэнцыі ў Пунта-дэль-Эсьце. Гэтая Дэкларацыя павінна была рэзюмаваць ў лаканічнай форме ўсе палажэньні, якія зьмяшчаюцца ў асноўных дакументах. Уругвайская дэлегацыя вылучыла прапанову лічыць асноўным дакументам той, які зьмяшчае ўсе асноўныя рэзалюцыі, ухваленыя камісіямі [так званая “Хартыя Пунта-дэль-Эстэ”. – Рэд.], і падкрэсьліла, што Дэкларацыя павінна мець толькі чыста тлумачальны характар. Усе краіны падпісалі гэтыя дакументы, за выключэннем Кубы, якая ўстрымалася.

Кароткі аналіз “Дэкларацыі народам Амерыкі” паказвае безгрунтоўнасьць некаторых з яе палажэньняў. Адзін з яе раздзелаў абвяшчае:

“Праводзіць такую ​​фінансавую і падатковую палітыку, якая магла б без бедстваў інфляцыі й дэфляцыі гарантаваць пакупніцкую здольнасьць вялікай колькасьці людзей, забяспечыла б вялікую ўстойлівасць цэн і зьявілася б адпаведнай базай для развіцьця эканомікі”.

Куба выступіла супраць гэтага пункта, таму што лічыць, што грашовая сістэма не зьяўляецца адпаведнай базай для развіцьця эканомікі, а толькі адлюстраваньнем вытворчых дачыненьняў.

Другі разьдзел абвяшчае: “Стымуляваць прыватнае прадпрымальніцтва ў мэтах развіцьця краін Лацінскай Амерыкі”. Куба таксама выступіла супраць гэтага.

У дакуменьце гаворыцца пра 20 млрд. даляраў, зь якіх большую частку павінны даць Злучаныя Штаты. Аднак ня ўся гэтая сума будзе разьмяркоўвацца праз дзяржаўныя каналы, на чым настойвала наша дэлегацыя. Прамыя ўкладаньні амерыканскага прыватнага капіталу зьменшацца, аднак некаторыя з гэтых укладаньняў будуць разглядацца як “пазыкі”. Такім чынам, за кошт падобных “пазык” у лацінаамерыканскіх краінах могуць быць пабудаваны прамысловыя прадпрыемствы, якія на самай справе будуць належаць прыватным амерыканскім кампаніям.

У Дэкларацыі гаворыцца, што на працягу 12 месяцаў, пачынаючы з 13 сакавіка 1961 г. і да 13 сакавіка 1962 года, ЗША дадуць дзяржаўныя пазыкі на суму больш за 1 млрд. даляраў у мэтах садзейнічаньня эканамічнаму і сацыяльнаму прагрэсу Лацінскай Амерыкі. Але тут жа ўдакладняецца, што просьбы аб пазыках павінны быць прадстаўлены праз 60 дзён пасьля падпісаньня пагадненьня “Саюз дзеля прагрэсу”. Гэта сьведчыць аб тым, што альбо ўжо вядомыя тыя, хто атрымае дапамогу, альбо наогул не мяркуецца даваць амаль нічога, бо ніхто ня ў стане ў такі кароткі тэрмін распрацаваць сур’ёзны праект для атрыманьня фінансавай дапамогі.

Што да аграрнай рэформы ў “Дэкларацыі народам Амерыкі” гаворыцца наступнае:

“Садзейнічаць, з улікам канкрэтных умоў кожнай краіны, ажыцьцяўленьню праграм поўнай аграрнай рэформы, накіраванай, там дзе гэта патрабуецца, на дзейснае зьмяненьне структуры і несправядлівай сістэмы землеўладаньня і эксплуатацыі зямлі з мэтай замяніць сістэмы латыфундыяў і дробных участкаў справядлівай сістэмай уласнасьці такім чынам, каб пры дапамозе своечасовых і адпаведных крэдытаў, тэхнічнай дапамогі, арганізацыі збыту і размеркаваньня прадуктаў зямля складала б для чалавека, які яе апрацоўвае, аснову яго эканамічнага становішча і гарантыю яго свабоды і годнасьці“.

На першы погляд, гэтая фармулёўка носіць прагрэсіўны характар ​​для Лацінскай Амерыкі. Аднак у ёй маюцца істотныя заганы. У ёй гаворыцца: “з улікам канкрэтных асаблівасьцяў кожнай краіны”. І далей “там, дзе гэта патрабуецца”. Такім чынам, кожная краіна павінна зыходзіць са сваіх “канкрэтных асаблівасьцяў”, быццам правядзеньне аграрнай рэформы не зьяўляецца асноўным догачаканым спадзевам кожнага народа Лацінскай Амерыкі. Акрамя таго, сістэма латыфундыяў і дробных участкаў падводзіцца пад агульную рубрыку “несправядлівага валоданьня зямлёй” без згадкі пра язвы латыфундызму.

На апошнім пленарным пасяджэньні канферэнцыі кубінская дэлегацыя ўстрымалася ад галасаваньня па ўсіх выпрацаваных дакументах і выступіла з тлумачэньнямі сваёй пазіцыі. Мы патлумачылі, што Куба нязгодная ні з “грашовай” палітыкай, ні з прынцыпам свабоднага прадпрымальніцтва, ні з тым, што ў канчатковых дакументах няма слоў, якія асуджаюць вінаватых у нашых няшчасьцяў – імперыялістычныя манаполіі, няма асуджэньня агрэсіі. Акрамя таго, на ўсе пытаньні нашай дэлегацыі, ці можа Куба прымаць удзел у “Саюзе дзеля прагрэсу”, адказам было маўчаньне, якое мы тлумачым як адмоўны адказ. Цалкам зразумела, што мы не маглі ўдзельнічаць у саюзе, які нічога не дае для нашага народа.

Аднак наша дэлегацыя адзначыла і станоўчыя бакі. Гаворка ідзе пра 14-ы параграф трэцяга разьдзелу выніковага дакумента – “Аб эканамічнай інтэграцыі краін Лацінскай Амерыкі”, дзе літаральна гаворыцца: “Для пасьпяховага ажыцьцяўленьня працэсу эканамічнага супрацоўніцтва і разьвіцьця, якога мы дамагаемся, асноўным зьяўляецца актыўны ўдзел прыватнага сектара. Планаваньне эканамічнага развіцьця кампетэнтнымі дзяржаўнымі органамі (акрамя тых краін, дзе не існуе сістэмы вольнага прадпрымальніцтва) ня толькі ня будзе замінаць ўдзелу прыватнага сектара, але можа палегчыць гэта ўдзел…”.

Кубінская дэлегацыя зачытала гэты параграф, заявіўшы, што гэта перамога ідэі мірнага суіснаваньня, якая выказвае магчымасьць суіснаваньня дзьвюх розных сацыяльных сістэм, і адзначыла яго прыняцьце як адзін са станоўчых вынікаў працы канферэнцыі (пазней амерыканскі дэлегат рэзка выступіў супраць гэтага палажэньня, заявіўшы аб непрызнанні нашага ўраду).

5. Як ацэньвае Куба вынікі канферэнцыі ў Пунта-дэль-Эсьце? Што яны дадуць Лацінскай Амерыцы? Куба ня можа лічыць сябе цалкам незадаволенай, хоць мы таксама ня можам і сцьвярджаць, што народы Лацінскай Амерыкі атрымалі буйную перамогу.

Справа ў тым, што паўночнаамерыканскія імперыялісты вырашылі намовіць удзельнікам канферэнцыі, што Куба няздольная жыць у міры зь іншымі краінамі Амерыкі й падтрымліваць зь імі дачыненьні ў рамках ААД. Такая мэта не была дасягнутая, і з гэтага пункту гледжаньня імперыялізм янкі прайграў бітву.

Аднак існуе адзін пункт, зь якога паўночнаамерыканскі імперыялізм атрымлівае пэўныя перавагі. Нягледзячы на ​​тое, што на канферэнцыі былі адзначаны новыя выпадкі непадпарадкаваньня дыктату ЗША, імперыялісты ўсё ж змаглі накіроўваць ход падзей. У прыватнасьці, заключная Дэкларацыя стварае ўражаньне, быццам нашым лацінаамерыканскім народам зрабілі шчодры дар, хоць на шляху атрыманьня гэтага дару поўна агаворак, якія пазбаўляюць яго усялякай каштоўнасьці. Іншымі словамі, не звязаўшы сябе афіцыйна нічым, ЗША выступілі ў ролі краіны, якая абавязалася прадаставіць на працягу бліжэйшых 10 гадоў 20 млрд. даляраў. Ім атрымалася таксама захаваць непарушнымі свае пазіцыі, зразумела, толькі на ўзроўні лацінаамерыканскіх урадаў, так як палітычная сьвядомасць народаў паступова расьце. Інакш кажучы, расьце усьведамленьне таго, што неабходна пакончыць зь імперыялізмам.

Якія важныя высновы мы можам атрымаць на будучыню з гэтай канферэнцыі? Мы павінны аб’ектыўна судзіць аб тым, што “Саюз дзеля прагрэсу”, нават у тым выпадку, калі будзе выканана ў дзейснай форме абяцаньне (што вельмі сумнеўна) прадаставіць дапамогу ў памеры 20 млрд. даляраў, накіруе гэтую дапамогу перш за ўсё на фінансаваньне значнай часткі імперыялістычных прадпрыемстваў, якія існуюць у Лацінскай Амерыцы .

Акрамя таго, па ўсім відаць, будуць зьніжацца кошты на сыравіну, якая прадаецца ў асноўным Злучаным Штатам. І гэта зьніжэньне коштаў можна прадказаць без рызыкі памыліцца, калі ўлічыць, што на сусьветным рынку прапанова перавышае попыт на сыравіну, якую вырабляе Лацінская Амэрыка (кава, бавоўна, волава і г. д.). Існуе таксама тэндэнцыя да стварэньня новых плантацый (напрыклад, плантацый кавы ў Афрыцы).

Вываз прыбыткаў амерыканскімі манапалістамі вядзе да больш-менш сур’ёзнага парушэньня плацежных балансаў амаль усіх краін Лацінскай Амерыкі. Гэтая тэндэнцыя да павелічэньня розніцы паміж ўкладаньнямі капіталу і экспартам прыбыткаў працягвае захоўвацца [названы эканамічны крытэр эксплуатацыі. – Рэд.].

Усё гэта адмоўна адабьецца на эканамічным разьвіцьці нашых краін, з кожным годам будзе расьці беспрацоўе, абвастрацца барацьба за рынкі, асабліва ў гады крызісу.

Цяпер і ў будучыні, пры першай жа магчымасьці  – калі краіны з расьхістанай эканомікай зьвернуцца па дапамогу да міжнародных фінансавых арганізацый –  першым “прыйдзе на дапамогу” Міжнародны валютны фонд, які возьме ў свае рукі кіраўніцтва эканомікай краіны-атрымальніка. Гэта “кіраўніцтва” выльецца ў абмежаваньне ўнутраных крэдытаў і ў падпарадкаваньне нацыянальнай эканомікі інтарэсам замежных манаполій.

6. Альтэрнатыва ясная: каб выратаваць свае краіны ад катастрофы, нацыянальная буржуазія павінна рэзка зьмяніць сваю гандлёвую палітыку, але, зрабіўшы гэта, яна павінна прывесьці ў адпаведнасьць і сваю зьнешнюю палітыку. Акрамя таго, нацыянальны капітал павінен атрымаць максімальны прастор для развіцьця ў тых краінах, дзе для гэтага існуюць ўмовы.

Але і ў гэтым выпадку, аднак, ёсьць чыньнік, зь якім неабходна лічыцца. Яго важнасьць была даказана на прыкладзе Бразіліі, ужо пасьля сесіі ў Пунта-дэль-Эсце. Гэта ​​- арміі ў лацінаамерыканскіх краінах.

Зьяўляючыся прыладай старой феадальнай алігархіі альбо компрадорской буржуазіі, армія актыўна супраціўляецца таму, каб новыя пласты нацыянальнай буржуазіі ўзялі ўладу ў свае рукі і пачалі б праводзіць сваю ўласную палітыку. Узброеныя сілы амаль ва ўсіх нашых краінах варожа ставяцца да найменшых праяў незалежнасьці, бо іх камандаваньне шчыльна зьвязана з самымі змрочнымі сіламі рэакцыі ў Лацінскай Амерыцы і зь інтарэсамі амерыканскіх манаполій.

Ясна адно: нацыянальная буржуазія ня можа праводзіць прагрэсіўную палітыку ў галіне міжнародных дачыненьняў і зьнешняга гандлю без лібералізацыі сваёй унутранай палітыкі і хоць бы невялікага павышэньня жыццёвага ўзроўню насельніцтва. Такая разумная палітыка забясьпечыць нацыянальнай буржуазіі народную падтрымку. Але для таго, каб гарантаваць посьпех, неабходна нейтралізаваць войска.

Разгледзім у сувязі з гэтым дзьве магчымыя сітуацыі. Адна – для краін, якія залежаць ад ЗША, але захоўваюць некаторую бачнасьць буржуазных свабодаў. У гэтых краінах усеагульныя свабодныя выбары могуць прывесьці да ўлады новых людзей. Натуральна, што гэтыя зноў абраныя людзі павінны казаць падчас перадвыбарнай кампаніі прыкладна так, як казаў Жаніё Куадрас – павінны паабяцаць зрабіць нешта і паспрабаваць выканаць гэта.

Але што адбудзецца? Яшчэ раз мы станем перад выбарам – ці ўтаймаваць войска, ці адмовіцца ад правядзеньня незалежнай палітыкі ў краінах Лацінскай Амерыкі. Але да няшчасьця, каб зьмяніць характар ​​арміі нам відаць давядзецца змагацца, так як у арміі ёсьць зброя [ня толькі і ня столькі справа ў зброі. – Рэд.]. Яна абараняе класы, асуджаныя гісторыяй, якія без змаганьня не здадуць сваіх пазіцый.

Які іншы выпадак? Гаворка ідзе пра тое, што да ўлады, насуперак народнай волі, прыйдзе новая, ваенная дыктатура ці ўмацуецца існуючы дыктатарскі рэжым, ўзмоцніцца эксплуатацыя чалавека чалавекам, уціск нацыянальнай буржуазіі й працоўных замежнымі манаполіямі.

Працоўныя кожнай краіны Лацінскай Амерыкі ва ўмовах падобнага рэжыму зноў-такі будуць ўзмацняць сваю барацьбу за канчатковае вызваленьне. Перад імі прыклад Кубы ды іншыя прыклады, больш аддаленыя. Але яшчэ больш ясныя – вялікія прыклады сацыялістычных краін, і асабліва Савецкага Саюза, які першым уступіў на шлях вызваленьня чалавека [камандантэ Чэ ня ведаў сапраўднага жыцьця ў СС ці з палітычных меркаваньняў казаў “тое, што трэба”? – Рэд.]. Народныя масы пойдуць па шляху барацьбы, поўныя гневу сьціснуўшы зубы, да таго часу, пакуль аднойчы ў якім-небудзь месцы не прасьлізне іскра і ня ўспыхне яшчэ адно рэвалюцыйнае полымя на нашым кантыненце.

Гісторыя сямімільнымі крокамі непазбежна набліжае гэты дзень для ўсёй Лацінскай Амерыкі”.

(канец цытаваньня справаздачнага артыкула Чэ Гевары).

 

=

2.

ПАСЛАНЬНЕ НАРОДАМ СЬВЕТУ

(гэты тэкст быў накіравана Чэ Геварам на Канферэнцыю “Трох кантынентаў” у 1966 г.; у ім камандантэ Чэ выказаў ідэі як варта змагацца народам Азіі, Афрыкі й Лацінскай Амерыкі за сваё вызваленьне ва ўмовах нарастаючага імперыялістычнага націску з боку “дзяржаў цывілізаванага Захаду на чале з ЗША” і ўсё меншага спадзеву на дапамогу “брацкіх сацыялістычных краін”; узята адсюль: http://scepsis.net/library/id_1478.html)

 

Стварыць два, трышмат  Вьетнамаў – вось наш лозунг.

“Пасьля заканчэньня апошняй сусветнай вайны прайшоў 21 год. Гэтай падзеі, фіналам якой стаў разгром Японіі, прысьвячаецца цяпер вялізная колькасць публікацый на ўсіх мовах. Многія рэгіёны падзеленага на два лагеры сьвету дэманструюць аптымізм.

Дваццаць адзін год без новай сусветнай вайны ў сітуацыі вострай канфрантацыі, канфліктаў з выкарыстаньнем сілы і раптоўных пераменаў уяўляюцца ўсім вельмі доўгім тэрмінам. Аднак нават не аналізуючы сьпецыяльна, да якіх вынікаў на практыцы прывёў гэты мір (галеча, дэградацыя, эксплуатацыя ўсё большай колькасьці рэгіёнаў Зямлі), – мір, аб сваёй барацьбе за падтрыманьне якога мы ўсе ўвесь час кажам, – добра было б зразумець, ці зьяўляецца ён рэальнасьцю .

Мэта гэтых нататак – не апісаньне лакальных войнаў, якія здарыліся з часу капітуляцыі Японіі, і тым больш не складаньне доўгага і ўсё растучага рэестру грамадзянскіх канфліктаў, якія здарыліся за перыяд так званага міру. Але каб зразумець ўсю неабгрунтаванасьць дэманстраванага аптымізму, дастаткова ўспомніць пра войны ў Карэі і Вьетнаме.

У Карэі пасьля некалькіх месяцаў лютых баёў паўночная частка краіны падвергнулася самаму жудаснаму спусташэньню, якое можна знайсюці ў аналах сучасных войнаў: цалкам пераараная бомбамі, яна засталася без фабрык, без школ, без шпіталяў, без якога-небудзь сьледу жыльля, дзе маглі б схавацца дзесяць мільёнаў яе жыхароў.

Пад прыкрыццём сьцяга ААН у гэтай інтэрвэнцыянісцкія вайне ўдзельнічалі дзясяткі краін, якімі камандавалі ЗША. У баявыя аперацыі было ўцягнута велізарная колькасьць амерыканскіх салдат, у якасьці гарматнага мяса выкарыстоўваліся прызваныя па мабілізацыі паўднёвыя карэйцы.

Зь іншага боку, армія і народ Карэі, а таксама добраахвотнікі з Кітайскай Народнай Рэспублікі, атрымлівалі дапамогу зброяй, боепрыпасамі й ваеннымі дарадцамі з СССР.

Амерыканцы задзейнічалі ў вайне ўсе віды зброі масавага разбурэньня, акрамя тэрмаядзернай. У абмежаваных маштабах выкарыстоўвалася нават бактэрыялагічная і хімічная зброя.

У Вьетнаме ж патрыятычным сілам давялося практычна бесперапынна весьці баявыя дзеяньні супраць трох імперыялістычных дзяржаў: спачатку супраць Японіі, чыя ваенная моц аслабла толькі пасьля бамбаваньняў Хірасімы і Нагасакі, затым супраць Францыі, якая забылася пра дадзеныя ёю ў цяжкія для яе часы абяцаньнях і зноў захапіла свае Індакітайскя калоніі, акупаваныя Японіяй, і, нарэшце, супраць Злучаных Штатаў.

Лакальныя сутыкнення мелі месца на ўсіх кантынентах, хаця ў Лацінскай Амерыцы доўгі час здараліся толькі ваенныя мецяжы ды спробы разгарнуць вызваленчую барацьбу – да таго часу, пакуль Кубінская рэвалюцыя не нагадала ўсім, наколькі важны гэты рэгіён, і ня выклікала гнеў імперыялістаў, з-за чаго ёй давялося абараняць кубінскія бераг спачатку на Плая-Хірон, а затым падчас Кастрычніцкага крызісу.

Апошні інцыдэнт ледзь не справакаваў вайну з непрадказальнымі наступствамі, паколькі Куба ледзь не стала прычынай прамога збройнага канфлікту паміж ЗША і СССР.

Несумнеўна, аднак, што асяродкам асноўных супярэчнасцяў у цяперашні час зьяўляецца Індакітай. Лаос і В’етнам скалынаюць грамадзянскія вайны, але характар ​​гэтых войнаў зьмяніўся пасьля таго, як амерыканскі імперыялізм умяшаўся ў падзеі, выкарыстаўшы ўсю сваю моц, што ператварыла ўвесь рэгіён у адну велізарную парахавую бочку, гатовую падарвацца ў любы момант.

Максімальнай вастрыні канфрантацыя дасягнула ў Вьетнаме. Мы ня маем намеру пісаць гісторыю гэтай вайны. Пакажам толькі на галоўныя яе вехі.

У 1954 годзе, пасьля таго, як французская армія пацярпела поўнае паражэньне пад Дьенбьенфу, былі падпісаны Жэнеўскія дамовы, па якіх краіна была падзелена на дзьве зоны і якія прадугледжвалі правядзеньне выбараў на працягу 18 месяцаў – гэтыя выбары і павінны былі вызначыць, хто будзе кіраваць Вьетнамам і як павінна быць аб’яднаная краіна. ЗША не падпісалі гэтыя пагадненьні, а прыступілі да манеўраў, якія мелі мэтай замену французскай марыянеткі – імператара Баа Дая – сваім чалавекам. Гэтым чалавекам аказаўся Нго Дзінь Дзьем, чый трагічны канец – імперыялізм выціснуў яго як цытрыну – вядомы ўсім.

Першыя месяцы пасьля падпісаньня Жэнеўскіх пагадненьняў былі месяцамі валадараньня аптымізму ў лагеры народных сіл. На поўдні краіны дэмантаваліся базы супраціву, створаныя ў перыяд вайны з французамі – усе былі ўпэўненыя, што пагадненьні будуць выконвацца. Аднак неўзабаве стала відавочна, што ніякіх выбараў ня будзе, калі толькі ЗША ня будуць ўпэўненыя, што змогуць ўсім навязаць сваю волю – а гэта ім не ўдалося б зрабіць нават у тым выпадку, калі б яны ўжылі ўсе вядомыя спосабы махлярства на выбарах.

З тых часоў барацьба, якая аднавілася на Поўдні Вьетнама, станавілася ўсё больш жорсткай – і да цяперашняга часу амерыканскі экспедыцыйны корпус дасягае там паўмільёна чалавек, пры тым, што колькасьць марыянеткавай арміі, якая амаль страціла баяздольнасьць, стала скарачаецца.

Паўночнаамерыканцы на працягу апошніх двух гадоў падвяргаюць сістэматычным бамбаваньням тэрыторыю Дэмакратычнай Рэспублікі Вьетнам, спрабуючы такім чынам зьнізіць баяздольнасьць сіл, якія змагаюцца на Поўдні, і прымусіць іх пагадзіцца на перамовы, якія ЗША маюць намер весьці з пазіцыі сілы. Першапачаткова бамбаваньні ДРВ мелі месца толькі час ад часу – пад падставай адплаты за так званыя правакацыі Поўначы. Але затым метады зьмяніліся, інтэнсіўнасць бамбаванняў узрасла – і цяпер яны ператварыліся ў гіганцкую бойню, якую штодня ажыцьцяўляюць ВПС ЗША з мэтай зьнішчэньня якіх-кольвек прыкмет цывілізацыі ў паўночнай частцы Вьетнама: бамбаваньні сталі часткай сумна вядомай палітыкі эскалацыі.

У значнай ступені ў янкі атрымалася ўвасобіць у жыцьцё свае планы, нягледзячы на ​​бясстрашны супраціў вьетнамскіх сіл СПА, зьнішчэньне больш за 1700 амерыканскіх самалётаў і дапамогу ваенным рыштункам з боку сацыялістычнага лагера.

Горкая праўда хаваецца ў тым, што Вьетнам, краіна, якая стала сімвалам спадзяваньняў і надзей абяздоленых усяго свету, трагічна самотная. Вьетнамскі народ выносіць ўдары амерыканскай ваеннай машыны – практычна ва ўпор на Поўдні, зь мінімальнымі магчымасцямі абараніць сябе на Поўначы – і пры гэтым змагаецца ў адзіночку.

Салідарнасьць прагрэсіўных сіл сьвету з народам Вьетнама нагадвае – даводзіцца казаць аб гэтым з горкай іроніяй – шумнае адабрэньне рымскім плебсам гладыятараў, якія змагаліся на арэнах цыркаў. Трэба не жадаць посьпеху ахвярам агрэсіі, а падзяліць іх лёс, ісьці разам зь імі да сьмерці альбо да перамогі.

Калі мы аналізуем прычыны адзіноты Вьетнама, нас ахоплівае вострая боль: настолькі алагічным выглядае стаўленьне чалавецтва да таго, што адбываецца.

Імперыялізм ЗША вінаваты ў разьвязваньні агрэсіі, яго злачынствы грандыёзныя і выдатна вядомыя ўсяму сьвету. Мы таксама іх ведаем, спадары! Але адказнасьць ляжыць і на ўсіх тых, хто ў вырашальны момант дапусьціў ваганьні й ня абвясьціў Вьетнам недатыкальнай тэрыторыяй сацыялізму. Зразумела, такая тактыка цягнула б за сабой рызыку ўзьнікненьня вайны сусветнага маштабу, але з гэтай рызыкай вымушаны быў бы лічыцца і амерыканскі імперыялізм таксама. Вінаватыя таксама і тыя, хто працягвае весьці ўжо даўнюю «халодную вайну» паміж двума найбуйнейшымі дзяржавамі сацыялістычнага лагера [СС і Кітай. – Рэд.] – вайну, у якой абодва бакі інтрыгуюць адзін супраць аднаго і публічна адзін аднаго паносяць.

Мы задаем пытаньне, патрабуючы прамога адказу: ці самотны Вьетнам у сваім небяспечным балансаваньні паміж двума супрацьлеглымі звышдзяржавамі?

Але які вялікі гэты народ! Якія яго стойкасьць і мужнасьць! Якім прыкладам для ўсяго сьвету служыць яго барацьба!

Пройдзе нямала часу, перш чым стане ясна, ці сапраўды прэзідэнт Джонсан зьбіраўся праводзіць рэформы, якія палягчаюць жыцьцё простага народа – каб зьнізіць вастрыню класавых супярэчнасьцяў, якія ўсё часцей заяўляюць аб сваёй выбуховай небяспечнасьцi. Але ўжо зараз відавочна, што ўсе гэтыя рэформы, пампезна названыя «барацьбой за вялікае грамадства», патанулі ў балоце Вьетнама.

Найбуйнейшая зь існуючых імперыялістычных дзяржаў выявіла, што яе пачынае пазбаўляць сілы вайна супраць беднай і адсталай краіны, што ваенныя выдаткі падрываюць яе цуда-эканоміку. Забойства перастае быць самым выгадным бізнесам для манаполій. Бо ўсё, чым валодаюць вьетнамскія байцы, зьдзіўляючы ўвесь сьвет, – гэта абарончая зброя (дарэчы, у недастатковай колькасьці), ды яшчэ любоў да радзімы і выключную мужнасьць. Імперыялізм заграз у Вьетнаме, ён ня можа знайсці выхаду са склалага становішча і адчайна шукае каго-небудзь, хто дапамог бы яму, не згубіўшы твару, выбрацца з гэтай небяспечнай сітуацыі. Аднак «чатыры пункты», прапанаваныя Поўначчу, і «пяць пунктаў», прапанаваных Поўднем, паляць яго, як распаленымі абцугамі, і супрацьстаяньне ўсе паглыбляецца.

Тое, што адбываецца, паказвае, што той крохкі мір, які мірам завецца толькі таму, што глабальная канфрантацыя не дасягнула ўзроўню прамога ваеннага сутыкнення паміж двума лагерамі, сёньня падвяргаецца небясьпецы быць разбураным якім-небудзь незваротным і непрымальным для іншага боку дзеяньнем паўночнаамерыканцаў. І мы, прыгнечаныя гэтага свету, якую пазіцыю мы павінны заняць? Народы трох кантынентаў сочаць за падзеямі ў Вьетнаме і засвойваюць ўрокі з гэтых падзеяў. Раз імперыялісты шантажуюць ўсё чалавецтва пагрозай разьвязваньня вайны, верным адказам на гэты выклік будзе перастаць баяцца вайны. Агульнай тактыкай народаў павінны стаць сталыя і рашучыя атакі на імперыялістаў ўсюды, дзе назіраецца канфрантацыя [Чэ не разумеў ці рабіў выгляд, што не разумее, што СССР з Кітаем – таксама імперыі; ня будуць адныя імперыі змагацца зь іншымі імперыямі за свабоду народаў; гэта вынікае з сутнасьці саміх імперый. – Рэд.]..

Якую задачу мы павінны вырашаць там, дзе варты жалю, зь цяжкасьцю ўтрымліваемы «мір» яшчэ не парушаны? Вызваленьне любым коштам.

Карціна сьвету сёньня адрозніваецца вялікай стракатасьцю. Такая задача, як вызваленьне, стаіць нават перад краінамі старой Еўропы – краінамі дастаткова разьвітымі, каб адчуць на сябе ўсе супярэчнасьці капіталізму, але занадта слабымі, каб весьці адкрыта імперыялістычную палітыку або ўступіць на гэты шлях. У бліжэйшыя гады супярэчнасьці ў гэтых краінах абвострацца да выбуханебясьпечнага ўзроўню, але праблемы, якія паўстаюць перад народамі гэтых краін (а, такім чынам, і вырашэньні гэтых праблем) адрозьніваюцца ад праблем нашых народаў – эканамічна адсталых і залежных.

Зонай асноўнай імперыялістычнай эксплуатацыі зьяўляюцца тры эканамічна адсталыя кантыненты – Азія, Афрыка і Лацінская Амерыка. Кожная з краін на гэтых кантынентах валодае сваімі асаблівасьцямі, падобна да таго, як адрозьніваюцца своеасаблівасьцю і самі кантыненты.

Лацінская Амерыка ўяўляе сабой больш-менш аднастайную зьяву, і практычна на ўсёй яе тэрыторыі абсалютная перавагу ўтрымлівае за сабой паўночнаамерыканскі манапалістычны капітал. Марыянетачныя або (у лепшым выпадку) слабыя і баязьлівыя мясцовыя ўрада ня ў сілах аслухацца загадаў сваіх паўночнаамерыканскіх гаспадароў. ЗША дасягнулі амаль максімальнага палітычнага і эканамічнага панаваньня на кантыненце. Звыш таго, што ўжо ёсць, яны могуць атрымаць толькі вельмі трохі – і таму любое зьмяненьне сітуацыі пагражае ім стратай пераваг. Таму палітыка ЗША нацэлена на ўтрыманьне ўжо заваяванага. Сёньня асноўная лінія дзеяньняў ЗША на кантыненце – гэта выкарыстаньне грубай сілы для зьнішчэньня любых вызвольных рухаў.

Лозунг «Не дапусціць новай Кубы» выступае ў якасьці прыкрыцьця нахабных агрэсіўных дзеяньняў янкі, такіх як злачынства супраць Дамініканскай Рэспублікі, раней – масавае забойства ў Панаме, а таксама ў якасьці адкрытай пагрозы: янкі гатовыя прымяніць свае войскі ў любым месцы Лацінскай Амерыкі, дзе пахісьнецца існуючы парадак і будуць пастаўлены пад пагрозу паўночнаамерыканскія інтарэсы. Гэтая палітыка праводзіцца ва ўмовах па сутнасьці поўнай беспакаранасьці: ОАГ цалкам сябе дыскрэдытавала, выкарыстоўваецца янкі ў якасьці зручнага прыкрыцьця; бездапаможнасьць ААН набыла рысы трагікамічныя; арміі ўсіх краін Лацінскай Амерыкі гатовыя да барацьбы з уласнымі народамі. Дэ-факта створаны інтэрнацыянал злачынстваў і здрады.

У той жа час мясцовая лацінаамерыканская буржуазія канчаткова страціла здольнасьць супраціўляцца імперыялізму (калі яна ўвогуле мела такую ​​здольнасць) і ператварылася ў яго пакорлівага прысьпешніка. Выбару няма: альбо рэвалюцыя на кантыненьце будзе сацыялістычнай, альбо гэта будзе не рэвалюцыя, а карыкатура.

Сітуацыя ж на Азіяцкім кантыненце іншая. У выніку вызваленчай барацьбы супраць еўрапейскіх каланізатараў, якія зьмянялі адзін аднаго на кантыненце, тут паўсталі ў большай ці меншай ступені прагрэсіўныя рэжымы, якія ў далейшым рухаліся ў розных напрамках: адны пайшлі на паглыбленьне першапачатковых мэтаў, [перашапачаткова] абмежаваных толькі задачай нацыянальнага вызваленьня, іншыя вярнуліся на праімперскія пазіцыі.

У Азіі, з пункту гледжання эканомікі, Злучаныя Штаты рызыкавалі вельмі нешматлікім, затое маглі шмат набыць. Яны зацікаўленыя ў зьмене сітуацыі, яны змагаюцца за тое, каб адсунуць старыя каланіяльныя дзяржавы і ўкараніцца ў новыя для сябе эканамічныя рэгіёны – альбо наўпрост, альбо з дапамогай японскага капіталу.

Але ёсць яшчэ і асаблівыя палітычныя ўмовы (у першую чаргу на паўвостраве Індакітай), якія вызначальным чынам ўплываюць на характарыстыку палітычнай сітуацыі ў Азіі і ў пераважнай ступені фармуюць глабальную ваенную стратэгію імперыялізма ЗША. Гэты імперыялізм мае намер ўзяць у кола Кітай, абапіраючыся на Паўднёвую Карэю, Японію, Тайвань, Паўднёвы Вьетнам і Тайланд.

Гэтая двуадзіная задача – найважнейшы стратэгічны інтарэс Злучаных Штатаў (ваеннае асяроддзе Кітайскай Народнай Рэспублікі) й імкненьне амерыканскага капіталу да пранікненьня на буйныя азіяцкія рынкі, на якіх ён пакуль яшчэ не захапіў лідзіруючыя пазіцыі – робяць Азію адным з самых выбухованебясьпечных месцаў у сучасным сьвеце, нягледзячы на бачнасьць стабільнасці за межамі ўласна вьетнамскай тэрыторыі.

Блізкі Усход, хоць ён геаграфічна належыць да азіяцкга кантынента, валодае настолькі выразнай сьпецыфікай, дайшоў да такой вастрыні канфлікту, што сёньня немагчыма прадбачыць, чым скончыцца цяперашняя «халодная вайна» паміж Ізраілем, які падтрымліваюць імперыялісты, і прагрэсіўнымі сіламі гэтага рэгіёну. Гэта яшчэ адзін вулкан, які пагражае выбухам ўсяму сьвету.

Афрыка ж уяўляе сабой, можна сказаць, амаль некранутае поле для неакаланіяльнага ўварваньня. Тут мы назіралі перамены, якія прымусілі каланіяльныя ўлады адмовіцца ад сваіх ранейшых абсалютных правоў. Аднак у тых выпадках, калі гэтыя перамены адбываліся павольна і негвалтоўным шляхам, каланіялізм нязьменна перарастаў у неакаланіялізм. З пункту гледжаньня эканамічнага панаваньня адно ад аднаго нічым не адрозніваецца. У Злучаных Штатаў не было калоній на гэтым кантыненце, і цяпер ЗША спрабуюць пранікнуць на тэрыторыі, якія ў мінулым лічыліся запаведнай зонай іх сёньняшніх саюзьнікаў. Можна не сумнявацца, што Афрыцы ў стратэгічных планах амерыканскага імперыялізму адводзіцца роля адкладзенага на будучыню рэзерву: істотныя ўкладаньні паўночнаамерыканскага капіталу назіраюцца толькі ў Паўднёва-Афрыканскім Саюзе, а пранікненне капіталу ЗША ў Конга, Нігерыю і некаторыя іншыя краіны, дзе разгортваецца жорсткая канкурэнтная барацьба (пакуль яшчэ мірная) зь іншымі імперыялістычнымі дзяржавамі, толькі пачынаецца.

У гэтым рэгіёне янкі пакуль што ня маюць настолькі значных інтарэсаў, каб іх даводзілася абараняць, прыкрываючыся надуманым «правам» на агрэсію ў любой кропцы зямнога шара, дзе амерыканскія манаполіі разлічваюць атрымаць буйныя прыбыткі або дзе выяўлены багатыя радовішчы карысных выкапняў.

Усё сказанае вышэй робіць актуальнай пастаноўку пытаньня аб каротка- і сярэднетэрміновай персьпектыве барацьбы народаў за сваё вызваленьне.

Калі мы пачнем аналізаваць афрыканскую сітуацыю, мы ўбачым, што актыўная барацьба вядзецца сёньня ў партугальскіх калоніях – у Гвінеі, у Мазамбіку і ў Анголе. Прычым у Гвінеі падзеі разьвіваюцца натхняльным чынам, а ў двух іншых краінах – зь пераменным посьпехам. Працягваецца барацьба і ў Конга – паміж пасьлядоўнікамі Лумумбы і былымі хаўрусьнікамі Чомбэ. Прычым чаша вагаў, мяркуючы па ўсім, схіляецца ў бок апошніх – тых, хто сам пра сябе кажа, што яны дамагліся «ўціхамірваньня» краіны (хоць у латэнтнай форме партызанская вайна яшчэ працягваецца).

У Радэзіі сітуацыя выглядае зусім па-іншаму: брытанскі імперыялізм выкарыстаў усе магчымасьці, каб перадаць стырно праўленьня ў гэтай краіне белай меншасьці, якая і трымае ўладу ў цяперашні час. З пункту гледжання Вялікабрытаніі, канфлікт носіць характар ​​абсалютна нелегітымны, прычым гэтая дзяржава з уласцівым ёй спрытам – дакладней, назавем рэчы сваімі імёнамі, крывадушшам – фармальна выказвае абурэньне дзеяньнямі ўрада Яна Сміта. Такая хітрая пазіцыя Англіі знаходзіць падтрымку ў тых краінах Брытанскай Садружнасці, якія заўсёды ідуць у фарватэры палітыкі Лондана, але значная частка краін Чорнай Афрыкі гэтую пазіцыю адрынае – па-за залежнасьцю ад таго, ці зьяўляюцца яны эканамічна васаламі брытанскага імперыялізму ці не.

Сітуацыя ў Радэзіі можа выбухнуць, калі мабілізуючыя цяпер народныя патрыятычныя сілы чорнай большасьці засяродзяцца на падрыхтоўцы да ўзброенай барацьбы, а суседнія дзяржавы акажуць ім дапамогу. Пакуль жа ўсе праблемы Радэзіі спрабуюць вырашыць у рамках такіх бездапаможных арганізацый, як ААН, Брытанская Садружнасць або ААА [Арганізацыя Афрыканскага Адзінства. – Рэд.].

Як бы там ні было, сацыяльна-палітычнае развіцьцё Афрыкі не дазваляе нам зрабіць выснову пра набліжэньне кантынентальнай рэвалюцыйнай сітуацыі. Вызвольная барацьба супраць партугальскіх каланізатараў несумненна скончыцца перамогай, але сама Партугалія ў сусветнай імперыялістычнай ерархіі не займае ніякага месца. З пункту гледжаньня рэвалюцыі важныя менавіта тыя сутыкненьні, якія ставяць пад удар усю сістэму імпэрыялізму, хоць разуменьне гэтага, вядома, не прымусіць нас спыніць барацьбу за вызваленьне трох партугальскіх калоній і паглыбленьне рэвалюцый, якія праходзяць у іх.

Толькі, калі чарнаскурае насельніцтва Паўднёвай Афрыкі й Радэзіі пачне сапраўдную рэвалюцыйную барацьбу, у Афрыцы наступіў новая эпоха. Ці стартам гэтай эпохі можа стаць пачатак барацьбы абяздоленых мас якой-небудзь краіны кантынента супраць кіруючых алігархій.

Пакуль на кантыненце адбываюцца – адзін за адным – толькі ваенныя перавароты, у ходзе якіх адна група афіцэраў зрынае іншую ці грамадзянскіх кіраўнікоў, чыя дзейнасьць перастала адпавядаць інтарэсам мясцовых кастаў й імперыялістычных дзяржаў, якія крывадушна маніпулююць імі. Народныя рухі практычна адсутнічаюць. У Конга такі рух, натхнёны памяцьцю пра Лумумбу, на кароткі час паўстаў, аднак і ён у апошнія месяцы страціў сваю сілу.

У Азіі ж, як мы бачым, сітуацыя выбуханебяспечная – і ня толькі ў Вьетнаме і Лаосе, дзе барацьба дасягнула стадыі адкрытага супрацьстаяньня. Давайце не забываць аб Камбоджы, супраць якой амерыканцы могуць у любы момант разьвязаць агрэсію, пра Тайланд, Малайзію і, зразумела, пра Інданезію, дзе апошняе слова яшчэ не сказана, хоць уладу захапілі рэакцыянеры і ў краіне зьнішчана Камуністычная партыя.

І, натуральна, застаецца яшчэ і Блізкі Усход.

У Лацінскай Амерыцы ўзброеная барацьба вядзецца сёньня ў Гватэмале, Калумбіі, Венесуэле і Балівіі. Першыя парасткі такой барацьбы прабіліся ў Бразіліі. Успыхваюць, а затым згасаюць й іншыя месцы супраціву. Практычна ва ўсіх краінах кантынента сасьпелі ўмовы для такой барацьбы, у выніку перамогі якой павінны паўстаць як мінімум сацыялістычна арыентаваныя ўрады.

На кантыненце кажуць практычна на адной мове. Выключэнне складае Бразілія, але і з бразільцамі гішпанамоўных могуць лёгка паразумецца з прычыны блізкасьці абедзвюх моў. Класавая сітуацыя ў краінах Лацінскай Амерыкі настолькі аднолькавая, ступень самаідэнтыфікацыі класаў з тымі ж класамі ў суседніх краінах такая вялікая, што мы можам казаць пра нейкі «лацінаамерыканскі Інтэрнацыянал». Іх аб’ядноўваюць мова, звычаі, агульныя гаспадары. Для большасьці краін Лацінскай Амерыкі практычна аднатыпнымі ёсьць ступень і форма эксплуатацыі, а таксама яе наступствы – як для эксплуататараў, так і для эксплуатуемых. На кантыненце хутка сьпеюць ўмовы для паўстаньня.

Мы мае права задаць пытаньні: якімі будзе плён гэтага паўстаньня? якога тыпу яно будзе? Мы ўжо даўно настойваем на тым, што ў сілу вялікай блізкасьці характарыстык розных краін кантынента барацьба ў Лацінскай Амерыцы рана ці позна непазбежна прыме кантынентальную форму. Лацінская Амерыка стане арэнай многіх вялікіх баёў за вызваленьне чалавецтва.

З пункту гледжаньня бітвы кантынентальнага маштабу, барацьба ў тых краінах, дзе яна цяпер актыўна вядзецца – ня больш, чым прыватныя эпізоды, але гэтая барацьба ўжо дала сваіх пакутнікаў, імёны якіх будуць занесены ў кнігу гісторыі Лацінскай Амерыкі як імёны герояў, якія аддалі свае жыцьці на першым этапе барацьбы за поўнае вызваленьне чалавецтва. У гісторыі застануцца імёны камандантэ Турсіоса Лімы, сьвятара Каміла Торэса, камандантэ Фабрысіё Ахеда, камандантэ Лабатона і камандантэ Луіса дэ ла Пуэнта Уседы, якія адыгралі важную ролю ў рэвалюцыйным руху ў Гватэмале, Калумбіі, Венесуэле і Перу.

Але ў ходзе мабілізацыі актыўных сіл народа высунуліся новыя лідэры: Сэсар Монтэс і Ён Соса разгарнулі сьцяг барацьбы ў Гватэмале, Фабіа Васкес і Маруланда – у Калумбіі, Дуглас Брава і Амерыка Марцін – у Венесуэле, дзе кожны зь іх камандуе франтамі.

Новыя парасткі партызанскай вайны прабіваюцца да сьвятла ў гэтых і ў іншых краінах, падобна таму, як гэта ўжо здарылася ў Балівіі. Гэтыя парасткі будуць мацнець нягледзячы на ​​ўсе небясьпекі, якія сёньня пільнуюць на рэвалюцыянера. Многія загінуць ахвярамі ўласных памылак, іншыя загінуць у будучых суровых бітвах, але ў агні рэвалюцыйнай вайны народзяцца новыя байцы і новыя лідары. Народ сам будзе рыхтаваць і сваіх ваяроў, і сваіх правадыроў – адбіраючы тых, хто прайшоў праз горан бітваў. Вядома, пры гэтым будзе расьці й колькасьць марыянетак, якія выкарыстоўваюцца янкі для ажыццяўленьня рэпрэсій.

Сёньня янкі маюць сваіх ваенных дарадцаў ва ўсіх краінах, дзе вядзецца ўзброеная барацьба, – і, напрыклад, у Перу армія, навучанае гэтымі дарадцамі й пры іх непасрэдным удзеле, вельмі паспяхова правяла аперацыю па падаўленьні рэвалюцыйнай барацьбы. Але, калі ствараць асяродкі ўзброенай барацьбы ня спехам, а з дбайным улікам існуючых ваенных і палітычных умоў, гэтыя ачагі стануць практычна незнішчальнымі, а гэта прымусіць янкі пасылаць у зону баявых дзеяньняў усё новых і новых сваіх наймітаў.

У той жа Перу новыя байцы, хай яшчэ не вядомыя сьвету, дэманструючы цьвёрдасьць і настойлівасьць, вядуць працу па рэарганізацыі партызанскай барацьбы. Непазбежна наступнае: наяўную састарэлую зброю, якой урадавым войскам хапае для падаўленьня невялікіх узброеных груп, прыйдзецца замяняць найноўшымі ўзбраеньнямі. Колькасьць амерыканскіх дарадцаў прыйдзецца ўсё нарошчваць і нарошчваць. Так што ўрэшце  Злучаныя Штаты вымушаныя будуць дасылаць ужо рэгулярныя войскі – і ва ўсё большай колькасці. Інакш ім не атрымаецца забяспечыць стабільнасьць улады ў краінах, нацыянальныя арміі якіх развальваюцца ў ходзе барацьбы з партызанамі. Гэта – шлях Вьетнама. Менавіта гэтага шляху павінны прытрымлівацца і ўсе астатнія народы. Па гэтым жа шляху пойдзе і Лацінская Амерыка – з тым толькі адрозненьнем, што ў Лацінскай Амерыцы ўзброеныя руху павінны будуць ствараць своеасаблівыя Каардынацыйныя хунты, задача якіх – перашкодзіць імперыялізму разгортваць рэпрэсіі й дапамагаць адзін аднаму ў дасягненьні пастаўленых мэтаў.

Перад Лацінскай Амерыкай – кантынэнтам забытых у апошніх палітычных бітвах за вызваленьне, якому Канферэнцыя трох кантынентаў нясе перадавое слова яго народаў, слова Кубінскай рэвалюцыі – стаіць задача найвелізарнай важнасьці: стварыць на планеце другі Вьетнам, ці трэці, або і другі, і трэці Вьетнаме адначасна.

Урэшце, мы павінны памятаць, што імперыялізм, апошняя стадыя капіталізму – гэта сусветная сістэма, і для перамогі над ёй неабходная канфрантацыя сусветнага маштабу. Стратэгічная мэта нашай барацьбы – зьнішчэньне імпэрыялізму [паўтарымся, Гевара не разумеў ці рабіў выгляд, што не разумее, што адныя імперыі (СССР, Кітай) ня будуць змагацца зь іншымі імперыямі (ЗША, Брытанія, Францыя) дзеля свабоды народаў. – Рэд.]. Удзел нашых народаў, народаў адсталых і эксплуатуемых краін, непазбежна павінны выліцца ў разбурэньне баз забеспячэньня імпэрыялізму, у спыненьне яго кантролю над нашымі прыгнечанымі краінамі: краінамі, адкуль імперыялізм сёньня чэрпае свае капіталы, чэрпае танную сыравіну і танных сьпецыялістаў, дзе ёсьць танная рабочая сіла і куды накіроўваюцца новыя капіталы – як прылада панаваньня, накіроўваецца зброю ды іншыя сродкі, пакліканыя садзейнічаць захаваньню нашай татальнай залежнасьці. Асноватворны элемент стратэгічнай задачы, якая стаіць перад намі – сапраўднае вызваленьне народаў, якое ў пераважнай большасьці выпадкаў магчымае толькі шляхам узброенай барацьбы, а ў Лацінскай Амерыцы гэтая барацьба непазьбежна будзе перарастаць у сацыялістычную рэвалюцыю.

І калі мы паставілі сабе на мэце зьнішчэньне імпэрыялізму, мы павінны выразна засвоіць, што кіруючай сілай імперыялізму зьяўляюцца Злучаныя Штаты Амерыкі [“ЗША” – гэта эўфемізм; у даным выпадку нам не вядома Гевара ня мог ці не жадаў выкарыстаць адэкватны тэрмін для дакладнай назвы глабальнага сацыяльнага паразіта, які сядзіць у ЗША. – Рэд.].

Для рэалізацыі гэтай агульнай мэты нам прыйдзецца вырашыць і адну тактычную задачу: мы павінны выманіць праціўніка са звыклых яму умоў, прымусіць яго змагацца ў такой мясцовасьці, дзе звыклы яму лад жыцьця развальваецца ад сутыкненьня з суровай рэчаіснасьцю. І ня варта недаацэньваць суперніка: амерыканскі салдат валодае высокімі баявымі якасьцямі, а тэхнічная і агнявая падтрымка ў яго такая, што можа напалохаць каго заўгодна. Для пасьпяховай вайны яму не хапае толькі ідэалагічнай матывацыі – гэта значыць таго, чым сёньня ў поўнай меры валодаюць яго самыя лютыя праціўнікі – вьетнамскія партызаны. Мы пераможам амерыканскую армію толькі ў тым выпадку, калі зможам падарваць яе маральны дух. Для гэтага мы павінны раз за разам наносіць амерыканскім салдатам паразы ў баі і стала трымаць іх у атмасьферы нягодаў і небясьпекі.

Гэты сьцісла выкладзены план дасягненьня перамогі мае на ўвазе вялікія ахвяры з боку народаў – і гэтыя ахвяры прыйдзецца прыносіць ўжо сёньня, неадкладна. Аднак гэтыя ахвяры будуць меншымі за тыя, якія нашым народам давялося б прынесьці, калі б яны вырашылі ўхіліцца ад барацьбы ў надзеі, што хтосьці іншы будзе для іх цягаць каштаны з агню.

Ясна, што тая краіна, якая апошняй устане на шлях барацьбы за вызваленьне, мае ўсе шанцы пазьбегнуць узброенай барацьбы, а народ яе апынецца пазбаўлены ад пакут, зьвязаных з доўгай і жорсткай вайной зь імперыялізмам. Аднак ёсьць верагоднасць і таго, што ў сілу сусветнага характару сутычкі гэтай краіне не атрымаецца пазбегнуць ні самой узброенай барацьбы, ні яе наступстваў, а пакуты народа апынуцца гэтак жа вялікія, як і ў іншых краінах, ці нават будуць іх перавышаць. Мы ня можам прадказваць будучыню, аднак, тым больш ня варта паддавацца спакусе апартунізму і выступаць сьцяганосцамі народа, які горача жадае свабоды, але ў той жа час ня хоча за яе змагацца і чакае перамогі, як жабрак чакае міласьці.

Абсалютна справядліва імкненьне да таго, каб пазбегнуць непатрэбных ахвяр. Таму вельмі важна зразумець, наколькі рэальная для нашай залежнай Лацінскай Амерыкі магчымасьць дасягнуць вызваленьня мірным шляхам. Мы думаем, адказ на гэтае пытаньне ўжо вядомы: мы можам памыліцца ў выбары месца і часу для пачатку барацьбы, але нельга больш будаваць ілюзій адносна магчымасьці дасягненьня свабоды без бітваў. Мы ня маем права на такія ілюзіі. І гэтымі бітвамі будуць ня вулічныя забурэньні, у якіх камяні супрацьпастаўляюць сьлёзацечнаму газу, і не ўсеагульныя стачкі мірнага характару, і не стыхійныя выступы раз’юшанага народа, здольныя ў два-тры дні разьнесьці на кавалкі рэпрэсіўныя структуры кіруючых алігархій. Не. Барацьба будзе працяглай, бязьлітаснай, перадавая лінія яе будзе праходзіць праз хованкі партызан, праз дамы байцоў, дзе члены іх сем’яў будуць станавіцца лёгкай здабычай рэпрэсіяў, праз цалкам зьнішчаныя сялянскія пасёлкі, праз гарады і вёскі, разбураныя варожымі бамбаваньнямі.

Нас прымушаюць да такой барацьбы – і ў нас няма іншага шляху, акрамя як рашыцца на яе і рыхтавацца да яе.

Пачатак гэтай барацьбы ня можа быць лёгкім. Наадварот, ён будзе вельмі цяжкім. Алігархіі мабілізуюць на сваю абарону ўсе магчымасьці рэпрэсіўнай машыны, усю сваю жорсткасьць і ўсю сваю дэмагогію. У першы час нашай задачай будзе выжываньне, але затым пачнуць працаваць такія чыньнікі, як сіла прыкладу партызанскага атрада, які змагаецца, і ўзброеная прапаганда, якая ім праводзіцца. Гэтую прапаганду трэба разумець так, як у Вьетнаме: гэта прапаганда з дапамогай стрэлаў і баёў з праціўнікам, пераможных альбо не, але такіх, якія вядуцца стала.

Найважнейшым [асьпектам] у асьвеце прыгнечаных мас зьяўляецца ўкараненьне ў іх упэўненасьці ў непераможнасьць герыльі. Так адраджаецца нацыянальны дух, зьяўляюцца сілы для вырашэньня ўсё больш складаных задач, супраціву ўсё больш злосным, рэпрэсіям.

Нянавісць – важны чыньнік ​​барацьбы: непрымірымая нянавісьць да ворагаў надзяляе чалавека асаблівай сілай, ператварае яго ў эфектыўную, лютую машыну зьнішчэньня, якая дзейнічае дакладна і выбарча. Такімі і павінны быць нашы салдаты. Народ, ня здольны ненавідзець, ніколі не атрымае перамогі над жорсткім ворагам.

Трэба весьці вайну ўсюды, дзе прысутнічае праціўнік: і там, дзе ён жыве, і там, дзе ён адпачывае. Трэба зрабіць вайну татальнай. Нельга даваць суперніку ні хвіліны спакою ні ў казармах, ні за іх сьценамі. Трэба атакаваць яго ўсюды, дзе б ён ні быў: праціўнік павінен ўсюды адчуваць сябе зацкаваным зьверам. Толькі так мы даможамся падзеньня яго маральнага духу.

Так, праціўнік стане зьверстваваць яшчэ яшчэ больш – але менавіта гэта і будзе зьнешняй прыкметай заняпаду яго духу.

І тады павінен будзе заявіць пра сябе сапраўдны пралетарскі інтэрнацыяналізм, павінны быць створаныя інтэрнацыянальныя пралетарскія арміі, баявым сьцягам якіх стане сьвятая справа вызваленьня ўсяго чалавецтва, калі сьмерць за свабоду Вьетнама, Венесуэлы, Гватэмалы, Лаоса, Гвінеі, Калумбіі, Балівіі, Бразіліі (узгаданыя толькі тыя краіны, дзе сёньня вядзецца ўзброеная барацьба) стане роўна слаўнай і жаданай для лацінаамерыканца, для азіята, для афрыканца і нават для еўрапейца.

Кожная кропля крыві, пралітая за вызваленьне чужой краіны, а ня той, дзе ты нарадзіўся, – бясцэнны набытак. Выжылыя засвояць яго і выкарыстаюць для вызваленьня сваёй радзімы. Такім чынам, вызваленьне любога народа будзе разглядацца як пасьпяховая бітва ў вайне за вызваленьне свайго ўласнага народа.

Надышоў час забыцца пра нашыя рознагалосьсі і ўсе нашы сілы аддаць агульнай барацьбе.

Паміж змагарамі за свабоду сёньня існуюць сур’ёзныя супярэчнасьці. Гэта агульнавядома і не зьяўляецца таямніцай. Гэтыя супярэчнасьці набылі такі характар ​​і такую ​​вастрыню, што кожны дыялог і тым больш прымірэньне ў вышэйшай ступені цяжка [дасягнуць], калі наогул сёньня магчымыя. Няма спосабу пачаць дыялог, калі спрачальнікі ад яго адмаўляюцца. Але праціўнік паўсюль наносіць нам ўдары – і гэтыя ўдары павінны прымусіць нас аб’яднацца, не цяпер, дык заўтра. І той, хто зразумее непазбежнасьць гэтага раней за іншых і пачне рыхтавацца да такога неабходнага саюзу, заслужыць падзяку народаў.

Калі прыняць пад увагу тую ступень агрэсіўнасьці ды непрымірымасьці, зь якой адстойваецца кожны з супрацьлеглых пунктаў гледжаньня, мы, бяздольныя, адмаўляемся згаджацца з такой формай выразы рознагалосьсяў – нават тады, калі мы ў нейкіх выпадках згодныя з пастаноўкай пытаньня аднім з бакоў або тэзісы аднаго з бакоў падаюцца нам бліжэй, чым тэзісы іншага боку. Ва ўмовах вострай барацьбы супраць агульнага ворага форма, у якой публічна выяўляюцца цяперашнія рознагалосьсі, аслабляе ўсіх нас. Але улічваючы ўзровень гэтых рознагалосьсяў, надзеі на іх карэктнае ўрэгуляваньне ілюзорныя. Гісторыя альбо здыме гэтыя рознагалосьсі, альбо дасьць ім сапраўдную назву.

У нашым змагарным сьвеце любыя разыходжаньні што да тактыкі й метадаў дасягненьня пастаўленых мэтаў павінны падвяргацца аналізу з усёй павагай, на якую могуць разлічваць чужыя думкі. Але ў тым, што тычыцца галоўнай стратэгічнай мэты – поўнага зьнішчэньня імпэрыялізму з дапамогай барацьбы зь ім – мы павінны праяўляць непахіснасьць.

Абагульнім наш план дасягненьня перамогі: неабходна зьнішчыць імперыялізм з дапамогай разбурэньня яго галоўнай асновы – імперскага панавання Злучаных Штатаў Амерыкі. Тактычным шляхам да гэтага зьяўляецца пасьлядоўнае вызваленьне нашых народаў, аднаго за адным або цэлымі групамі, з адначасным прымусам суперніка да нявыгаднай для яго барацьбы за межамі яго тэрыторыі, з тым, каб пазбавіць яго баз забеспячэньня – залежных краін.

Гэта прадугледжвае працяглую вайну. І, паўторым яшчэ раз, вайну лютую. Ня варта цешыць сябе на гэты конт, пачынаючы яе, але ў той жа час ня варта і вагацца, пачынаць вайну ці не – вагацца, баючыся яе наступстваў. Гэтая вайна – адзіная наша надзея на перамогу.

Мы ня можам не адказаць на выклік часу. Гэтаму нас вучыць Вьетнам сваім сталым прыкладам гераізму, штодзённымі трагічнымі ўрокамі барацьбы і сьмерці ў імя дасягненьня канчатковай перамогі.

Там салдаты імперыялізму апынуліся ў нявыгадным для сябе становішчы – абвыкшы да праславутага паўночнаамерыканскага ладу жыцьця, яны вымушаныя цяпер існаваць у варожай краіне; яны адчуваюць няўпэўненасьць, адчуваючы, што кожны іх крок – гэта крок па зямлі суперніка; сьмерць чакае тых зь іх, хто пакідае свае ўмацаваньні, усюды і ўвесь час яны сустракаюць варожае насельніцтва. Гэта справакавала водгук унутры саміх Злучаных Штатаў: паўстаў новы чыньнік, які памяншае сілы імпэрыялізму – класавая барацьба на ўласна паўночнаамерыканскай тэрыторыі [быў масавы пратэст супраць вайны, але ён ня быў класавым. – Рэд.].

Якой блізкай ды зіхоткай стала б будучыня, калі б на планеце паўстала два, тры, шмат Вьетнаме – хай зь іх квотамі сьмерцяў і бязмежнымі трагедыямі, але і са штодзённым гераізмам, бесперапыннымі ўдарамі па імперыялізьме: ударамі, якія прымушаюць яго распыляць свае сілы і перашкаджаюць хавацца ад нянавісці народаў усяго сьвету! [прапанова вось такой тактыкі змаганьня зь імперыялізмам цяпер завецца факізмам. – Рэд.]

Калі б мы змаглі аб’яднацца для таго, каб нашы ўдары сталі мацней і дакладней, каб любая дапамогу змагарнымся народам была б гранічна дзейснай – якім бы вялікім стала будучыня, якой блізкай!

Калі нам усім, хто ў маленькіх кропках на карце сьвету выконвае свой абавязак і аддае барацьбе тое нямногае, што можа аддаць – нашыя жыцьці, нашу самаахвярнасьць, – прыйдзецца ў бліжэйшы час пасьці на зямлі, палітай нашай крывёй, і якая стала таму нашай, ведайце: мы ўсьведамляем маштаб нашых дзеяньняў і разглядаем сябе толькі як часьцінку вялікай арміі пралетарыяту – і пры гэтым ганарымся тым, што ўспрынялі асноўны ўрок Кубінскай рэвалюцыі і яе галоўнага лідэра, урок, які вынікае са становішча, якое яны займаюць у гэтай частцы планеты: «Што значыць небяспека, якая пагражае аднаму чалавеку або нават цэлага народу, што значаць іх ахвяры, калі на коне лёс чалавецтва?»

Нашы дзеяньні – гэта баявы антыімперыялістычнага кліч і заклік да аб’яднання народаў сьвету супраць галоўнага ворага роду людскага – супраць Злучаных Штатаў Амерыкі. І дзе б ні заспела нас сьмерць, мы вітаем яе, калі толькі наш баявы кліч дасягне чуйнага вуха, і новыя рукі падхопяць нашу зброю, і новыя байцы гатовыя будуць прасьпяваць нам надмагільныя песьні – пад акампанемент кулямётаў, новых баявых клічаў і крыкаў перамогі”.

Tricontinental. Suplemento especial,

16 de abril de 1967. Granma.

(канец цытаваньня Пасланьня народам сьвету)

 

=

3.

ПРАМОВА НА ДРУГОЙ АФРА-АЗІЯЦКАЙ ЭКАНАМІЧНАЙ КАНФЕРЭНЦЫІ

(24 лютага 1965 года, падчас Другой афра-азіяцкай эканамічнай канферэнцыі, Чэ Гевара выступіў з прамовай, якая стала легендарнай. У ёй ён выказаў свае погляды на ўзаемаадносіны паміж сацыялістычнымі краінамі й краінамі трэцяга сьвету. Камандантэ Чэ падверг сумневу сацыялістычную прыроду краін “сацыялістычнага блока”, абвінаваціў іх у эгаізме і схаваным супрацоўніцтве з капіталістычнымі эксплуататарамі. Гэта было апошняе публічнае выступленьне Чэ ў ролі міністра прамысловасьці Кубы; узята з http://chehasta.narod.ru/aaconfer65.htm)

 

“Дарагія браты!

Куба прымае ўдзел у гэтай канферэнцыі, па-першае, як адзіная прадстаўніца Лацінскай Амерыкі, а па-другое, як краіна, якая разьвіваецца і будуе сацыялізм.

Мы не выпадкова выступаем тут перад прадстаўнікамі народаў Азіі і Афрыкі. Мы разам рухаемся да агульнай мэты – паразы імпэрыялізму. <…>

Калі краіна набывае свабоду – гэта ўдар па сусветнай імперыялістычнай сістэме, кажам мы. Але мы павінны аддаваць сабе справаздачу, што абвяшчэньне незалежнасьці ці перамога з дапамогай зброі – гэта толькі палова справы. Свабода надыходзіць толькі тады, калі краіна разьдзірае эканамічныя кайданы імпэрыялізму. Для сацыялістычных краін парваць гэтыя кайданы – пытаньне жыцьця і сьмерці. Наш міжнародны доўг, наш абавязак, прадыктаваны нам нашай ідэалогіяй, – аб’яднаць усе намаганьні для поўнага і ўсёабдымнага вызваленьня. Адсюль выснова: развіцьцё краін, якія сталі на шлях вызваленьня, павінна быць аплачана сацыялістычнымі краінамі. Мы нікога не зьбіраемся шантажаваць, мы ня хочам гэтай заявай заваяваць прыхільнасьць народаў Азіі й Афрыкі, але мы проста выказваем наша запаветнае перакананьне. Сацыялізм робіць перамены ў сьвядомасьці людзей і ўсяляе ў іх адчуваньне брацкай сувязі з усімі жыхарамі планеты, як на індывідуальным узроўні, так і на сусветным; сацыялістычныя краіны абавязаны бачыць братоў ва ўсіх народах, якія пакутуюць пад ярмом імпэрыялізму.

Мы лічым, што брацкія адносіны абавязваюць моцныя краіны дапамагаць залежным краінам, якія разьвіваюцца, абавязваюць будаваць зь імі адносіны, забыўшыся пра “ўзаемную выгаду” і сусветны рынак, гандлярскія цэны якога банкруцяць і без таго бедныя дзяржавы. Як можна казаць пра “ўзаемную выгаду”, калі і на сыравіну, здабытую з такой цяжкасьцю беднымі краінамі, і на тэхніку, створаную на гіганцкіх аўтаматызаваных заводах, устаноўлены кошты сусветнага рынка? Калі мы ўвядзем падобныя адносіны паміж дзяржавамі зь вялікім індустрыяльна-тэхнічным патэнцыялам, і нацыямі, якія яшчэ ня выйшлі на такую ​​высокую ступень развіцьця, мы прызнаем, што разьвітыя сацыялістычныя краіны зьяўляюцца ў пэўным сэнсе памагатымі імперыялістаў. Нам запярэчаць, што прыбытак ад гандлю са слабаразвітымі краінамі складае нікчэмна малы адсотак ад агульнага зьнешнегандлёвага балансу.

Гэтае сцьверджэньне адпавядае рэчаіснасьці, але яно ніяк не мяняе амаральнага характару гэтай гандлю. Сацыялістычныя краіны павінны спыніць маўклівую дапамогу эксплуататарам.

Тое, што сацыялістычны гандаль разьвіты цяпер ня вельмі моцна, нікога не павінна бянтэжыць. У 1959 году Куба час ад часу прадавала цукар адной з краін сацыялістычнага лагера праз ангельцаў ці іншых пасрэднікаў. Цяпер 80% нашай гандлю прыпадае на краіны сацыялістычнага лагеру, усе тавары першай неабходнасці мы атрымліваем з гэтых краін. Фактычна Куба – частка гэтага блока.

Нельга сказаць, што нашы даходы вынікаюць з росту гандлю. Несправядліва было б таксама сцьвярджаць, што аб’ём гандлю вырас выключна з-за крушэньня старой структуры узаемаадносін і пераходу да сацыялістычнай форме развіцьця. Гэтыя два супрацьлеглыя сцьвярджэньні фактычна не супярэчаць адзін аднаму, яны ўзаемазвязаны.

Мы сталі на шлях будаўніцтва камунізму, але мы не распісалі загадзя і падрабязна ўсе ідэалагічныя этапы гэтага шляху, якія нам трэба будзе прайсьці ў кірунку нашай мэты. Мы дакладна засвоілі сацыялістычныя ідэалы, нас загартавалі баі зь імперыялістамі, мы дакладна ведаем нашу мэту. Народы Афрыкі і Азіі, якія пачалі барацьбу за вызваленьне, павінны пайсьці тым жа шляхам. Яны рана ці позна зробяць гэта, нават калі цяпер яны бачаць сваю будучыню па-іншаму.

У сацыялізму ёсць толькі адно вызначэньне: сацыялізм – гэта паўсюднае зьнішчэньне эксплуатацыі чалавека чалавекам [на справе, пры пераходзе ад капіталізма да сацыялізма эксплуатацыя буржуазіяй мянялася на эксплуатацыю бюракратыяй. – Рэд.]. Калі мы ня скончым з эксплуатацыяй, калі мы спынімся ці нават адступім, то можна забыцца нават пра размовы аб будаўніцтве сацыялізма. Мы павінны падрыхтаваць усе ўмовы для нашых братоў, якія ўстаюць на шлях барацьбы з эксплуатацыяй, але мы ня можам з чыстым сумленнем патрабаваць ад іх гэтага, калі самі зьяўляемся памагатымі эксплуататараў.

<…> Радыкальна новая канцэпцыя павінна разбурыць архаічныя парадкі, пануючыя ў міжнародных адносінах. Міжнародная гандаль не павінны вызначаць палітыку, наадварот, менавіта братэрская палітыка павінна ўплываць на гандаль у імя народа”.

(канец цытаваньня выступу Чэ Гевары)

 

6 каментарыяў

  1. Siarhiej кажа:

    Амаль усе развагі тав. Чэ былі абсурднымі, што і паказаў час. Прайшло 50 гадоў, Куба засталася самай беднай і адсталай краінай рэгіёну. Толькі ў мінулым годе была дазволена мець персанальныя кампутары.

    • Вы, вельмішаноўны, як вызначаеце і вымяраеце беднасць ці адсталасць? Я вось гляджу на дадзеныя па смяротнасці немаўлятаў у свеце (http://en.wikipedia.org/wiki/File:Mort.svg) і бачу пэўную карэляцыю паміж імі і маімі сціплымі уяўленнямі аб далёкіх краінах … дык на які паказчык арыентавацца, каб вырвацца з палону маіх хібных уяўленняў? дапамажыце, каліласка

      • Siarhiej кажа:

        На Кубе людзі лянівыя, не звыклыя да цяжкай і упартай працы. Палітычная сістэма душыць прадпрымальніцтва і ініцыятыву, ды і клімат амаль райскі арыентаваны на адпачынак. Этнічны складнік: белыя лацінас 40%, мурыны ў розных камбінацыях з эўрапейцамі, кітайцамі, мясцовымі індэйцамі – 50%, 10% чыста афрыканцаў, кітайцаў, індэйцаў. Большасьць насельніцтва апалітычныя і задаволенія бедным і безтурботным жыццём.

  2. Siarhiej кажа:

    Лох Чэ паверыў Марксу.

  3. Літварус кажа:

    З аценкай Сергея поўнасцью згодзен. Магу нават дадаць што прапаганда ідэй Че (хоць вы з імі і незгодны) можа заблытаць нашую молодзь, асабліва тых хто носіць майкі з яго партрэтам і вывешвае іх ў сваіх пакоях. Замест барацьбы за Беларусь, яны пачнуць змагацца з Імперыалізмам, глабалізмам, бюракратызмам, лібералізмам, гомосексуалізмам…. Гэта чыста рускае успрыманне Рэчаіснасці, а мы (як я спадзеюся і Рэдакцыя) усё ж такі еўрапейцы і для нас галоўнае іншае.

    • Рэдакцыя кажа:

      Спадар, Літварус, ці не маглі б вы ўдакладніць, як можна змагацца за аб’ектыўныя інтарэсы беларускага народу на яго ўласнай зямлі, не змагаючыся адначасна пры гэтым супраць расейскіх і польскіх імперыалістаў, глабалісцкай сіянакратыі, бюракратызма цяперцаў, прапагандыстаў ліберастычных вычварэнстваў? Не змагацца як на тэрыторыі Беларусі, так і за яе межамі.

Пакінуць каментар

  • Старонкі

  • Катэгорыі

  • Апошнія запісы

  • Архівы