Ніжэй падаем тэкст выступу кіраўніка АК Беларускай Партыі Свабоды Сяргея Высоцкага на міжнародным “Круглым стале”, які адбыўся 27 лютага г.г. у Вільнюсе, у Сейме Летувы. У канферэнцыі бралі ўдзел шэраг амбасадараў, міністры і дэпутаты Латвіі, Летувы, Украіны. Лічым, што даны выступ вядомага беларускага палітыка дае шмат тлумачэньняў што да сітуацыі ва Ўкраіне, Беларусі й вакол гэтых краін.
Рэдакцыя.
“Першае, што я сёньня павінен сказаць – гэта выказаць захапленьне ўкраінскімі героямі, якія стаялі пад кулямі забойцаў на Майдане Незалежнасьці, дэманструючы нязломную волю і мужнасьць. Яны прымусілі прачнуцца Еўропу і пачалі пісаць старонкі гісторыі новай Украіны.
Звяртаючы ўвагу на падзеі ва Ўкраіне, трэба разумець велізарнае значэньне гэтых падзей ня толькі ўласна для Украіны, але і для суседніх краін, для ўсёй Еўропы ў цэлым.
Неразуменьне геапалітычнага значэньня Украінскай Рэвалюцыі або недаацэнка з боку заходняй супольнасьці несла з сабой пагрозу злачыннай бязьдзейнасьці з самымі жорсткімі й трагічнымі наступствамі. Кроў пралілася, і акрамя загінулых на Майдане ёсьць яшчэ шмат няўлічаных ахвяр па ўсёй Украіне, пакалечаных людзей, зьніклых бязь вестак.
Але разьвіцьцё падзей па сілавым сцэнары магло перарасьці ў яшчэ больш маштабны гвалт – крывавую бойню зь непрадказальнымі гуманітарнымі й палітычнымі наступствамі…
І сёньня многія пытаюць сябе: «Ці няма пагрозы для далейшай эскалацыі? Наколькі рэальнай ёсьць небясьпека далейшага разьвіцьця крызісу або нават ваенных дзеяньняў?»
Пагроза сцэнара, падобнага да Балканскага, улічваючы маштабы Украіны, натуральна палохае еўрапейскіх палітыкаў – і чыньнік бясьпекі тут адзін з ключавых.
Таксама важны чыньнік геапалітычны. Як Украінская Рэвалюцыя будзе ўплываць на падзеі ва ўсім рэгіёне? І вядома, чыньнік культурна-цывілізацыйны… Ідэалогія Украінскай Рэвалюцыі была ярка народнай, нацыянальнай, відавочна перарасла агульна-ліберальныя лозунгі… Гэта таксама стала выклікам для сучаснай Еўропы.
У мяне трохі атрымлівалася сачыць за рэакцыяй еўрапейскіх СМІ на падзеі ва Ўкраіне. Яна зьмянялася. І вось зусім нядаўна я пачуў характарыстыку ад адной журналісткі з канала RTVі, якая назвала яе… «бясколернай». Яна захаплялася Памаранчавай рэвалюцыяй, і досыць ськептычна адгукнулася пра Рэвалюцыю 2014 г. Між тым, з майго пункту гледжаньня, гэта больш чым яркая рэвалюцыя. У яе дамінуюць колеры Еўрасаюзу і нацыянальныя колеры Ўкраіны… У гэтым і ёсьць яе сэнс – узаемадзеяньне, у персьпектыве, еўрапейскай супольнасьці й Украіны…
Лёс ня толькі ўкраінскай дэмакратыі, але і будучыня Беларусі, Расіі, й нават краін Балтыі ды Польшчы ў значнай меры залежыць ад разьвіцьця падзей ва Ўкраіне. Разуменьне гэтага стала адной з галоўных прычын маёй прысутнасьці ў Кіеве з пачатку Еўрарэвалюцыі. Я падтрымліваю меркаваньне, што сыход Украіны з-пад кантролю Расеі паставіць крыж на імперскіх амбіцыях Крамля і падштурхне расейскае грамадства шукаць дэмакратычныя шляхі разьвіцьця сваёй краіны.
Наступ Майдана ўжо адбываецца, уплыў украінскіх падзей вельмі прыкметны на розныя часткі грамадства як у Беларусі, так і ў Расеі.
Еўрамайдан сфармаваў вельмі высокія патрабаваньні да палітыкаў, ставячы перш за ўсё дзейны чыньнік, асабістую адказнасьць палітыка за вынікі [сваёй дзейнасьці] перад агульнымі палітычнымі дыскусіямі. Паўстаў каштоўнасны чыньнік Еўрамайдана.
І трэба наўпрост сказаць, што на ўзроўні Майдана і ўкраінскіх палітыкаў, нават тых апазіцыйных лідараў, якія падвяргаюцца крытыцы з боку Майдана, лідэры беларускай афіцыйнай апазіцыі выглядаюць, ну, вельмі дробна.
Для афіцыйнай беларускай апазіцыі стала непрыемным паваротам нарастаньне крытыкі ад простых актывістаў і звычайных беларускіх грамадзян за поўную недзеяздольнасьць апазіцыйных арганізацый, адсутнасьць якіх-небудзь пераменаў.
Сітуацыя разьвіваецца такім чынам, што пасьля ўкраінскага Майдана старая беларуская апазіцыя папросту ўжо ня зможа спакойна існаваць. У грамадстве ўжо відавочна лунае патрэба пераменаў і перш за ўсё – новай, эфектыўнай апазіцыі…
Думаю, прысутныя тут людзі ў цэлым азнаёмленыя з ходам Украінскай Рэвалюцыі, яе пачаткам і наступнымі падзеямі. Але як рэагавала Еўрапейская супольнасьць на Украінскую Рэвалюцыю?
Можна ўспомніць, зь якім захапленьнем еўрапейскія краіны падтрымлівалі Еўрамайдан спачатку. Гэта нагадвала феерычную падтрымку Памаранчавай Рэвалюцыі. Але стаўленьне рэзка зьмянілася пасьля крывавых падзей у Кіеве, у студзені. Многія еўрапейскія лідары, якія прыязджалі ў Кіеў у сьнежні 2013 г., выступалі са сцэны Майдана. Але, калі стала відавочным, што патрабуюцца ня толькі словы – струмень еўрапалітыкаў рэзка скараціўся.
Украінскія актывісты наўпрост казалі пра бязьдзейнасьць Еўропы. Як заявіла сьпявачка і грамадскі актывіст Еўрамайдана Руслана Лыжычка: «ЕЗ павінен ня толькі назіраць і каментаваць эскалацыю палітычнага крызісу ў Украіне…».
Расейскае палітычнае кіраўніцтва і прапуцінскія СМІ практычна зь першага дню Рэвалюцыі падвяргалі жорсткай крытыцы народны пратэст, і звычайна гэтая крытыка суправаджалася ілжывымі абвінавачваньнямі. У студзені з боку еўрапейскіх палітыкаў пасыпаліся ўжо штампы… расейскай прапаганды.
Еўракамісар па пытаньнях палітыкі суседства Штэфан Фюле на паседжаньні Еўрапарламенту ў Страсбуры заявіў: «Еўрамайдан і лідары ўкраінскай апазіцыі павінны адмежавацца ад экстрэмістаў, якія правакуюць сутыкненьні зь сіламі правапарадку. Зьніжэньне напружанасьці й стабілізацыя сітуацыі зараз зьяўляюцца галоўным прыярытэтам».
Многія ўкраінцы справядліва задаваліся пытаньнем: «Гаворка ідзе пра абарону дэмакратычнай волі ўкраінскага народу ці аб стабілізацыі ўлады прарасейскага, адыёзнага рэжыму, які ператварыў краіну ў адну суцэльную зону карупцыі?..»
Прадстаўнікі фонду «Карытас» (гэты фонд займаецца гуманітарнай дапамогай пацярпелым удзельнікам Еўрамайдана) распавялі мне проста дзікую гісторыю, як у Латвіі на аднаго з параненых актывістаў Майдана накінуліся журналісты з абвінавачваньнямі ў радыкалізме… Пацярпелы чалавек падвергся фактычна допыту. І гэта ўжо на тэрыторыі цывілізаванага Еўразьвязу…
Таксама прысутнічае тэндэнцыйнасьць у асьвятленьні заходнімі СМІ грандыёзных падзей на Майдане – некаторыя зь іх ледзь не параўноўваюць Майдан з пагромамі ў Парыжы ды іншымі падобнымі беспарадкамі. Можна ўспомніць скандальную публікацыю Шустэра ў «Time», у якой арганізацыю “Правы сектар” абвінавацілі ў «ультра-нацыяналізме, які мяжуе з фашызмам». І нават тэлевізійны канал “Euronews”, даючы рэпартажы пра падзеі на вуліцы Грушэўскага, стала казаў пра «атакі радыкалаў…».
Падобныя заходнія ацэнкі ўдвая спрэчныя на фоне забітых маніфестантаў, выкарыстаньня ўнутранымі войскамі шумавых гранат, узмоцненых металічнымі кампанентамі, на фоне распрананьня актывістаў на марозе, катаваньняў над лідарамі Аўтамайдана, на фоне арганізаваных міліцыяй шматлікіх банд крымінальнікаў, якія тэрарызавалі насельніцтва (гэтыя банды атрымалі назву «цітушак»), на фоне зьніклых бязь вестак удзельнікаў Еўрамайдана і эскадронаў сьмерці, якія ўсялялі агульны жах…
У гісторыі Ўкраінскай Рэвалюцыі варта казаць аб злачынствах супраць чалавечнасьці з боку ўладаў і праўладных груповак. Забойствы і тэрор працягваліся з боку ўладаў усю рэвалюцыю…
Ахвяры сярод салдатаў унутраных войскаў зьявіліся ўжо пасьля многіх злачынстваў і забойстваў, учыненых «Беркутам», Унутранымі войскамі й аплачанымі агентамі, якія ажыцьцяўлялі тэрарыстычныя дзеяньні ў асноўным супраць звычайных грамадзян. Тады як рэвалюцыянеры – і «Самаабароны», і «Правага сектара» – ажыцьцяўлялі вулічныя дзеяньні ў адказ на напады уладаў.
Трэба зрабіць маніторынг студзеньскіх сутычак на вуліцы Грушэўскага ў Кіеве, калі загінулі людзі.
Агульнавядома, што сутычкі пачаліся пасьля блакаваньня ўнутранымі войскамі руху мірнай дэманстрацыі ў напрамку Вярхоўнай Рады. Маладыя людзі сталі кідаць петарды, а ўлады аддалі загад выкарыстоўваць гумовыя кулі, слёзатачывы газ і шумавыя гранаты. І ўжо толькі ўначы ў маніфестантаў зьявіліся бутэлькі з запальнай сумесьсю. Пацярпела нямала прадстаўнікоў «Беркуту» і ўнутраных войскаў, але ніхто не загінуў. А вось з боку актывістаў Еўрамайдана былі забітыя – Нагіян і Жызьнеўскі былі застрэлены прамымі стрэламі ваўпор салдатамі ўнутраных войскаў… І толькі пасьля гэтага зьявіліся нейкія рухі з боку ўлады па ўрэгуляваньні крызісу. Быў адпраўлены ў адстаўку адыёзны прэм’ер Азараў, а паміж апазіцыяй і ўладай пачаліся перамовы.
З боку расейскіх і шэрагу заходніх палітыкаў пасыпаліся абвінавачваньні ў бок актывістаў Еўрамайдану, і асабліва супраць «Самаабароны» ды «Правага сектара». Прадстаўнікі гэтых аб’яднаньняў бралі ўдзел у сутычках, але таксама ў цэлым узялі пад кантроль стыхійны выбух пратэсту, сфармуляваўшы свае патрабаваньні да рэжыму Януковіча.
Пытаньне: а ці не зьяўляюцца дзеяньні таго ж «Правага сектару» па сутнасьці «прымусам да міру тэрарыстаў і крымінальнікаў і прымусам да міру ўжо нелегітымнай улады?!» Зьвярніце ўвагу, пакуль адбываліся мільённыя дэманстрацыі, не было ніякіх зрухаў – улады цынічна ігнаравалі пратэсты, зацягваючы час. Але пасьля падзей 19-22 студзеня і наступнага захопу адміністрацыйных будынкаў маніфестантамі ў розных рэгіёнах Украіны сітуацыя пачала мяняцца…
У лютаўскіх падзеях сцэнар у нейкай ступені паўтарыўся, і разьвязка адбылася пасьля масавых ахвяраў – у абсалютнай большасьці з боку абаронцаў Майдана…
Трэба адзначыць, што ў такіх магутных і грандыёзных падзеях у прынцыпе цяжка трымаць сітуацыю пад кантролем. Парламенцкія партыі ў вачах многіх украінцаў страцілі свой аўтарытэт, і гэтыя настроі праяўляліся сярод байцоў Майдана. Пры адсутнасьці вынікаў простыя актывісты пачалі дзейнічаць самастойна…
Безумоўна зьявілася дастаткова і негатыўных чыньнікаў. Анархія, адсутнасьць выразнага кіраўніцтва, некантраляванасьць шэрагу фармаваньняў па ўсёй Украіне – гэта рэальнасьць. Некаторыя ўкраінцы параўноўваюць сёньняшнюю сітуацыю зь перыядам Калііўшчыны ў гісторыі Ўкраіны, калі асобныя казацкія атаманы дзейнічалі на сваё меркаваньне…
Ва ўкраінскіх падзеях цалкам выразна адчуваецца ўдзел Расеі й асабліва расейскай выведкі супраць Еўрамайдана і прадстаўнікоў зьнешнепалітычнага ведамства ЗША. Можна наўпрост сказаць, што на прадстаўнікоў ЗША ішло своеасаблівае паляваньне з боку агентаў ФСБ з мэтай максімальна дыскрэдытаваць амерыканцаў. Напрыклад, можна ўзгадаць пра запіс прыватных размоў памочніка Дзяржсакратара ЗША Вікторыі Нуланд. Сам па сабе – гэта абуральны факт парушэньня ўсіх магчымых нормаў.
Вакол гэтай тэмы быў закручаны скандал. Прагучалі заявы канцлера Нямеччыны Ангелы Меркель, таксама прэзідэнта ЕЗ Херман Ван Рампей, у якіх гэтыя еўрапейскія палітыкі асудзілі Нуланд. Рампей назваў «абсалютна непрымальным» выкарыстаньне вульгарнай лексікі.
Пераважная большасьць украінцаў у гэтай сітуацыі былі на баку Нуланд. Расея парушыла ўсе дыпламатычныя нормы, але дзе ж еўрапейская прынцыповасьць у асуджэньні падобных дзеяньняў Масквы?..
Калі сёньня некаторыя палітыкі на Захадзе параўноўваюць сітуацыю ў Беларусі ды Ўкраіне, то нярэдка гучаць словы пра інэртнасьць беларусаў, пра слабасьць нацыянальнай і дэмакратычнай сьвядомасьці, але практычна нічога не гаворыцца пра велізарныя, правальныя памылкі Захаду ў Беларусі.
Год таму зьявіліся выступы Роджэра Патоцкі й Улада Сокара пра сапраўдны стан беларускай апазіцыі – засільле агентуры, карупцыю і мафіёзнасьць афіцыйнай апазіцыі, яе агульную недзеяздольнасьць. Але прынцыповай размовы так і не атрымліваецца… За 20 гадоў улады Лукашэнкі Захад перадаў дзясяткі мільёнаў даляраў на так званую «барацьбу за дэмакратыю». Але дзе вынікі?!..
За такі час і такія сродкі можна было зрабіць тры рэвалюцыі, але становішча стала толькі горш. Дыктатар цалкам кантралюе становішча ў краіне, а Беларусь усё больш скочваецца ў залежнасьць ад Расеі.
Беларусы задаюць натуральныя пытаньні: «Дзе гэтая дапамога? Каму яна пайшла? Па якім прынцыпе перадаваліся сродкі? Калі было так шмат злоўжываньняў, то чаму ніхто не пакараны? Чаму тыя ж палітыкі, якія ўсё прайгралі, замяшаныя ў карупцыйных скандалах, сувязі з КДБ – па-ранейшаму падтрымліваюцца на Захадзе?..»
Каб схаваць свой правал, цяпер зьявілася такая вельмі хітрая лінія… Маўляў, беларуская апазіцыя не вінаватая. Так, беларускія афіцыйныя партыі ні на што ня здольныя, але таму, што вельмі магутны і жорсткі рэжым. Гаворыцца, што гэта нават ня партыі, а дысідэнцкія клубы. І да іх павінна быць такое ж стаўленьне…
Я хачу нагадаць, што гэтыя так званыя дысідэнцкія клубы існуюць толькі на заходнія сродкі, і фактычна паразітуюць на тэме апазіцыйнай барацьбы, нават не спрабуючы дзейсна зьмяніць такое становішча. Падобны падыход, гэткая паблажлівасьць да бездараў і ашуканцаў – гэта зусім амаральны падыход, які толькі пагаршае стагнацыю дэмакратычных сілаў у Беларусі.
Вядома, нельга вінаваціць у карупцыі ўсе заходнія інстытуты, якія ажыцьцяўлялі падтрымку “беларускай дэмакратыі”. Некаторыя заходнія дзеячы спрабавалі зьмяніць сітуацыю, але беларускае КГБ і расейскія сьпецслужбы распраўляліся зь імі. Напрыклад, у Брэсьце быў забіты літовец Вітаўтас Пацюнас, які рассьледаваў сьхему ўцечкі грошай на падтрымку апазіцыі ў Беларусі. Амбасадара ЗША Майкла Козака, які аказаў інфармацыйную падтрымку барацьбе патрыётаў у Курапатах, хутка выдалілі зь Менска, хоць гэта быў самы эфектыўны амерыканскі амбасадар у Беларусі…
Нацыянальна-дэмакратычныя дзеячы шмат разоў папярэджвалі аб недасканаласьці падобнай палітыкі й аднабокай стаўкі на афіцыйную апазіцыю. Ігнараваньне пазіцыі нацыянальнай эліты, рэлігійных лідараў, прафесуры, пісьменьнікаў, барацьба з праславутым “нацыяналізмам” больш нагадвае цкаваньне найбольш дзеяздольных фігур, і канцэнтрацыя на кланах афіцыйнай апазіцыі – усё гэта таксама прывяло да сёньняшняга стану спраў у Беларусі.
Зрэшты – гэта вялікая тэма для асобнай гутаркі, ад якой, дарэчы, “беларускай” афіцыйнай апазіцыі ўжо не адкруціцца… Тыя сотні беларусаў, якія прайшлі Майдан, вернуцца на Бацькаўшчыну і ня будуць цярпець падман рэжыму і такую апазіцыю…
Думаю, для нас – беларусаў – галоўны ўрок Украінскай Рэвалюцыі ў тым, што трэба спадзявацца толькі на ўласныя сілы. А для пачатку, неабходныя карэнныя перамены ў апазіцыі.
Рэвалюцыя ва Ўкраіне, якая стала сапраўды нацыянальна-вызваленчай барацьбой украінскага народу, выклікае неразуменьне і страх у частцы заходняга палітычнага істэблішменту. Відавочна, што ўкраінцы ня хочуць жыць у адсталай, беднай другараднай краіне, якая б заставалася толькі пастаўшчыком чалавечага рэсурсу…
Рэвалюцыя яшчэ не завершаная. Украінцам давядзецца змагацца і за тэрытарыяльную цэласнасьць, і за ўсталяваньне парадку ў краіне, і за рэальныя дэмакратычныя рэформы… Агрэсіўныя дзеяньні Масквы кажуць пра тое, што Крэмль не зьмірыўся. Праваліўся план А – падмяць ўсю Украіну, але цяпер уключаны план Б – на тое, каб максімальна аслабіць Украіну, выкарыстаць чыньнік сепаратызму для магчымага падзелу краіны…
Украіну нельга ў такой сітуацыі пакідаць адну ў супрацьстаяньні расейскаму ціску. Але галоўнае ўсё ж адбылося – расейскаму імперскаму праекту нанесены сакрушальны ўдар, які вельмі хутка выявіцца.
Ці ёсьць тут паралелі з заходняй палітыкай у Беларусі?
Зноў усплываюць падыходы мінулага стагоддзя, адыёзныя штампы і абвінавачваньні ў нацыяналізме, страх перад дэмакратычным выбарам народу і страх перад ціскам Расеі. Беларусь па сутнасьці была здадзена Расеі. Але акрамя жорсткасьці тыранаў застаецца яшчэ воля народаў, якія раней ці пазьней яе дэманструюць…
Дарэчы прывесьці словы французскага філосафа Бернара-Анры Леві, які сказаў на Майдане: «Сэрца Еўропы б’ецца ў Кіеве, таму што сёньня лепшыя еўрапейцы – гэта ўкраінцы, таму што еўрапейскі дух жыве ва Ўкраіне, калі Еўропа збаялася…»
Скажу і ад сябе. На маю думку, барацьба ўкраінскага народу за сваю свабоду і незалежнасьць, за сваю еўрапейскасьць пакідае надзею для будучага як беларускага народу, так і ўсёй Еўропы…”.
Надзейна і праўдзіва, Спадар Высоцкі!
Не паказвайце свой ідэалізм сп. Высоцкі. Пазьнякоўская КХП і ваша Свабода не таму пераўтварыліся ў маргіналаў, што прапаведавалі памылковые ідэі (вашы ідэі абсалютна правільные) і не таму што ў апазіцыі захапілі уладу правакатары і здраднікі, і не таму што Захад дамовіўся з Масквою аб перадачы Маскве Беларусі ( і што яны там усе галубые і сволачы). Гэта адбылося таму што у Вас не было цвердага грунта пад нагамі, гаворачы інакш, была слабая падтрымка народа. А слабой яна была таму, што народ быў моцна русіфікаваны, не паспеў сфармавацца як нацыя. Вы былі на Майдане і не маглі не заўважыць што на Майдан выйшлі нац. свядомые украінцы. Пытанне. Калі б грошы, якіе Захад дае зараз “демакратам”, атрымалі Вы, як бы вы іх выкарастылі? “Правые сектора” , “Ярошы” не падаць з неба, яны зьяўляюцца на пэўнай ступені нацыяналізацыі народа. Калі яе няма, то і Пазьняк і Вы павісаеце ў паветры, а з таго што вы гэтага не разумееце вы усіх без разбору пачынаеце вінаваціць. Калі вам не абрыдла вісець у паветры , то паслухайце мае прапановы. Наберіцеся цярпення, займіцеся народам. Старая апазіцыя памрэ пасля 2015 года канчаткова. Не губляйце час, пакуль нас Расея забярэ як Крым. Нашые вайскоўцы здадуцца ў палон рускім яшчэ хутчэй чым украінскіе ў Крыму, таму што яны больш русіфікаваны. Пра палітыку на гадоў 5-10 трэба забыцца і пагрузіцца ў культурніцкую працу па выхаванню нацыі. Не заглатвайце хвалебные кручкі кшталту каментара з…беларуса., а таксама сваіх сяброў ў Кіеве, Вільні, Варшаве. Гэта пустое.Не спадзевайцеся на іх дапамогу. Ім заўжды будзе не да нас. Мая карэнная ідэя (яе не публікуюць ані адзінае незалежнае СМІ) спадзеюся вам вядомая – на назве “белые рускіе” выхаваць нацыю немагчыма ( пры гэтым не блытайце інтэлігенцыю і народ).
На той выпадак, сп. Высоцкі, калі вы прапусцілі НВ,№1, 2014, цытую вам загад Кацярыны Вялікай:” Великое Княжество Литовское именовать впредь только Белой Русью, а ее народ белорусами, чем на века привяжем ее к России. Замирить Белую Русь силой невозможно. Эту миссию мы возложим на русского чиновника, русского учителя, русского попа. Именно они отнимут у белорусов не только их язык, но и саму память про самих себя”.