Сулейман Байдарлы, Крым (паводле сайту www.crimean.org)
Большасьць дасьледчыкаў дэпартацыі народаў СССР, як айчынных, так і замежных, прытрымліваюцца пэўнага шаблону, які тлумачыць велізарныя зладзействы ХХ стагоддзя «латэнтным» вар’яцтвам Сталіна, яго асабістай непрыязнасьцю да асобных народаў, становішчам, якое навязвала вайна і да т.п. Аднак, падобны падыход (асабліва калі прыняць да ўвагі стан таго ж крымскататарскага народу праз шасьцідзесяцігоддзе з часу яго дэпартацыі) падаецца неабгрунтаваным, бо не ўлічвае прэтэнзій на крымскі паўвостраў іншых этнасаў, што імкнуліся і працягваюць імкнуцца абаснавацца тут.
Але спачатку трохі гісторыі.
Заваёва і анэксія тэрыторыі Крымскага ханства Расейскай імперыяй мелі канчатковай мэтай «ачышчэньне» як прылеглых непасрэдна да паўвострава стэпаў, так і тэрыторыі самога Крыму ад карэнага народу і пераўтварэньне паўвострава ў «рускую Вянецыю» з персьпектывай «кідку» на Балканы (вядомы праект Кацярыны ІІ). Усё гэта адбывалася ў рамках ідэалогіі ВЯЛІКАДЗЯРЖАЎНАГА РУСКАГА ШАВІНІЗМУ. Найжорсткі нацыянальны прыгнёт (які выклікаў шэраг масавых зыходаў на землі Турэцкай імперыі крымскіх татар) прывёў колькасьць народу на пачатак ХХ стагоддзя ўсяго да 160 тысяч чалавек.
Бальшавіцкі пераварот і ўсталяваньне новай дыктатуры прынесьлі новую дзяржаўную дактрыну ў адпаведнасьці з сьветаглядам і мэтамі тых, хто яго [пераварот – Рэд.] задумваў, фінансаваў і зьдзяйсьняў: рэвалюцыянеры-інтэрнацыяналісты, габрэйскія банкіры ЗША, сацыял-рэвалюцыянеры, анархісты разам з масонскім ліберальным падпольлем у самой імперыі. Той факт, што НОВАЯ ЎЛАДА на 90% складалася з рэвалюцыянераў – габрэяў па нацыянальнасьці, тлумачыцца вядомым правілам, калі найбольшыя дывідэнды ад эпахальных грамадскіх зрухаў маюць тыя сацыяльныя групы – слаі й этнасы, якія былі больш за іншых ПАДРЫХТАВАНЫЯ ДА СУСТРЭЧЫ З НОВЫМ.
Найбольш падрыхтаванай этнічна-палітычнай сілай аказаліся тыя, хто ствараў, кіраваў і змагаўся з рускім імперскім строем у складзе «Народнай волі», «Чорнага перадзелу», «Народнай расправы», «Народнага права», «Тайнай дружыны», «Вызваленьня працы», «Таварыства народнага вызваленьня», «Замежнага саюзу сацыялістаў-рэвалюцыянераў», «Заічнеўскага кола», «Дробных спраў тэорыі» й шматлікіх іншых падобных пералічаным рэвалюцыйных баявых арганізацый, якія кіраваліся жэляпавымі, пероўскімі, плеханавымі, дэйчамі, натансонамі, аксельродамі, жытлоўскімі, абрамавымі, інгерманамі, стэфановічамі, засулічамі, азэфамі, савінковымі й г.д. і да т.п…
Цюрска-мусульманскі нацыянальны рух, які кіраваўся ЛІБЕРАЛЬНА НАСТРОЕНЫМІ ЛІДАРАМІ, у гэты пераломны момант дэзарыентаваў 30-мільённае цюрска-мусульманскае насельніцтва імперыі й у выніку ня змог адстаяць законныя інтарэсы сваіх народаў, нягледзячы на вельмі вялікі людскі й вайсковы патэнцыял.
Канец ХІХ – пачатак ХХ стагоддзяў характарызаваўся для сусьветнага габрэйства пошукам тэрыторыі для ўтварэньня свайго «нацыянальнага дому». Гэтаму пытаньню быў прысьвечаны і 1-ы сіянісцкі з’езд, які прайшоў у Базылі ў 1897 годзе. На ім месцам утварэньня «габрэйскага дому» была вызначана тэрыторыя Палестыны, якая знаходзілася ў той час у складзе Асманскай імперыі. Аднак у сувязі зь няўдалай спробай сіяністаў набыць сіламі брытанскіх войскаў у 1918 годзе «зямлю абяцаную» і ў сувязі з гіганцкімі персьпектывамі, якія адкрываліся для іх зь перамогай бальшавіцкай рэвалюцыі ў Расеі, расейская частка кіраўніцтва сусьветнага сіянізму палічыла неабходным унесьці карэктывы ў планы стварэньня «габрэйскага дому».
Практычна адразу з усталяваньнем савецкай улады ў Крыме – што было зроблена з дапамогай надзвычайных карацельных мераў Бела Кунам (Коганам), Разаліяй Залкінд (Зямлячкай) і Гавелам (Даўманам) – група з вышэйшага партыйнага кіраўніцтва на чале зь Ю.Ларыным (З.Лур’е) пачала лабіраваць праект стварэньня ў Крыме Габрэйскай рэспублікі. З праектам быў азнаёмлены і сам старшыня Саўнаркома В.І.Ленін (Бланк – па маці), які яго адразу ўхваліў.
З амерыканскага боку ўдзельнікам праекту стварэньня Габрэйскай Савецкай Сацыялістычнай Аўтаномнай Рэспублікі стаў клуб габрэйскіх банкіраў-мільянераў «Джойнт». Для пачатку планавалася арганізаваць у Крыме тры габрэйскія раёны, куды меркавалася звозіць габрэяў з усіх рэгіёнаў СССР, а таксама з-за мяжы. На завяршальнай фазе праекта колькасьць габрэйскага насельніцтва на паўвостраве павінна была ўзрасьці з 6 да 35%. Саветы атрымлівалі наўзамен 10 мільёнаў даляраў і прызнаньне СССР з боку ЗША (!).Тут варта дадаць, што урады, а таксама прэзідэнты і прэм’ер-міністры ЗША і Вялікабрытаніі на той час былі пад поўным кантролем сіяністаў… Сярод гарачых прыхільнікаў зьдзяйсьненьня праекту былі: супруга прэзідэнта ЗША Элеанора Рузьвельт, а таксама супругі першых асобаў савецкага кіраўніцтва: Варашылава, Молатава, Андрэева. Тон тут задавала супруга Молатава – Паліна Сямёнаўна Жамчужына. У выніку ўжо ў 1927 годзе для перасяленьня габрэяў у Крым быў выдзелены зямельны фонд у 115.000 га зямлі й дадзены шэраг ільготаў для абжываньня новых месцаў.
Аднак стварэньне «Крымскай Каліфорніі» (так быў названы дадзены праект) сутыкнулася з ахвярна-шалёным супрацівам крымскататарскага кіраўніцтва аўтаноміі, якое ўзначальваў старшыня КрымЦВКа Велі Ібрагімаў, які асабіста разварочваў эшалоны з габрэйскімі перасяленцамі. Ім жа было ініцыявана прыняцьце Крым-Саўнаркомам рашэньня пра зварот з-за межаў СССРа крымскіх татараў, чые продкі былі вымушаны пакінуць радзіму з-за нацыянальнага прыгнёту. 9 траўня 1928 года пасьля арганізаванага бальшавікамі-сіяністамі судзілішча Велі Ібрагімаў быў расстраляны, а ў межах барацьбы з «ібрагімаўшчынай» рэпрэсавана 3500 чалавек крымскататарскага кіраўніцтва аўтаноміі. Тэмпы габрэйскага перасяленьня ў Крым былі адноўлены.
Аднак да Другой сусьветнай вайны праект стварэньня «Крымскай Каліфорніі» ня быў зрэалізаваны і да таго былі паважныя прычыны. Барацьба Сталіна за абсалютную ўладу ў партыі й дзяржаве зь ленінскімі кадрамі значна аслабіла шэрагі прыхільнікаў праекта і выклікала недавер амерыканскага боку, які тым ня менш пасьпеў на той час укласьці ў праект 10 мільёнаў даляраў. Новае дыханьне ён набыў у сувязі з пачаткам Другой сусьветнай вайны, калі савецкае кіраўніцтва мела вострую патрэбу ў рэсурсах, якія яму маглі даць ЗША. У Амерыку камандыруюцца кіраўнікі Габрэйскага Антыфашыстоўскага Камітэту (ГАК) С.Міхоэлс, І.Фефер і Эпштэйн, якія на працягу паўгады праводзілі сустрэчы з дзяржаўнымі асобамі й прадстаўнікамі дзелавых колаў ЗША на прадмет аказаньня СССРу ўсебаковай дапамогі. У сустрэчах з прадстаўнікамі фінансавых колаў ЗША С.Міхоэлс агітаваў за аказаньне дапамогі СССР наўзамен за абвяшчэньне ў Крыме Габрэйскай рэспублікі. У той жа час агентура Берыі ў ЗША – Зарубін і Хейфіц – даводзілі да ведама кіраўнікоў амерыканскага атамнага «Манхэтэнскага праекту» Р.Апенгеймера, А.Эйнштэйна, Э.Фермі пра гатовасьць Сталіна стварыць у Крыме Габрэйскую рэспубліку. Пра тое, што бакі знайшлі паразуменьне, сьведчыць факт, што ведамства Берыі праз Хейфіца атрымала ў блізкіх да Р.Апенгеймера людзей – Юліс і Этэль Розенбергаў – поўную дакументацыю па амерыканскай атамнай бомбе.
Пра тое ж у сваіх успамінах сьведчыць Павал Судаплатаў. У прыватнасьці ён успамінае сваю размову з рэзідэнтам Хейфіцам, калі той у пачатку 1944 году распавёў яму пра ўзгодненае рашэньне бакоў стварыць адразу ж пасьля вызваленьня Крыму ад немцаў Габрэйскую Аўтаномную Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку. На той час з паўвостраву (і ня толькі) ўжо былі высланы калмыкі, балкарцы, чачэнцы, інгушы. Пры гэтым, як заўважыў Хейфіц, крымскія татары таксама будуць дэпартавыны. 14-15 лютага Сталін падпісвае дзьве пастановы, якія закранаюць лёс Крыму і яго карэннага народу – «Пра высяленьне крымскіх татараў» і «Пра стварэньне «Габрэйскай Аўтаномнай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі», у адпаведнасьці зь якімі былі дадзены распараджэньні наркаматам пачаць падрыхтоўку да рэалізацыі пастановаў.
14 лютага кіраўніцтва ГАК таксама адпраўляе на імя В.Молатава ліст з просьбай разгледзець пытаньне пра ўтварэньне ў Крыме габрэйскай аўтаноміі. Пісьмо рэдагуецца ў кабінеце Молатава яго намесьнікам Лазоўскім, выпраўляецца дата на 21 лютага і затым рэгіструецца ў сакратарыяце Молатава пад № М-23314. Куратарства над праектам з амерыканскага боку зьдзяйсьняў Гары Гопкінс (Хопкінс) – блізкі сябра і асабісты пасланьнік прэзідэнта ЗША Ш.Рузьвельта. Цяпер ужо кошт, які прапанавалі ЗША за зьдзяйсьненьне праекта «Крымская Каліфорнія» вырас да 10 мільярдаў даляраў. Трэба меркаваць, што ў пакеце амерыкана-англійскага «перніка» для Сталіна была і гарантыя адкрыцьця абяцанага з 1942 году Другога фронту.
Аднак, як сьведчаць мемуары П.Судаплатава, хутка савецкая рэзедэнтура ў ЗША здабыла яшчэ адзін цікавы дакумент, які датычыць тэмы, а менавіта стэнаграму паседжаньня заснавальнікаў «Джойнта». Зь яе станавілася зразумелым, што амерыканска-сіянісцкі бок ня мае намеру спыняцца на абвяшчэньні габрэйскай аўтаноміі ў Крыме. На паседжаньні абмяркоўвалася ўжо будучыня Габрэйскай рэспублікі, як самастойнай дзяржавы, – Крым планавалася зрабіць фешэнэбельным курортам сусьветнага маштабу, здольным прыносіць штогод прыбытак у 2 млрд. даляраў пасьля ўкладаньня ў Крым 10-15 млрд. зялёных паперак. Там жа абмяркоўвалася пытаньне пра першага кіраўніка аўтаноміі, якім павінен быў быць прызначаны С.Міоэлс, а таксама неабходнасьць пасьля абвяшчэньня габрэйскай аўтаноміі дамагчыся ад СССРа вываду з акваторыі Чорнага мора Чарнаморскага флоту. Атрымаўшы такую інфармацыю пра намеры тых, хто фактычна кіраваў прэзідэнтам і урадам ЗША Сталін вырашыў дагуляць партыю па-свойму.
18 траўня 1944 года ўвесь крымскататарскі народ быў дэпартаваны з Крыму, некалькі сотняў афіцэраў Чырвонай Арміі – крымскіх татар па нацыянальнасьці – былі пры гэтым папросту расстраляны, рыбакоў Арабатскай стрэлкі пагрузілі на баржу ды патапілі ў моры. Толькі прамыя страты крымскіх татар, панесеныя ў выніку акцыі, склалі 46,2%.
Наўзамен кіраўніцтва савецкай імперыі атрымала ад ЗША абяцанае: грошы, сакрэт атамнай бомбы, спрыяльны для СССР падзел пасьляваеннай Еўропы.
Сталін, як адносна незалежная фігура сусьветнай палітыкі, разумеў незьдзяйсьняльнасьць планаў стварэньня Крымскай габрэйскай рэспублікі, таму не хацеў, каб яго імя фігуравала ў гэтай авантуры. Ужо восеньню 1945 году ён даў зразумець сваім амерыканскім партнёрам па праекце «Крымская Каліфорнія», што ён страціў да яго цікавасьць. Неаднаразовыя спробы міністра гандлю ЗША А.Гарымана атрымаць аўдыенцыю па дадзеным пытаньні ў Сталіна аказаліся беспасьпяховымі.
Абавязальніцтвы РСФСР перад «Джойнтам» з гарантыямі-акцыямі на крымскую зямлю, якія былі перададзены РСФСР яшчэ ў пачатку 1920-х, страцілі юрыдычную моц з-за нечаканай перадачы Крыма ў склад Украінскай ССР у 1954 годзе – г.зн. у год завяршэньня дамовы паміж РСФСР і «Джойнтам». Неадбылы галава габрэйскай аўтаноміі С.Міхоэлс быў пазьней ліквідаваны, былі рэпрасаваны і некаторыя іншыя асобы зь ліку кіраўніцтва ГАК.
І ўсё ж Сталін аказаў неацэнную паслугу міжнароднаму габрэйству – бяз згоды СССР наўрад ці ў 1948 годзе на мапе сьвету зьявілася б сіянісцкая дзяржава Ізраіль. Гэта была паслуга, сплочаная ў тым ліку і трагедыяй крымскататарскага народу.
І, нарэшце, апошняе. З набыцьцём Украінай незалежнасьці, за кароткі час «Джоінтам» заснаваны ўсе свае структуры ва ўсіх абласьцях дзяржавы, у тым ліку і ў Аўтаномнай Рэспубліцы Крым…
Ад рэдакцыі:
Зрэдку ў інфармацыйнай прасторы зьяўляюцца зьвесткі, што лідары сіянісцкага руху для заснаваньня габрэйскай дзяржавы разглядалі, як магчымую, і нашу (беларускую) этнічную тэрыторыю. У сувязі з нарастаньнем арабска-ісламскага ціску на Ізраіль, існуе верагоднасьць, што ім захочацца пашукаць іншае месца для заснаваньня Другога Ізраілю. Ёсьць пэўная небясьпека, што такой тэрыторыяй можа стаць наша Беларусь. Верагоднасьць падобнай падзеі (хоць і малая) узрастае прапарцыйна росту як відачонай улегласьці цяперашніх уладаў сіянісцім лабістам, так і ўражваючай падпарадкаванасьці ім жа «лідараў» «апазіцыі». Ці не апошнім тлумачыцца шмат разоў узгаданы на нашым сайце дзіўны феномен: ніводны «лідар» «беларускай апазіцыі» ні слова не гаворыць (кляшчамі не выдраць) пра самую актуальную нашу праблему – ЭТНАЦЫД (?!).
