nashaziamlia.org

Асьветна-адукацыйны, грамадазнаўчы сайт для беларусаў: аналіз, прагноз, сілы, інтарэсы, сьветагляды, ідэі, ідэалогіі, праграмы, мэты.

Запісы

БЕЛАРУСЬ ПАМІЖ РФ і ЕС: МАГЧЫМАСЬЦЬ ТРЭЦЯГА ШЛЯХУ (Ч. І)

19 лістапада, 2006 | Няма каментараў

Алесь Астроўскі

1. Беларусь перад выбарам.

Сітуацыя, якая складаецца як унутры сёньняшняй беларускай дзяржавы, так і вакол яе, правакуе абвостранае чаканьне зьменаў. Прычым слова “чаканьне” тут мае ня столькі кантэкст пасіўнасьці, колькі наканаванасьці… З аднаго боку, гэта адбываецца з-за таго, што настолькі ненатуральнымі, заранёў тупікавымі зьяўляюцца соцыя-палітычныя арыентыры, якія абралі й да якіх імкнуцца цяперашнія кіраўнікі РБ – “стваральнікі” “саюзнай зь імперыяй дзяржавы”. Настолькі далёкія гэтыя арыентыры і атрыманыя вынікі ад таго вобразу, які мае ў сваім уяўленьні кожны больш-менш культурны і адукаваны чалавек, што ўсім, хто здольны скрозь праславутую, гвалтам утрымліваемую “стабільнасьць” бачыць дастаткова блізкую будучыню, застаецца толькі чакаць немінучага краху й ідэі “нябачaнай у сьвеце дзяржавы”, і накінутай беларускаму народу сацыяльна-палітычнай мадэлі, якую па подказках з Крамля на месцы былой БССР зьляпіла посткамуністычная бюракратыя, і самога кіраўніцтва гэтай “дзяржавы” разам зь яго “палітыкай”. З другога боку ўсё больш у параўнаньні з 1990-мі палярызуецца геапалітычная сітуацыя вакол Беларусі: на захад ад нашай краіны ідзе далейшае пашырэньне і ўтрасваньне новага дзяржаўнага ўтварэньня – Еўрапейскага саюзу, а на ўсход – зноў падымаецца, умацоўваецца, наліваецца агрэсіўна-экспансіўнымі амбіцыямі ўсё тая ж старая знаёмая – расейская імперыя, толькі што пад чарговай назвай – РФ.

Абвостранае чаканьне зьмен адначасна азначае і сітуацыю выбару. Яна – гэтая сітуацыя – натхняе многіх на думкі пра магчымы будучы лёс нашай Бацькаўшчы і нашага народу. І тая гістарычная “кропка біфуркацыі”, у якой цяпер знаходзіцца Беларусь, зусім не азначае (прынамсі хочацца так думаць), што наш лёс – бязвольна падпарадкавацца, як гэта робяць нейкія несамастойныя аб’екты, толькі адной ці другой сіле – Еўрасаюзу ці Расеі. Ёсьць людзі, у якіх нагнятаньне дадзеных настрояў выклікае знаёмае пачуцьцё, што іх папросту “разводзяць”, прапанауючы  “выбар бяз выбару”. Маўляў, за цябе ўжо ўсё вырашана – трэба быць там ці там, а ад цябе патрабуецца ўсяго толькі фармальна паўдзельнічаць у “легітымізацыі” рашэньня, прынятага невядома кім і ў імя невядома якіх (чыіх?) інтарэсаў.

Аб’ектыўна ж, усё наадварот – сітуацыя наканаванасьці будучых зьмен якраз азначае, што мы маем такі рэдкі шанец паспрабаваць самастойна вызначыць свой лёс з найбольшай верагоднасьцю зрабіць правільны выбар. У сёньняшні час кожны прадстаўнік нацыянальнай эліты мае права на спадзяваньне, што беларускаму народу гісторыя нарэшце можа даць магчымасьць стаць суб’ектам уласнага лёсу, а ён – прадстаўнік нацыянальнай эліты – гатовы прыкласьці ўсе намаганьні, каб паспрыяць выбару – найлепшаму з магчымых.

Няўжо абіраць можна толькі паміж дзьвюма альтэрнатывамі – шляхам на Ўсход (у імперыю) і шляхам на Захад (у Еўрасаюз). А, можа, сітуацыя ўзгаданых альтэрнатываў ёсьць усяго толькі прапагандыскі міраж, намоўлены сучаснымі PR-тэхналогіямі? І, можа, сапраўды нам варта паспрабаваць не абмяжоўваць сябе пэўнымі кімсьці выстаўленымі сьцяжкамі, а больш шырока, свабодна, пасьлядоўна, навукова паразважаць на тэму будучага лёсу Беларусі. Калі ўжо прадпрымаць нейкае дзеяньне, рабіць нейкія крокі, дык іх варта рабіць у правільным кірунку, які вызначаецца персьпектыўнай, сэнсоўнай мэтай. Пагадзіцеся, што сярод самых розных параметраў, якія могуць характарызаваць любую стваральную дзейнасьць людзей – маштаб, інтэнсіўнасьць, эстэтызм, кірунак, ступень суб’ектна-кіраўнічага ўдзелу, выніковасьць і да т.п. – самым галоўным, зь якога толькі й варта нешта пачынаць, зьяўляецца кірунак дзейнасьці. Усё іншае пасьля, а спачатку вартая мэта, верны кірунак.

Зыходзячы з гэтага, давайце для пачатку зададзім сабе пытаньне: ці ёсьць нейкія больш надзейныя арыентыры (чым дзьве ўзгаданыя і распрапагандаваныя альтэрнатывы) для пошуку адказу на пытаньне: які шлях у будучую Беларусь будзе для нашага народу найлепшым?
Некаторым можа падасца, што такая пастаноўка пытаньня зьяўляецца непамерна амбітнай.  Але не баяцца падобных абвінавачваньняў дапамагае і логіка (паміж шляхам  налева ці направа ёсьць яшчэ, як правіла, значна лепшы шлях – наперад і ўверх), і сама гісторыя. Успомніце пра ВКЛ, пра яго знакаміты Статут. Нагадайце сабе, што калісьці (і даволі працяглы час) старажытная Беларусь-ВКЛ ужо была самай перадавой краінай сьвету… Чаму б гэтаму не паўтарыцца зноў?

Таму давайце ацэньваць сёньняшнюю сітуацыю найперш як шанц зрабіць свой уласны, самастойны і, галоўнае, правільны крок у будучыню!

2. Найлепшы арыентыр – гуманістычны прагрэс чалавецтва.  

Дык што зьяўляецца тым больш надзейным крытэрам для ацэнкі правільнасьці (альбо нявернасьці) выбару гістарычнага лёсу Беларусі, чым узгаданыя вышэй альтэрнатывы?

Каб не памыліцца ў адказе, варта зьвярнуцца да сістэмнага падыходу, а ён у сваю чаргу “раіць” арыентавацца на больш  высокі ўзровень арганізацыі сістэмы. У адпаведнасьці з дадзеным падыходам, кожнае грамадства – гэта складаная шматузроўневая сістэма, і ў той жа час – гэта кампанент яшчэ больш складанай шматузроўневай сістэмы, якой зьяўляецца чалавецтва. Апошняе, у сваю чаргу, зьяўляецца часткай Сусьвету. Таму, можа, сапраўды настала пара зьвярнуць увагу, што над тым арганізацыйным узроўнем, да якога належыць любое грамадства (ці любое аб’яднаньне грамадстваў), знаходзіцца ўзровень усяго цэласнага чалавецтва, а над (і пад) апошнім – увесь Сьвет?

Практычна гэта азначае, што, па-першае, чалавецтва (а тым больш Сьвет) зьяўляюцца істотна больш важкімі аб’ектамі для арыентацыі ў час выбару лёсу Беларусі, чым сёньняшнія ЕС, РФ й іх інтарэсы (а, дакладней, інтарэсы тых “эліт”, якія вызначаюць галоўныя тэндэнцыі цяперашняга разьвіцьця ЕС і РФ). Па-другое, у вышэй названых аб’ектаў (Сьвет, чалавецтва) найвялікшым сэнсам іх існаваньня, які бачны на фоне досыць вялікіх часовых прамежкаў, дазваляючых нівеляваць выпадковыя ваганьні, зьяўляецца іх натуральнае неабмежаванае прагрэсіўнае разьвіцьцё (дарэчы, прагрэс – гэта працэс падвышэньня ўзроўню арганізацыі; ён заўсёды скіраваны ўверх; па-сутнасьці, у прагрэсе любой складанай сістэмы заключаюцца мэта, сэнс, прызначэньне яе існаваньня – тое, чым яна павінна стаць у выніку  разьвіцьця). Дзякуючы прагрэсу ў чалавецтва і Сьвета, узьнікаўюць новыя больш высокаўзроўневыя ўласьцівасьці, не характэрныя для іх у ранейшым больш прымітыўным стане. Па-трэцяе, прагрэсіўнае разьвіцьцё названых сістэм адбываецца на аснове аб’ектыўных заканамернасьцяў іх існаваньня (як унутраных, так і тых, што дзейнічаюць звонку). Пры гэтым уся сукупнасьць заканамернасьцяў, за кош якіх існуе і разьвіваецца, напрыклад, самая вялікая вядомая нам цэласнасьць – Сьвет, складае зьмест Яго існаваньня (дарэчы, у Сьвета ў такой ступені, у якой ён усеахопны, заканамернасьці могуць быць толькі ўнутранымі; а зьмест і мэта існаваньня Сьвету разам складаюць тое, што рэлігійныя філосафы любяць называць Богам). Чацьвертае, любая іншая сістэма, зьяўляючыся часткай Сьвету, падпарадкоўваецца зьместу і сэнсу Яго існаваньня. Гэта датычыць і ўсяго чалавецтва, і кожнай яго складовай часткі – напрыклад, грамадства ці любога іх аб’яднаньня… Адсюль сэнс існаваньня чалавецтва таксама заключаюцца ў тым, каб забясьпечваць уласнае разьвіцьцё і гэтым паўдзельнічаць у разьвіцьці ўсяго Сьвета (прычым, прагрэс чалавецтва – гэта таксама нішто іншае, як падвышэньне ўзроўню яго арганізацыі).

Але з пэўнага часу прагрэсіўнае разьвіцьцё чалавецтва перастала выглядаць толькі філасофскім пажаданьнем. Узьнікла якасна новая сітуацыя, яшчэ невядомая з агульналюдскай гісторыі, так што дадзеная неабходнасьць набыла гучаньне надзвычай жорскага патрабаваньня. Справа ў тым, што ў агульнацывілізацыйнага прагрэса выявілася уласьцівасьць быць расшчэпленым на дзьве формы – тэхналагічны і гуманістычны прагрэсы. Першы зь іх зьвязаны са стварэньнем усё больш дасканалых тэхнічных прылад і разнастайных тэхналогій для людскіх працы, быту і… для вайны. Гуманістычны ж прагрэс зьвязаны з УДАСКАНАЛЕНЬНЕМ МІЖЛЮДСКІХ ДЫЧЫНЕНЬНЯЎ. З-за таго, што тэхналагічны прагрэс рэдка каму перашкаджае (затое, цікавы многім), а гуманістычны перашкаджае ўсім соцыя-паразітычным сілам (і з-за гэтага яны прытарможваюць другую форму прагрэсу, змагаюцца супраць яе дзеля захаваньня сваіх суб’ектыўна-эгаістычных, паразітычных пазіцый), па меры гістарычнага разьвіцьця агульналюдскай цывілізацыі назіраецца нарастаньне разрыву паміж дадзенымі формамі прагрэсу. Нельга сказаць, каб гуманістычны прагрэс увогуле не адбываўся. Ён ідзе, але больш марудна, чым тэхналагічны. У выніку ўнутры чалавецтва ўсё больш нарастае крызісная сітуацыя, якую можна вобразна падаць, як “усё большая даступнасьць для пітэкантропа кнопак для пуску ядзерных ракет у ваенна-камандным бункеры”. Прычым, не пітэкантроп зьявіўся у бункеры. Пячора, у якой увесь час жылі яго продкі, паступова пераўтварылася ў ядзерны камандны пункт, а гаспадар пячоры за гэты час пасьпеў пераўтварыцца ўсяго толькі з аўстралапітэка ў пітэкантропа… Ня меншую небясьпеку для будучні чалавецтва (пры марудных тэмпах гуманістычнага разьвіцьця) акрамя зброі масавага зьнішчэньня ўяўляе таксама тэхналагічны прагрэс у сьферы біятэхналогіі, зьвязаны, у прыватнасьці, з магчымасьцю “карэктаваць” генатыпы людзей, напрыклад, праз трансплантацыю тых ці іншых генаў. Кожны думаючы чалавек можа ўявіць заканамерны фінал для нашай цывілізацыі сцэнару, зьвязанага з далейшым нарастаньнем разрыву паміж тэхналагічным і гуманістычным прагрэсамі.

Паколькі ўжо сёньня апісаная крызісная сітуацыя мае ўсе рысы крытычнай, інтэнсіфікацыя менавіта гуманістычнага прагрэсу (зьвязанага, нагадаем, з нарастаньнем гуманістычнай уладкаванасьці ўсіх форм узаемаадносін паміж лідзьмі на ўсіх узроўнях арганізацыі чалавецтва і паміж узроўнямі) становіцца агульнацывілізацыйным імператывам, які адпавядае выбару паміж жыцьцём і сьмерцю…

Перакананы, няма сёньня для чалавецтва ў цэлым больш актуальнай праблемы!   А таму і няма важнейшага арыентыру для любых грамадскіх пераўтварэньняў.

3. Паказьнікі гуманістычнага прагрэсу.

Што ёсьць гуманістычны прагрэс, зразумела. А ці ёсьць аб’ектыўныя крытэры, па якіх можна ацэньваць саму хаду дадзенага працэсу?

Пэўныя крытэры ўжо даўно распрацаваны філосафамі-гуманістамі, іншыя можна лёгка вывесьці на аснове паданых вышэй уяўленьняў пра чалавецтва як складаную шматузроўневую сістэму, упісаную ў сістэму заканамернасьцяў існаваньня Сьвета.

Так, у адносінах да чалавека – базавай цаглінкі агульналюдскай цывілізацыі – найвялікшай жыцьцёвай каштоўнасьцю зьяўляецца максімальнае раскрыцьцё ЎЛАСНАГА СТВАРАЛЬНАГА ПАТЭНЦЫЯЛУ (гэтае адкрыцьцё зрабілі філосафы-гуманісты, адным з найбольш яскравых прадстаўнікоў якіх быў знакаміты соцыя-псіхолаг Эрых Фромм). Пры гэтым, напрыклад, індывідуальная свабода і матэрыяльны дастатак – усяго толькі зыходныя, базавыя ўмовы, неабходныя для раскрыцьця стваральнага патэнцыялу чалавека. Цікава, што іх памер можа быць даведзены да абсурду і ўвайсьці ў супярэчнасьць з аб’ектыўнымі інтарэсамі грамадства, а стваральная самарэалізацыя чалавека такіх абмежаваньняў ня мае, у тым ліку, калі яна выяўляецца ў форме дэструкцыі дэструктараў (напрыклад, сацыяльных паразітаў). Таму з пазіцый індывіда (і кожнага канкрэтнага, і сярэднестатыстычна-абстрактнага), чым больш ён можа рэалізоўваць сваё жыцьцёвае стваральна-творчае прызначэньне, тым надзейней дадзены паказьнік выступае, як крытэр гуманістычнага прагрэсу на індывідуальна-людскім узроўні.

У адносінах да грамадства аб’ектыўныя паказьнікі гуманістычнага прагрэсу прадстаўлены ў большай колькасьці й выглядаюць больш складанымі. Крытэрамі апошняга, сярод іншага, зьяўляюцца:
– умацаваньне натуральнай з’яднанасьці грамадства, каб грамадства было ня простай сумай грамадзян, а іх натуральнай сістэмай (пры гэтым, нагадаю, сістэма ўзьнікае тады, калі паміж яе кампанентамі ўсталёваюцца дастаткова моцныя – мацней, чым з кампанентамі асяроддзя – станоўчыя, узаемнапрыцягальныя сувязі). Такая ўласьцівасьць грамадства абумоўлена найперш прысутнасьцю ў людзей пачуцьця адзінства, якое не залежыць ад іх узросту, полу, рэлігіі, сацыяльнага і матэрыяльнага статусу. Пачуцьцё гэта, у сваю чаргу, зьяўляецца вынікам самаўспрыняцьця і асэнсаваньня кожным грамадзянінам (ці хаця б іх большасьцю) сябе, як нашчадка агульных продкаў – заўсёдных гаспадароў сваёй зямлі, як іх працягу, а таксама вынікам культываваньня ў грамадстве агульнанацыянальных каштоўнасьцяў – мовы, асаблівасьцяў нацыянальнай культуры, сьветагляду, сімвалаў, гістарычнай памяці, традыцый, фальклёру, пачуцьцяў роднасьці й натуральнасьці стану гаспадара зямлі сваіх продкаў і г.д. Усё пералічанае па сутнасьці й ёсьць тымі сувязямі, якія пераўтвараюць грамадства з сукупнасьці грамадзянаў у сістэму грамадзян. Гэтае ж дае магчымасьць зразумець, што натуральная грамадская з’яднанасьць можа быць вынікам толькі нацыянальнага адзінства, такога, калі моцным ядром грамадства зьяўляецца адпаведны этнас, які мае і культывуе ўсю сістэму агульнанацыянальных (а г.зн., сістэматворных) каштоўнасьцяў. Толькі ва ўласным нацыянальным грамадстве чалавек можа адчуваць сваю датычнасьць (антыпод адчужанасьці) да ўсяго, што ў ім адбываецца – а гэта і значыць па-сапраўднаму жыць;
– нарастаньне агульнай культуры. Пад агульнай культурай варта разумець ня толькі ветлівасьць і добразычлівасьць паміж людзьмі, абумоўленую ўсьвядомленым улікам інтарэсаў кожнага іншага чалавека, што жыве побач з табой, а і адпаведнае стаўленьне грамадзянаў да ўсёй навакольнай рэчаіснасьці (ня сьмеціць, не забруджваць, не шумець), да ўсяго грамадства, да навакольнага асяроддзя, да прыроды. Калісьці адным з абавязковых крытэраў агульнай культуры ў грамадстве будзе тая плошча тэрыторыі дзяржавы – скажам, ня менш за 25-35% – аддадзеная пад запаведнікі, у якіх галоўнымі істотамі будуць ня людзі, а расьліны ды жывёлы…;
– нарастаньне ўзроўню сацыяльнай справядлівасьці ў грамадстве. Зьява справядлівасьці найбольш падрабязна вывучалася і аналізавалася вядомым філосафам Джонам Роўлзам, ён выдзяляў тры яе фомы. Аўтар дадзенага артыкулу зьяўляецца прыхільнікам у асноўным такой формы: справядлівасьць – гэта найперш ПРАМАПРАПАРЦЫЙНАСЬЦЬ паміж асабістым унёскам чалавека ў разьвіцьцё грамадства і тымі матэрыяльнымі ды маральнымі дабротамі, якія ён атрымлівае наўзамен. Чым больш чалавек паспрыяў падтрыманьню існаваньня і разьвіцьцю грамадства ў параўнаньні зь іншымі, тым больш дабротаў ён павінен атрымаць (натуральна, каштоўнасьць такіх дабротаў павінна быць меньшай за каштоўнасьць зробленага чалавекам, іначай ён ня будзе стваральнікам). Дадаткова справядлівасьць павінна ўключаць аднолькава свабодны доступ ўсіх людзей да атрыманьня якаснай адукацыі, але атрыманьне кіраўнічых пасадаў павінна адбываца ў максімальнай залежнасьці ад патэнцыйнай здольнасьці канкрэтнага чалавека прыносіць карысьць грамадству;
– істотным крытэрам гуманістычнага прагрэсу на грамадскім узроўні зьяўляецца таксама паказьнік таго, на колькі супадаюць аб’ектыўныя інтарэсы грамадства (яны скіраваны на ўласнае прагрэсіўнае разьвіцьцё) з суб’ектыўным разуменьнем грамадзянамі іх інтарэсаў. Тут патрэбны пэўныя тлумачэньні. Аб’ектыўныя і суб’ектыўныя грамадскія інтарэсы адрозьніваюцца паміж сабой, як тактычная перавага, карысьць, каштоўнасьць і стратэгічны вынік, мэта, дасягненьне. Гэтыя дзьве групы інтарэсаў увесь час “змагаюцца” ў грамадстве. На суб’ектыўных інтарэсах грамадзян, іх абмежаванным, блізарукім разуменьні ўласнай выгады ўвесь час гуляюць розныя соцыя-паразітычныя сілы, адцягваючы ўвагу грамадства ад аб’ектыўных інтарэсаў. Гэта нагадвае сітуацыю, калі, скажам, нехта “аўтарытэтны” прыходзіць у школьны клас і, арганізаваўшы галасаваньне, высьвятляе, што дзеці хацелі б, каб ім адмянілі ўрокі (а такое рашэнне дзеці падтрымаюць у 99% выпадкаў). Атрымаўшы такі вынік, “аўтарытэт”, абапіраючыся на “дэмакратычны” вынік, ўрокі адмяняе… У той жа час, у адпаведнасьці з аб’ектыўнымі інтарэсамі дзяцей урокі адмяняць нельга. Усе бацькі гэта ведаюць, і пытацца трэба ў іх (дарэчы, у грамадстве аналагам бацькоў зьяўляецца нацыянальная эліта). Імкненьне да максімальнага супадзеньня гэтых двух груп інтарэсаў патрэбна для прагрэсу палітычнага ладу ў краіне, які можна назваць ЗЬМЯСТОЎНАЙ ДЭМАКРАТЫЯЙ (бо сапраўдная, зьмястоўная дэмакратыя – гэта такая арганізацыя грамадства, калі ўлады вымушаны рэалізоўваць аб’ектыўныя інтарэсы грамадства). Таму дэмакратыя будзе больш эфектыўнай там, дзе грамадства будзе лепш усьведамляць свае аб’ектыўныя інтарэсы, а для гэтага людзям трэба даваць сістэмныя ВЕДЫ пра іх сапраўдныя, стратэгічныя інтарэсы, як і пра аб’ектыўныя заканамернасьці існаваньня ды разьвіцьця грамадства і Сьвету;
– павелічэньне ролі (і долі) ў грамадстве, асабліва сярод кіраўнічых кадраў, людзей з высокім узроўнем сьветагляднасьці – прадстаўнікоў нацыянальнай эліты. Тут таксама патрэбны пэўныя тлумачэньні. Узровень сьветагляднасьці чалавека вызначаецца тым, зь якой часткай рэчаіснасьці ён сябе атаясамляе, часткай чаго сябе лічыць. Самы нізкі ўзровень сьветагляднасьці ў эгаістаў, якія прызнаюць толькі сябе, а ўсіх іншых і ўсё іншае лічаць вонкавым асяроддзем. Вышэй узровень сьветагляднасьці ў тых людзей, якія ўспрымаюць сябе хаця б часткай сваёй сям’і, групы іншых блізкім ім людзей. Для нармальнага ж разьвіцьця грамадства трэба, каб ім кіравалі людзі, якія ўспрымаюць сябе, як мінімум, часткай свайго народу, а яшчэ лепш – часткай чалавецтва ці ўсяго Сьвету…

Сярод крытэраў (напэўна ня ўсіх) гуманістычнага ўладкаваньня чалавецтва можна назваць:
– памяньшэньне верагоднасьці татальна загінуць у штучна створаным ядзерным (ці якім-небудзь яшчэ) армагедоне;
– памяньшэньне колькасьці войнаў паміж народамі (прычым, войнаў ня толькі канвенцыйных, скрайнім недахопам якіх зьяўляецца генацыд і экацыд, а і сучасных, інфармацыйна-псіхалагічных, якія нярэдка вядуцца з мэтай этнацыду…);
– памяньшэньне ўзброенасьці як асобных краін, так і ўсяго чалавецтва ў цэлым,  татальная забарона ядзернай зброі (забарона яе распрацоўваць, вырабляць, мець усім!) і ўсіх іншых відаў зброі масавага зьнішчэньня; забарона ўсіх відаў канвенцыйнай наступальнай зброі, затым паступовы пераход на прынцып, калі ніводная дзяржава ня можа мець ніякіх уласных узброеных сіл (за выключэньнем паліцэйскіх для барацьбы з крыміналам) з захаваньнем права мець сапраўдныя ўзброныя сілы толькі за ААН ці структурай, аналагічнай ёй (хаця б на пачатак – так);
– павелічэньне роўнасьці ступені гуманістычнага і тэхналагічнага разьвіцьця розных грамадстваў;
– павелічэньне частаты сустракаемасьці сітуацый, калі этнічная тэрыторыя пражываньня пэўнага народу зьяўляецца адначасна і тэрыторыяй яго дзяржавы;
– усеагульнае асуджэньне такіх “дзяржаўных утварэньняў”, як імперыі (найперш датычыць Расеі й Кітаю), а затым іх забарона і поўнае зьнікненьне;
– скарачэньне дзяржаў, якія маюць вялікую плошчу (найперш гэта датычыць Расеі – дзяржавы, якая нагадвае гіганцкую язву на целе людскай цывілізацыі) ці вялікую колькасьць насельніцтва (датычыць найперш Кітаю, які нагадвае вялікую пухліну там жа). Вызначэньне максімальнай плошчы і максімальнай колькасьці насельніцтва, якія могуць мець любыя дзяржавы (напрыклад, ня больш 1 млн. кв.км і ня больш 50 млн. чалавек);
– паступовае памяньшэньне агульнай колькасьці насельніцтва на Зямлі, памяньшэньне праяваў глабальнага экалагічнага крызісу;
– павелічэньне колькасьці дзяржаў, дзе прысутнічае палітычны рэжым зьмястоўнай дэмакратыі (краіны зь фармальна-працэдурнай “ліберальнай дэмакратыяй”, як і краіны зь “кіруемай дэмакратыяй” да іх не належаць);
– павелічэньне верагоднасьці такой формы ўзаемаадносін паміж народамі й дзяржавамі, якія можна ахаракратызаваць, як раўнапраўнае (гарызантальнае) ўзаемакарыснае супрацоўніцтва, і адначасовае памяньшэньне імкненьня да сада-мазахісцкага (вертыкальнага) падпарадкаваньня аднаго народа другім (дарэчы, на дадзеным прыкладзе бачна, што з сістэмных пазіцый гарызантальнае ўзаемакарыснае супрацоўніцтва, напрыклад, паміж народамі, якраз і азначае вертыкальнае падпарадкаваньне народа аб’ектыўным інтарэсам усяго чалавецтва (як і наадварот); без сумневу, менавіта такое ўладкаваньне  выводзіць чалавецтва на больш высокі ўзровень арганізацыі; дый у цэлым, з сістэмных пазіцый кожная больш дробная частка чалавецтва, каб удзельнічаць у прагрэсіўным разьвіцьці, павінна падпарадкоўвацца мэтам існаваньня больш высокага арганізацыйнага ўзроўню: нацыі-дзяржавы – чалавецтву, сацыяльныя групы – інтарэсам сваіх нацыяў-дзяржаў, працоўныя калектывы – сваім сацыяльным групам, асобныя людзі – інтарэсам сваёй сям’і, свайго працоўнага калектыву і… усіх больш высокіх узроўняй арганізацыі чалавецтва);
– захаваньне ўнутрыцывілізацыйнай культурна-этнічнай разнастайнасьці. Разьвіцьцё любой складанай сістэмы – і чалавецтва тут не выключэньне – адбываецца за кош ўніверсальнага механізму, заснаванага на ўзаемадзеяньні дыферэнцыяцыі (разнастайнасьці) й інтэграцыі (аб’яднаньня з дапамогай станоўчых гарызантальных сувязяў)… Гэта азначае, што і гуманістычны прагрэс агульналюдскай цывілізацыі магчымы толькі на аснове захаваньня разнастайнасьці – але ня простай, выпадкова-хаатычнай “разнастайнасьці” сьметніка, а структураванай, сістэмна-арганізаванай. Апошняе ў сваю чаргу азначае, што чалавецтва, каб прагрэсіўна разьвівацца, проста мусіць зыходна складацца з адзінак больш нізкага ўзроўню, якімі зьяўляюцца народы. Тое, што з саюзам (сістэмай) раўнапраўных народаў, а не дзяржавай народаў зьвязана прагрэсіўная персьпектыва чалавецтва, ведаў нават Эмануіл Кант;
– асуджэньне і адмена ў ААН прынцыпу падзелу на “вялікія” і малыя дзяржавы. Калі цяперашняя ААН і далей будзе заставацца зьбюракратызаванай структурай, ня здольнай спраўляцца са сваім прызначэньнем, патрэбна зьяўленьне і павелічэньне ролі новага міжнароднага органа, аналагічнага ААН, прызначанага спрыяць наладжваньню гарманічных, раўнапраўных узаемаадносін паміж народамі. Дадзены орган павінен устойліва адстойваць не сьпецыфічныя інтарэсы тых ці іншых дзяржаў (а, дакладней, пэўных людскіх груп), а выключна агульналюдскія аб’ектыўныя інтарэсы, якія вынікаюць зь неабходнасьці гуманістычнага прагрэсу ўсёй цывілізацыі.

Варта дадаць, што прадстаўлены погляд можна назваць СІСТЭМНЫМ ГУМАНІЗМАМ ці СОЦЫЯ-КАНСТРУКТЫВІЗМАМ.

Пакінуць каментар

  • Старонкі

  • Катэгорыі

  • Апошнія запісы

  • Архівы