У палітыцы бываюць рэдкія і таму надзвычай каштоўныя сітуацыі (назавем іх “вымушаная падзея голай праўды”), якія ва ўмовах сталай хлусьні палітыкаў пераўтвараюцца ў апорныя кропкі, ня менш важкія па сваіх магчымасьцях для навуковага аналізу, чым тыя, што стварае эфект “крука ў лесе” (апошні мы ўжо выкарыстоўвалі ня раз). Такой “падзеяй праўды” стала нядаўняе прызначэньне Пуціным свайго пераемніка на пасадзе прэзідэнта РФ. У гэтым рашэньні ні згуляць, ні схлусіць немагчама; а, між тым, яно дазваляе зразумець многія “падвязкі”, якія кіруюць сёньня расейскай імперыякратыяй і звонку, і знутры. Таму наперадзе ў нас вялікая аналітычная праца. Лічым вартым пачаць яе з высьвятленьня аб’ектыўнага эканамічнага і грамадска-палітычнага стану расейскай імперыі. Выслухаем прыхільнікаў альтэрнатыўных ідэалагічных кірункаў – спосаб наблізіцца да аб’ектыўнасьці. На пачатак падаем цікавае інтэрвю прадстаўніка ліберальнай плыні, стваральніка расейскага Інстытута нацыянальнай стратэгіі Станістала Бялкоўскага (паводле kavkazcenter.com/russ/content/2007/11/14/54365.shtml). Інтэрвю было дадзена замежнаму журналісту і да таго, як Пуцін абвясьціў сваім перамнікам Мядзьведзева.
Рэдакцыя.
Карэспандэнт: Сёньня Расея робіць уражаньне стабільнай краіны, што яна ўжо не рабіла даўно. Чаму ж напярэдадні парламенцкіх і прэзідэнцкіх выбараў кіраўніцтва краіны так моцна нярвуецца?
С.Бялкоўкі: кіраўніцтва нярвуецца таму, што існуе мноства праблем, якія замоўчваюцца альбо замоўчваліся доўгія гады і рашэньне якіх адкладалася на потым.
– Пра якія праблемы вы кажаце?
– Усё пачынаецца з крызіса нацыянальнай інфраструктуры, якая на працягу апошніх 30 гадоў не мадэрнізавалася – дарогі, лініі электраперадач, цепласеткі; акрамя таго, сітуацыя пагаршаецца новым абвастрэньнем становішча на Паўночным Каўказе. У Інгушэціі яно практычна выйшла з-пад кантролю. Аналагічныя тэндэнцыі ў наяўнасьці таксама ў Дагестане і Кабардзіна-Балкарыі, дзе выціскаюць рускіх.
– Ці ўлічваеце вы тут падвышэньне коштаў на харчы?
– Канешне. Цэны на прадукты харчаваньня правакавалі вялікія ўзрушэньні й выбухі ня толькі ў расейскай гісторыі. А цяперашняе падвышэньне цэнаў затрымаць немагчыма, бо Расея крытычным чынам залежыць ад імпарта.
– Ці ж расейская сельская гаспадарка якраз ня ўстала на ногі?
– За час кіраваньня Пуціна пасяўныя плошчы пад збожжавыя культуры, а таксама пагалоўе буйной рагатай жывёлы значна скараціліся. Экспартэры, не зьвязаныя з Крамлём, сыходзяць у сваіх прагнозах з таго, што на вясну цэны на хлеб падымуцца на 70-80%, на сьметанковае масла і мяса – на 50-60%. Гэта зробіць жыцьцё малазабясьпечынах сем’яў невыносным. Ужо сёньня 70-80% іх сямейнага бюджэту выдаецца на харчаваньне. Хутка на прадукты ім прыйдзецца аддаваць больш, чым яны зарабляюць.
– Нягледзячы на прыток нафтадаляраў, сярод вашых суграмадзян расьце страх перад банкаўскім крызісам. Наколькі гэты страх апраўданы?
– Сапраўды, банкаўскай сьферы пагражае крызіс ліквіднасьці, уплыў на які аказваюць два фактары. Па-першае, уцяканьне так званых “дурных” грошай, кароткатэрміновых крэдытаў тэрмінам да паўгады, якія цяклі ў Расею ў вялікім аб’ёме (гаворка ідзе пра сотні мільярдаў даляраў) і на расейскім рынку, які бурна рос, дазвалялі атрымліваць да 30% гадавых. Калі яны зьнікнуць, эканоміка Расеі абваліцца. Адбудзецца абвал біржавых індэксаў, і мы атрымаем крызіс ліквіднасьці.
– Вы казалі яшчэ і пра другі фактар.
– Гэтая праблема невяртаньня спажывецкіх крэдытаў. На працягу апошніх гадоў атрымаць падобныя крэдыты было вельмі лёгка. Але фінансавая дысцыпліна ў Расеі слабая. Большасьць з тых, хто браў такія крэдыты, зусім ня мелі намеру іх вяртаць. Яны ўспрымаліся як кампенсацыя з боку эліты, якая прысвоіла нацыянальныя багацьці, зь якіх шырокім масам нічога не засталося. Гэты вузел праблем абвесьціць пра сябе громкім выбухам у 2008 годзе [зназумела, Расея – не краіна, а імперыя; сацыяльныя ўзаемаадносіны нармальных нацыянальных грамадстваў (абавязковасьць, адказнасьць, павага да іншага, справядлівасьць) ёй невядомыя і не ўспрымаюцца ні “элітай”, ні плебсам… – Рэд.].
– Вы лічыце, што прэзідэнт Пуцін думае аналагічна?
– Пуцін ведае, што ў краіне ідуць скрайне дэструктыўныя працэсы, якімі ён проста ня ў стане кіраваць. Таму для яго важна выбыць з гульні да таго, як адбудзецца выбух.
– Пуцін зусім не жадае заставацца прэзідэнтам?
– Не, не жадае. Ніякага трэцяга тэрміну ня будзе, усё гэта міф і прапаганда [ніхто зь вядомых нам палітолагаў так адназначна, як Бялкоўскі, за пару тыдняў да канчатковага прасьвятленьня сітуацыі зь пераемнікам не прадказаў, што Пуцін сыдзе (і чаму ён сыдзе); гэта яскравы прыклад таго, што варта слухаць усіх людзей (нават ворагаў), якія могуць паспрыяць высьвятленьню ісьціны! – Рэд.]. Галоўнае для яго – паспрабаваць пазьбегчы выбуху да таго, як ён будзе ўсё яшчэ пры ўладзе. Абвал ужо пачаўся ў выглядзе некатралюемага росту цэнаў на прадукты харчаваньня, што моцна закранула большую частку насельніцтва.
– Аднак існуюць уплывовыя групоўкі, якія дзеля захаваньня стабільнасьці хочуць, каб Пуцін застаўся пры ўладзе.
– Дэстабілізацыі не пазьбегчы па аб’ектыўных прычынах. Катастрофа набліжаецца: інфраструктурны крызіс, поўны распад арміі, татальная карумпаванасьць дзяржаўнага апарату, што практычна выліваецца ў яго паралюш. Да таго ж варта дадаць становішча на Паўночным Каўказе, якое пагаршаецца з кожным месяцам, а таксама рашучы рух кітайцаў у Сібір і на Далёкі Ўсход. Праз 3-4 гады яны будуць кантраляваць гэты рэгіён [так, паганая імперыя, тым ці іншым чынам набліжаецца твой каней! – Рэд.].
– Аднак большасьць расейцаў лічаць, што энэргічны лідэр у Крамлі можа наладзіць усё найлепшым чынам, і менавіта таму павінен застацца.
– Ня трэба пераацэньваць актыўную ролю Пуціна ў расейскай палітыцы. Усе рашэньні, якія ён прыняў, былі тактычныя й таму неістотныя. Перад буйнымі стратэгічнымі задачамі ён пасаваў, здымаў іх з парадку дня альбо адкладваў у доўгую скрыню. Роля Пуціна была пасіўнай.
– Хто ж прыймае ў Расеі канчатковыя рашэньні? Пуцін і шчыльнае кола яго давераных асобаў?
– Ніякага палітычнага механізму выпрацоўкі рашэньняў у традыцыйным сэнсе гэтага слова практычна не існуе. Тое, што гаворыцца публічна, гэта ёсьць прапаганда. Па- сутнасьці, рашэнні зьяўляюцца якімі заўгодна, але не палітычнымі. У большасьці выпадкаў яны дыктуюцца інтарэсамі вялікіх грошай [тут Бялкоўскі гаворыць не як ідэолаг, а як практычны палітык; грошы ні ў чым не вінаватыя – ні вялікія, ні малыя; ва ўсім вінаватыя людзі; таму патрэбны пераклад: гаворка ідзе пра інтарэсы расейскіх імперыякратыі й фіналігахіі, якія накралі вялікае бабло, жадаюць яго захаваць і павялічыць… – Рэд.]. Усяўладдзе Пуціна – гэта фікцыя.
– Інтарэсы розных груповак неаднолькавыя, ці ёсьць у груповак свае прадстаўнікі ў Крамлі?
– У Крамлі прадстаўленыя ўсе групоўкі. Як і наадварот: людзі, якія сядзяць у Крамлі, гэта непасрэдныя прадстаўнікі й суўладальнікі буйных прадпрыемстваў.
– Гэта датычыць таксама і прэзідэнта?
– Пуцін – гэта таксама буйны бізнесмэн. Ён кантралюе 37% акцый “Сургутнефтегаза”, рынкавы кошт якога складае 20 млрд. даляраў. Акрамя таго, ён катралюе 4,5% акцый “Газпрома”. У кампаніі Gunvor, якая гандлюе нафтай, Пуцін праз свайго прадстаўніка Генадзя Цімчанку мае 50%. Летась яе абарот склаў 40 млрд. даляраў, а прыбытак – 8 млрд. [па падліках іншых эканамістаў, разам уласны капітал Пуціна складае на сёньня 41 млрд.даляраў. – Рэд.]
– Ці гэта сапраўдныя лічбы?
– Так, сапраўдныя. У сувязі з гэтым важка разумець розьніцу паміж практыкай Крамля і Пуціна, з аднаго боку, і рыторыкай – з другога. Рыторыка Пуціна накіраваная на праславутую стабілізацыю рэжыма і захаваньне стабільнасьці любым коштам. Гэтая рыторыка апелюе да савецкага ды імперскага менталітэту, які ўсё яшчэ папулярны ў народзе. Але яна ня мае нічога агульнага з рэальнымі матывамі [прыняцьця рашэньняў у Крамлі]. Яны ў значнай ступені вызначаюцца інтарэсамі вялікага бізнесу [інтарэсамі соцыя-паразітных груп, якія кантралююць расейскую імперыю, вызначаюцца крамлёўскія рашэньні. – Рэд.].
– Аднак у сьвеце Расея зноў адыгрывае значную ролю.
– Калі разглядаць рэальныя наступствы пуцінскай палітыкі апошніх 8 гадоў, дык становіцца відавочным, што імперская рыторыка ўвогуле ніяк не адбілася на палітычнай практыцы. Уплыў Расеі ў сьвеце ня ўзрос, а скараціўся самым драматычным чынам.
– Вы можаце гэта абгрунтаваць?
– Калі Пуцін прыйшоў да ўлады, Расея была паўнавартаснай рэгіянальнай дзяржавай. Гэта была галоўная палітычная сіла на тэрыторыі былога Савецкага Саюза. Ніводны рэжым – ад Украіны да Сярэдняй Азіі – ня мог сфармавацца бяз згоды Расеі [мы гэта добра ведаем і заўсёды казалі; невядомыя толькі дзьве рэчы: чаму гэты абсалютна відавочны факт заўсёды імкнуліся адмаўляць мясцовыя лібералы і за што нам дастаўся самы ўблюдачны экзэмпляр? – Рэд.]. А рэжымы, якія займалі антырасейскія пазіцыі, напрыклад, Эльчыбея ў Азербайджане альбо Гамсахурдзія ў Грузіі, доўга не жылі.
– А сёньня?
– Сёньня ўсё больш краін пры вызначэньні свайго лёсу, сваіх персьпектываў адварочваюцца ад Расеі. Масква засталася ў адзіноце. Уся імперская ідэалогія прыпадае толькі на прапаганду, рэальная палітыка выглядае па-іншаму.
– Аднак зьмены палітычнай сістэмы, фарсаваныя прэзідэнтам, не засталіся незаўважанымі.
– Падмурак гэтага быў закладзены ўжо ў 90-я гады, калі ў 1993 годзе быў абстраляны парламент, калі была прынятая прапрэзідэнцкая канстытуцыя, калі прэзідэнцкія выбары 1996 года былі выйграны праз падлог. Да ўлады тады прыйшлі такія алігархі, як Беразоўскі, Гусінскі, Абрамовіч і Хадаркоўскі, якія падзялілі паміж сабой савецкую ўласнасьць.
– Як вы лічыце, у якіх стасунках знаходзіцца зь імі Пуцін? У пачатку свайго кіраваньня ён казаў, што жадае роўнааддаленасьці ўсіх алігархаў.
– Пуцін не змагаўся за ўладу, у яго цяперашняе крэсла ён быў пасаджаны менавіта гэтымі людзьмі. Беразоўскі, Абрамовіч ды іншыя зрабілі яго прэзідэнтам, каб выканаць адну задачу – гарантаваць непарушнасьць вынікаў прыватызацыі [прыхватызацыі. – Рэд.], забясьпечыць пераўтварэньне прыватызаваных прадпрыемстваў у “жывыя грошы”, а таксама легалізаваць свае капіталы як ў Расеі, так і за мяжой [у нашай сістэме ведаў гэта значае, што Расея з тыповай тэрытарыяльнай імперыі на думку алігархаў ельцынскай пары павінна была пераўтварыцца ў тыповую фінансавую імперыю, кіруемую расейскай галіной глабалісцкай сіянакратыі; дарэчы, пра гэта фактычна адкрыта казаў Чубайс, які заяўляў, што Расея павінная стаць “ліберальнай імперыяй”. – Рэд.].
– Але прычым тут згортваньне дэмакратыі, якое штурхаў Пуцін? Ён, на ваша меркаваньне, дыктатар?
– Гэта была не яго ідэя, і ён ніякі не дыктатар. Ва ўмовах рэальнай дэмакратыі, сапраўднай канкурэнцыі паміж палітыкамі, пры роўным доступе да сродкаў масавай інфармацыі, у прыватнасьці, да тэлебачаньня, рэалізаваць гэтую задачу было б немагчыма. Таму дэмакратыя згортвалася сьвядома. Гэта не было рашэньнем Пуціна, ён толькі выконваў волю эліты [правільна – “эліты”. – Рэд.], якую яна сфармулявала яшчэ ў сярэдзіне 1990-х гадоў. Пуцін нязьменна заставаўся спадчыньнікам Ельцына, нават калі па папулісцкіх прычынах ён заўсёды спрабаваў падаць сябе яго супрацьлегласьцю…
