nashaziamlia.org

Асьветна-адукацыйны, грамадазнаўчы сайт для беларусаў: аналіз, прагноз, сілы, інтарэсы, сьветагляды, ідэі, ідэалогіі, праграмы, мэты.

Запісы

Прыхільнік беларускасьці? Гэць з працы! (+дадатак)

3 верасня, 2009 | 21 каментарый

d0a3d0bbd0b0d0bdd0b0d0b2d0b0Гэты матэрыял мы вырашылі выставіць як ілюстрацыю да папярэдняга. Яго аўтар – карэспандэнт радыё “Свабода” Алег Грузьдзіловіч (гл. www.svaboda.org/content/article/1812328). Здавалася б, зьява звычайная ў наш час – шчырых, сумленных, прафесійных, дэмакратычна арыентаваных беларусаў улады выкідаюць з працы, пазбаўляючы магчымасьці зарабляць на жыцьцё. І робяць гэта менавіта таму, што яны шчырыя, сумленныя, дэмакратычна арыентаваныя (г.зн. здольныя ахвярна служыць інтарэсам свайго народу). Факт, абнародаваны сп-ром Грузьдзіловічам, дазваляе больш прадметна абмеркаваць некаторыя істотныя моманты нашага жыцьця, у т.л. тыя, што закрануў прафесар Лыч у сваім артыкуле.

Рэдакцыя.


“Бяз працы ў новым навучальным годзе засталася менская настаўніца Тацяна Ўланава, сябра КХП БНФ і Таварыства беларускай мовы.

Настаўніца фізыкі й астраноміі Тацяна Ўланава ўпершыню за апошнія 32 гады Дзень ведаў сустрэла дома. Адміністрацыя 177-й менскай школы звольніла яе ў сувязі заканчэньнем тэрміну кантракту.

“Мне робяць намёкі, каб спробаў уладкавацца я не рабіла. Бо не дазволяць. Сказалі, што ў школах раёну ёсьць забарона мяне браць”, — кажа Тацяна Ўланава.

Жанчына мяркуе, што яе пэдагагічная кар’ера спынілася з палітычных прычын. Тацяна Ўланава — сябра Кансэрватыўна-хрысьціянскай партыі БНФ і ТБМ, актыўна прапагандуе беларускую мову. Праблемы ў яе пачаліся яшчэ летась, калі яна працавала настаўніцай у 196-й менскай школе. Пасьля таго як яна правяла ў школе Тыдзень беларускай мовы, ёй зацікавіліся спэцслужбы: “Потым было КДБ у школе. Мяне выклікалі да дырэктара, а там сядзеў супрацоўнік КДБ. Пытаўся, навошта мне, настаўніцы астраноміі, спатрэбілася прапагандаваць беларускую мову? Я адказвала, што гэта мой абавязак як грамадзянкі. А потым мяне звольнілі. Дырэктарка школы прызналася, што яе прымусілі мяне звольніць”.

У 177-й менскай школе, паводле Тацяны Ўланавай, спачатку да яе не было прэтэнзіяў. Наадварот, выкладчыцу астраноміі адзначалі за добрую працу, бо адзіным прадметам, у якім вучань школы выйграў раённую алімпіяду, была якраз астраномія. Але потым настаўніцу папярэдзілі, што кантракт зь ёй могуць не працягнуць. Тацяна Ўланава кажа, што і ў такіх умовах ня стала “прыстасоўвацца”: “Заўсёды пачынала весьці ўрокі па-беларуску, віталася з вучнямі па-беларуску, кантактавала зь імі толькі па-беларуску. А ўжо выкладаньне вяла па-расейску, бо падручнік па астраноміі — на расейскай мове”.

Паводле Тацяны Ўланавай, сытуацыя зь беларускай мовай у звычайнай менскай школе “катастрафічная”: мову вывучаюць фармальна, акрамя як на занятках самі настаўнікі на ёй не размаўляюць. Пра беларушчыну ў школах дбаюць лічаныя адзінкі. Учора адна з такіх настаўніц падаравала Тацяне Ўланавай букет кветак, прынесены ў школу дзецьмі. “Толькі гэтыя кветкі зараз нагадваюць мне, што 1 верасьня калісьці было і для мяне сьвятам”, — кажа былая настаўніца.

У 177-й школе кажуць, што для Тацяны Ўланавай няма працы, бо скарацілася колькасьць гадзінаў па астраноміі. Між тым спадарыня Ўланава мяркуе, што ёй маглі б прапанаваць стаўку настаўніцы фізыкі. Падпісваючы ўчора дакумэнты аб звальненьні, яна бачыла, што ёсьць вакансія настаўніка фізыкі. Дырэктар школы Тацяна Малчанава, аднак, паведаміла Радыё Свабода, што вакансія ўжо занятая: “У нас няма вакансіі настаўніка фізыкі. З 1-га верасьня на гэтай стаўцы ўжо працуе чалавек”.

Дарэчы, летась неўзабаве пасьля размовы з супрацоўнікам КДБ, невядомы мужчына зьбіў Тацяну Ўланаву ў мэтро, актывістка патрапіла ў шпіталь зь пераломам рукі. Тацяна Ўланава лічыць гэты інцыдэнт невыпадковым. Пад ціск патрапіў і муж настаўніцы Канстанцін Уланаў таксама сябра КХП-БНФ. Сёлета ў ліпені Канстанціна Ўланава арыштавалі і пратрымалі 9 дзён у менскай турме на Акрэсьціна нібыта з-за праверкі датычнасьці да справы Мікалая Аўтуховіча”.

(канец матэрыяла).

 

Ад рэдакцыі:

Першы істотны момант – гэта канстатацыя факта, што людзей, арыетаваных прабеларускі, цяперскія ўлады РБ успрымаюць так, як улады ЗША ўспрымаюць патэнцыйных тэрарыстаў. Адданасьць беларускай справе, прыхільнае стаўленьне да беларускай мовы для ўладаў – прыкмета чалавека, які патэнцыйна пагражае іхняму рэжыму.

Такія падзеі, як зьяўленьне супрацоўніка КДБ у школе, неабходнасьць для настаўніцы размаўляць зь ім і наступнае звальненьне з працы пад відавочным ціскам зьверху ўсяго толькі за тое, што настаўніца правяла ў школе Тыдзень беларускай мовы – яскравае сьведчаньне на карысьць вылучанай вышэй тэзы.

Разам з завяршэньнем зьнішчэньня беларускамоўнай сярэдней адукацыі ў Магілёве і Бабруйску пададзены факт дазваляе зрабіць наступную выснову: вядомую заяву магілёўскага ваяводы Пятра Рудніка пра тое, што будзе падрыхтавана праграма па беларусізацыі рэгіёна (www.svaboda.org/content/article/1804477), варта ўспрымаць ня больш, чым як PR-акцыю цяперцаў, скіраваную на прыкрыцьцё фактычнага этнацыду ружовымі спадзевамі, хаця б караткачасовымі, беларускай нацыянальнай інтэлігенцыі. Такая PR-акцыя спатрэбілася беларусафобскім уладам напярэдадні 1 верасьня, бо ў гэты час звычайна істотна павялічваецца колькасьць размоў пра стан – практычна нулявы, этнацыдны – беларускамоўнай адукацыі ў цяперашняй Рэспубліцы Беларусь.

І вось тут мы лічым неабходным абмеркаваць трэцяе.

У папярэднім артыкуле прафесар Лыч заявіў: “Знішчальнікам беларушчыны з’яўляецца не толькі чыноўніцкі апарат. Яму дапамагае нацыянальная бяздзейнасць нашага грамадства (у тым ліку і інтэлігенцыі), яго абыякавасць да захавання сваёй унікальнай у свеце самабытнасці”.

З нагоды, мы хочам паўтарыць (і будзем паўтараць зноў і зноў), што мы катэгарычна нязгодныя з такой, дарэчы вельмі распаўсюджанай, пастаноўкай пытаньня. Таму што такое садысцкае самабічаваньне ня мае нічога агульнага з рэчаіснасьцю. Гэта не “бязьдзейнасьць” і не абыякавасьць, гэта – страх (і небезпадстаўны) за свае базавыя каштоўнасьці: за сваё выжываньне, за дзяцей, за сям’ю.

Нацыянальная інтэлігенцыя ва ўмовах этнацыднай дыктатуры, як вы бачыце, пастаўлена перад выбарам: альбо ціха сядзі й май такія-сякія сродкі на існаваньне сябе і сваёй сям’і, альбо і гэта ў цябе забяруць, калі будзеш занадта актыўна праяўляць беларускія патрыятычныя і дэмакратычныя погляды… Але кожны беларускі інтэлігент – гэта яшчэ і проста чалавек. І, як у розных іншых людзей, у іх ёсьць сем’і, ім таксама трэба нешта есьці, недзе начаваць, нешта апранаць. І за яго гэтыя пытаньні, акрамя яго самога, ніхто вырашаць ня будзе. Няма сістэмы такой падтрымкі ніадкуль!.. Таму любы парыў неяк супраціўляцца этнацыду аўтаматычна сутыкаецца ў прыстойных людзей з пытаньнямі: а за што я потым буду жыць? хто будзе карміць маю сям’ю? І людзі не знаходзяць адказаў на гэтыя пытаньні…

ЯНЫ НЕ ЛЯНУЮЦЦА, ЯНЫ НЕ АБЫЯКАВЫЯ, ЯНЫ НЕ БЯЗЬДЗЕЙНЫЯ. ЯНЫ ВЫМУШАНЫ МАЎЧАЦЬ!!!

Пераступіюць праз свой страх і па закліку душы зрабіць адчайны крок у кірунку небясьпечнага і невядомага здольныя толькі адзінкі – сапраўдныя героі нашага часу!

Таму мы ўвесь час раім ня столькі крытыкаваць і нападаць на тых, хто праяўляе фармальную пасіўнасьць, колькі заўсёды аддаваць належнае тым людзям, якія пераступілі праз сябе і зрабілі годны ўчынак.

У сувязі з гэтым чацьвертае і апошняе: як зрабіць так, каб Тацяна Ўланава і яе муж адчулі й атрымалі падтрымку. Тое, што пра іх сказалі на “Свабоде” – плюс (дарэчы, й ім, і нашай агульнай беларускай справе). Тое, што пра іх пішам мы – таксама (але, на жаль, нашыя магчымасьці на сёньня практычна толькі гэтым і абмяжоўваюцца).

Ёсьць яшчэ АДС, Мілінкевіч зь іх істотна большымі магчымасьцямі. Але яны, і нашы чытачы гэтаму сьведкі, ня толькі ня хочуць істотна дапамагаць беларусам у падобных выпадках; яны ня здольныя да гэтага часу вымавіць нават слова “этнацыд”…

Уланавы – сябры КХП. Вось тут спадзеў на падтрымку істотна большы…

Калі ж ёсьць яшчэ людзі, якія з-за сваёй прыхільнасьці да беларускасьці спазналі перасьлед і якія не належаць да нейкай арганізацыі ці ім не была аказана ніякая дапамога, заклікаем далучацца хаця б да нашага Беларускага дэмакратычнага руху. Галоўнае – не заставацца па-адным. Мы пакуль ня можам запрапанаваць матэрыяльную падтрымку, але мы можам прапанаваць аб’яднаньне і арганізацыю. Гэта істотна падвышае нашыя шанцы на тое, што мы выстаім…

 

Дадатак:

Як падсумавай у адной зь перадач радыё “Свабода” Ягор Маёрчык (www.svaboda.org/content/article/1813001.html – таксама праца за якую сп-ру Ягору варта падзякаваць) за 8 месяцаў бягучага 2009 года акрамя Тацьцяны Ўланавай (1) за грамадска-палітычную дзейнасьць і за прабеларускую паставу з працы былі звольнены наступныя асобы:

2) Кася Галіцкая – актывістка руху “Маладая Беларусь”. Афіцыйная фармулёўка – паводле ўзаемнай згоды бакоў. Аднак, паводле Касі Галіцкай, у офіс кампаніі, дзе яна працавала, прыйшоў супрацоўнік КДБ, які прымусіў кіраўніка фірмы яе звольніць. Актывістка працавала ў прадстаўніцтве замежнай кампаніі, якая займалася продажам буйной тэхнікі (называць кампанію дзяўчына адмаўляецца – маўляў, каб не пашкодзіць свайму былому начальніку). Раней Галіцкая была таксама актывісткай незарэгістраванай арганізацыі “Малады фронт”. Яна некалькі разоў адбывала арышты ў турме на вуліцы Акрэсьціна за ўдзел у вулічных акцыях апазыцыі. Праз палітычную дзейнасьць мела праблемы на працы. Яе двойчы звальнялі паводле палітычных прычынаў.

3) 25 сакавіка 2009 настаўніцу ангельскай мовы Мар’яну Грузьдзіловіч звольнілі з адукацыйнага цэнтру SOL Minsk. Яе зьвінавацілі ў парушэньні статуту арганізацыі – сп-ня Мар’яна адрэагавала на абразьлівую рэпліку вучаніцы адносна тых, хто сьвяткуе Дзень Волі. Навучэнка заявіла: “У Дзень Волі на вуліцы выходзяць “тупыя ўроды з апазыцыі”. Выкладчыца адказала, што сама наведвае апазыцыйныя акцыі і бачыць там пераважна інтэлігентных людзей. Потым, праўда, Мар’яну Грузьдзіловіч аднавілі на працы пасьля таго, як пачалася грамадзкая кампанія ў яе абарону.

4) Супрацоўнік Кобрынскай ЖКГ Аляксандар Страчук адмовіўся ўступаць у арганізацыю “Белая Русь”. За гэта зь ім “не падоўжылі працоўны кантракт”. Дамова на працу скончылася на пачатку жніўня. Затым студэнт-завочнік Берасьцейскага пэдагагічнага ўнівэрсытэту, актывіст Партыі БНФ атрымаў паведамленьне, што зь ім не працягваюць працоўны кантракт. “Прэтэнзіяў на прадпрыемстве да мяне не было, – кажа Страчук. – Пасьля сканчэньня ўнівэрсытэту нават абяцалі падвучыць. У любым выпадку, калі б у кіраўніцтва ЖКГ былі да мяне прэтэнзіі, мяне б выклікалі і адлічалі. Але нічога гэтага не адбывалася”.

5) У Мазыры (Гомельская вобласьць) з пэдагагічнага ўнівэрсытэту сёлета звольнілі дэмакратычнага актывіста Паўла Наздру. Пазьней ён вымушаны быў уладкавацца на працу ў жыльлёва-камунальную гаспадарку.

6) У сакавіку 2009 году полацкага сябра Свабоднага прафсаюзу, грамадзкага актывіста Ўладзімера Губскага папярэдзілі, што кантракт зь ім працягнуты ня будзе. Дырэктар Полацкага аддзелу ЖКГ Уладзімер Шадзько сказаў, што прадпрыемству не патрэбныя такія работнікі. Губскі адпрацаваў апэратарам кацельні ў Полацку больш за 17 год. Ён быў адзіным у горадзе працаўніком падобнай установы з вышэйшай адукацыяй. Губскі перакананы, што прычынай скасаваньня кантракту – ягоная грамадзкая дзейнасьць. Незадавальненьне з боку кіраўніцтва ён адчуў летась. У ліпені 2008 Губскі падаваў заяўку на пікет за вяртаньне вуліцам Полацку гістарычных назваў.
<!–[if !supportLineBreakNewLine]–>
<!–[endif]–>

21 каментарый

  1. Першае, патрэбна разумець, што мы знаходзімся ў акупацыі і гэтая ўлада ёсць крымінальная ўлада. Яны будуць нас знішчаць па-адным.
    Сапраўды, сям’я Уланавых – гэта сям’я патрыётаў, якая ахвяруе сваім дабрабытам на карысць усяго народа і ёй патрэбна дапамагчы. Я чула, што ў Літве ёсць дыстанцыйныя школы, дзе дзеці вучацца праз інтэрнэт. Надышоў час нашаму дэмакратычнаму руху выкарыстоўваць гэты варыянт. Такі варыянт можна выкарыстоўваць для навучання іншаземцаў. Справа ў тым, што мы нашчадкі арыяў (вялікай арыйскай культуры). Па выніках працы сп. Мікуліча (беларускага генэтыка) беларусы жывуць на гэтай зямлі заўсёды. А гэта значыць арыі на гэтай зямлі жывуць заўсёды і беларуская мова ёсць мова арыяў. Аб гэтым кажуць і археалагічныя знаходкі. Напрыклад, этрускі дыск, узрост якога 1600-1800 г.г. да н.э., надпісы на розных прадметах рунамі. Вялікая колькасць надпісаў, асабліва хетаў, неразгадана. Міру патрэбны спецыялісты беларускай мовы. Яшчэ на базе беларускай мовы, як мовы арыяў, можна стварыць супер-праграму па вывучэнню замежным мовам. А цяпер патрэбна вывучаць мову беларускіх дыялектаў, бо гэта ёсць найкаштоўнейшая рэч для навукі. Беларуская мова – гэта ёсць вялікая каштоўнасць для беларусаў і аб’ект для сур’ёзнай навуковай працы. Гэтую працу можна паспрабаваць рабіць праз ЮНЭСКА ці праз сур’ёзных бізнесменаў. Потым імя бізнесмена стане вядомым, як і імя Сораса. Нам патрэбны такія людзі, як Уланавы. Гэта найкаштоўнейшыя кадры.
    Сённяшняя улада ў Беларусі настолькі няграматная, прымітыўная, што нават не можа ўсведаміць на якім скарбе сядзіць. Мяне ўражвае прымітыўнасць гэтых людзей. Галоўнае не паддавацца паніцы ў такой складанай сітуацыі. Мы проста павінны дапамагаць сябар сябру і аб’яднацца ў нашым горы. Я лічу, калі ў нас ва ўладзе сядзяць злачынцы – гэта вялікае гора. А калі людзей пазбаўляюць сродкаў для існавання толькі за тое, што яны беларусы, гэта ёсць этнічныя чысткі. І мы павінны заяўляць аб гэтым на ўвесь белы свет. Прыйдзе час і злачынцы будуць адказваць за этнацыд. Пара ужо разумець і дырэктарам, што яны становяцца саўдзельнікамі гэтага злачынства.
    А да улады мы абавязкова прыйдзем.

  2. Мазынскі Валеры кажа:

    Абсалютна згодны з рэдакцыяй. Толькі розгалас, толькі салідарнасьць, хаця б тых сілаў і мажлівасьцяў, якія на гэтую салідарнасьць здольныя. Падаваць, агучваць імёны і прозьвішчы ўсіх тых хто хоць як-небудзь спрычыніўся да гэтага тэрору. Не ахі-охі, а канкрэтныя дзеяньні. І абсалютна слушны закід у бок партыяў.
    Але дзе там! Яны гэтым жа паскудcтвам займаюцца паміж сабой.

  3. Партызан кажа:

    Цалкам згодны з артыкулам і камэнтаром рэдакцыі.
    Але, на вялікі жаль, застаўся па-за рамкамі пэрадачы “Свабоды” і аўтараў сайту яшчэ адзін балючы момант: сьвядомае і ўзгоджанае выцісканьне сьвядомых беларусаў, меючых вышэйшую адукацыю, зь Беларусі.
    Можа паўтаць пытаньне: чаму ўзгоджаны? Але ж адначасна з рэпрэсіямі супраць сьвядомых беларусаў (пазбаўленьне працы, фізычны і маральны ціск) нібы та зь нічога ўзьнікаюць розныя праграмы для беларусаў зь вышэйшае адукацыяй па-за межамі Беларусі (у Чэхіі, Аўстраліі, Новай Зяландзіі, Гішпаніі, Партугаліі). Гэтыя праграмы мэтава скіраваны на наданьне візаў і працы менавіта грамадзянам Беларусі, якія ўціскаюцца ўладамі. А гарантамі і замоўнікамі прагам выступаюць прадстаўнікі т.зв. “дэмакратычнае апазіцыі”. Не зьдзіўлюся, калі неўзабаве сям’і Ўланавых запрапануць падобную праграму і, па сукупнасьці чыньнікаў (страта працы, уціск і г.д.) сям’я дасьць згоду. Я (мы) не ў праве асуджываць іх за гэта, бо кожны чалавек у гэтым сьвеце мае толькі адно жыцьцё. Пытаньне ў наступным: чаму адбываюцца падобныя ўзгоджаныя дзеі? Чаму ўсё скіравана, каб адукаваныя і сьвядомыя беларусы пакідалі Бацькаўшчыну?
    На мой погляд, адказ можа быць адзіны: сплянаваны этнацыд супраць беларусаў як нацыі. Бо вымываюцца найбольш здольныя, найбольш адукаваныя, найбольш актыўныя, а эмігранцкае жыцьцё паказала горкі і адначасна лягічны факт: дзеці, унукі большасьці эмігрантаў спыняюць адчуваць сябе беларусамі. Яны расчыняюцца ў іншам народзе, іншым этнасе…

  4. Яўген кажа:

    Любі бліжняга свайго як самаго сябе. Унутраны парадак улады сам сябе з’есьць. Было б добра, каб КХП арганізавала акцыю па падтрымцы сям’і.

  5. Виталий кажа:

    Про Улановых ничего не могу сказать, ни хорошего, ни плохого. Не знаю программу партии к которой они принадлежат. Партия может прикрываться красивыми лозунгами, а на самом деле будет анти-белорусской, пусть там даже есть такие высокие слова как белорусский национальный фронт.
    Я вот не понимаю ребята, почему вы всем толкаете, что все должны говорить на белорусском. Во первых сами вы на нём не говорите, я могу отличить то, чему меня учили в школе, от языка на которым вы пишите. Официальный белорусский тот, которому учат в школе, а ваш чей – не знаю. Во вторых, в деревне, в которую я приезжал на каникулы( и в ней кстати родился) был другой язык, больше похожий на украинский. И когда я жил там как-то в течении 2-ух лет – то свободно начал на нём говорить. Учитывая, что я там родился – это был для меня родной язык. Ну и русский соответственно, на котором я общался везде. А вы мне навязываете белорусский язык – чужой для меня. Кстати, читал документы Великого Княжества Литовского и в нём тот язык был больше похож на теперешний русский. Ребята, не кажется вам, что ваш язык у вас украли, вместе с землёй, флагом и гербом?
    И полагаю, что вы считаете язык на котором пишите – истинно белорусским. С таким же успехом я завтра свой диалект объявлю истинно-белорусским. Потом кто-то ещё придёт. Нет, есть один официально признанный.
    Интересно как Галина Арцёменка про ариев задвинула, оказывается мы пуп земли, избранные. Вот почему-то тупые европейцы не хотят этого понимать и уважать нас за это, соответственно стопорится завоевание белорусским языком мировых просторов. А вы не думали, что нас будут уважать и учить наш язык только в том случае, если НАТО захотит отбомбится над нами, да не сможет? Потому что получит по рылу. Понимаю, что НАТО может нас побомбить, вы исключаете. Это же общечеловеки.
    Вот вам вопрос чтобы подумали, может репу почешете хотя бы. Радио “Свобода”, кому оно подчиняется? То есть вы вещаете на деньги врага, а потом у вас вопрос, почему это вас травят. Сталин за это расстреливал. После того как вы придёте к власти, кто будет ваш хозяин? Уверен, что на ваших лидеров уже давно заведены компроматы, и будут они повторять историю Грузии или Украины. Только не будет у нас революции васильков, потомучто Саша сопли не жует.

  6. Знаеш сп. Віталій, а вось мне не падабаецца твая тэорыя. Ты тут распавядаеш аб вялікім рускім. А наогул ці быў у іх свой вялікі рускі? Што такое рускія? Гэта хто: угра-фіны, цюркі ці этнічныя беларусы з украінцамі? У кожнай групе гэтых народаў ёсць свая мова, культура. А вось нейкай агульнай няма. Руская – гэта не агульная, а пакалечаная беларуская, якая сілай навязваецца іншым народам, прыніжаючы іх нацыянальную годнасць. Чужой народ, я паважаю як добры сусед, а вось абараняць буду свой беларускі, таму што я беларуска. Сапраўдная беларуская мова – гэта тая мова на якой размаўляе народ. Няма вясковай мовы і няма нейкай далікатнай мовы, вытанчанай. Існуе толькі адзіная мова. Мясцовыя дыялекты – гэта таксама мова народа, а не мусар ад якога патрэбна пазбаўляцца. Да ведама, гэта найкаштоўнейшы матэрыял для навуковай працы. Сп. Віталь, цябе тут ніхто не агітуе размаўляць на беларускай мове. Цябе наогул тут ні на што не агітуюць. Твой выбар. Мы тут збіраемся не для агітацыі, а для таго каб не утрымліваць на сваёй шыі эксплуататараў. Беларуская мова – гэта наша мова. Мяне нават не цікавіць як ты да яе адносішся. Мяне цікавіць мой стан душы. І яе вельмі задаволена, што мая родная беларуская мова самая лепшая ў свеце. Гэта самая дасканалая мова, гэта самая першая мова ў свеце, гэта самая пявучая мова. На ёй размаўлялі ўсе арыйскія плямёны, на ёй пісалі і размаўлялі хеты, этрускі, на ёй пісалі рунамі. Ўся тапаніміка планеты ўразуміцельна чытаецца на беларускай мове. Вось прыклады:
    Спіс рэк і рэчак Эрытрэі

    Алігідзе (Aligide River) (Алі-гідзе) – алі (але) і корань слова гід (гідка, агідна)
    Ансэба (Anseba River) (Ан-сэба) – слова сэба ад слова сябе
    Барка (Barka River) (Бар-ка) – корань слова бар (бор)
    Камайле (Comaile River) (Ка-май-ле) – корань слова май
    Дамас (Damas River) (Да-мас) – корань слова мас (маса, маска)
    Гаш (Gash River)
    Хаддас (Haddas River) (Хад-да-с) – корань слова хад (ход, хадзіць)
    Лебка (Lebka River) (Ле-бк-а) – корань слова бк (бок)
    Муна (Muna River)
    Абел (Obel River) (А-бел) – корань бел
    Сеціт (Setit River) (Сец-іт) – корань сец (сець, сетка)
    Вадзі-Лаба (Wadi Laba River) (Вадз-і Лаба) – корань слова вадз (вадзяной)
    Уокіра (Wokiro River) (Уо-кір-а) – корань слова кір (кіраваць)

    Вядомыя рэкі (у алфавітным парадку)

    Дунай, найважная рака цэнтральнай і ўсходняй Еўропы, на мяжы Вугоршчыне і Славакіі
    Амазонка (А-ма-зон-ка) – самая доўгая рака, самая вялікая рака ў Амерыцы, корань слова зон (зона).
    ” Аму-Дар’я – рака ў Сярэдняй Азіі, вядомае жаночае імя Дар’я
    ” Амур – галоўная рака на Далёкім Усходзе, назоў беларускай вёскі.
    ” Арканзас(Ар-кан-за-с) – асноўны прыток Місісіпі, два корня ар (арый) і кан (конь).
    ” Брахмапутра (Бра-х-ма-пут-ра) – галоўная рака паўночна-усходняй Індыі і Тыбета, два кораня бра (брат, брахня) і пут (путы).
    ” Вісла – галоўная рака Польшчы
    ” Волга – галоўная рака Расеі, яе нацыянальны знак
    ” Ганг (Ган-г) – галоўная рака Індыі, корань слова ган (ганец, ганьба).
    ” Гудзон (Гуд-зон) – рака, на якой размешчаны Нью-Ёрк, два кораня гуд (гудзець, гудок.ксама шмат вёсак ў Беларусі з назовам Гуда) і зон (зона).
    ” Даугава – буйная рака ў Беларусі і Латвіі (гл. Заходняя Дзвіна), ад слова доўгая.
    ” Днепр – буйная рака ў Расеі, Беларусі і Ўкраіне
    ” Дон – рака на поўдні Расеі
    ” Дунай – галоўная рака Цэнтральнай і Паўднёваўсходняй Еўропы
    ” Еўфрат (Еў-ф-рат) – адна з двух рэк Месапатаміі (Ірак), два кораня еў і рат (ратна).
    ” Енісей (Ені-сей) – буйная рака ў Сібіры, два словы ены (яны) сей (па стара-беларуску, палескі дыялект)
    ” Замбезі (Зам-без-і) – галоўная рака Паўднёваўсходняй Афрыкі. Зам (сам) і корань без (бездна), па-беларуску.
    ” Інд (Ін-д) – галоўная рака Пакістану, корань ін (іншы).
    ” Іртыш (Ір-ты-ш)- буйная рака ў Расеі і Казахстане, прыток Абі.
    ” Каларада (Кала-рад-а) – галоўная рака на амерыканскім Далёкім Захадзе, два слова кала (кола) і рада (радасць).
    ” Конга (Кон-га) – галоўная рака Цэнтральнай Афрыкі, корань кон (конь) і га
    ” Ла-Плата (Ла-Плат-а) – самая шырокая рака ў міры, Паўднёвая Амерыка, ла (ля), плат (плато, платы)
    ” Лена – галоўная рака паўночна – усходняй Сібіры
    ” Лімпапо (Лім-па-по) – рака ў Паўднёва-ўсходняй Афрыцы, два кораня лім (ліман), по (пояс).
    ” Макензі (Мак-ен-зі) – самая доўгая рака Канады, корань слова мак.
    ” Меконг (Ме-кон-г) – галоўная рака Паўднёваўсходняй Азіі, слова ме (мой) – старажытна-беларуская мова, корань слова кон (конь).
    ” Місісіпі (Міс-і-сі-пі) – галоўная рака цэнтральнай часткі ЗША, корань міс (міска), сі (се) і пі (піць).
    ” Місуры (Мі-сур-ы) – галоўная рака Вялікіх Раўнін (ЗША), назоў беларускай вёскі Місура, мі (мы), сур (сурок, сур’я – старажытная рытуальна-абрадавая ежа).
    ” Муррэй (Мур-рэй) – галоўная рака Паўднёваўсходняй Аўстраліі, корань мур (мурашка, муромы – племя, мурава – трава) і рэй (рэйд).
    ” Нігер (Ні-гер) – галоўная рака Заходняй Афрыкі, корань гер (германец –племя, герулы – племя).
    ” Ніл (Н-іл) – другая па даўжыні рака ў міры, корань іл.
    ” Об – найбуйная рака Сібіры
    ” Агайо (А-гай-о) – найбуйная рака паміж Місісіпі і Аппалачцкімі гарамі (ЗША), корань гай, вядомае слова.
    ” Одэр ці Одзер (О-дзе-р) – буйная рака ва Ўсходняй Еўропе, буква р – гэта Ра
    ” Арынока (Ары-но-ка) – галоўная рака Венесуэлы, слова ары вядомае і зразумелае.
    ” Аранжэвая (Ара-н-жэва-я) – рака ў Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы, два слова ара і жэва (Жыва).
    ” Парана(Па-ран-а) – буйная рака ў Паўднёвай Амерыцы. Корань ран (рана, раніца)
    ” По (а) – галоўная рака Італіі.
    ” Рэйн (Рэй-н) – галоўная рака паўночна-заходняй Еўропы, корань рэй (рэйд).
    ” Рона(Ро(а)-на) – галоўная рака Паўднёвай Францыі, хутчэй за ўсё ад слова Ра.
    ” Рыа-Грандзе (Рыа-Гра-н-дзе)- мяжа ЗША і Мексікі, корань гра (граніт, грань, граніца).
    ” Паўночная Дзвіна (Дз-віна) – рака на поўначы Расеі, а Заходняя Дзвіна ў Беларусі, слова віна (віно, віна, вініць)
    ” Сена – рака ў Францыі, на якой стаіць Парыж, слова сена вядомае і зразумелае.
    ” Тэмза (Тэм-за) – рака ў Ангельшчыне, на якой стаіць Лондан, тэм (там) за.
    ” Тыгр (Ты-гр) – адна з двух рэк Месапатаміі (Ірак), корань гр (грызці).
    ” Хуанхэ (Жоўтая) – галоўная рака Кітая
    ” Эльба (Эль-ба) – буйная рака Нямеччыны, на ёй размешчаны Гамбург
    ” Юкон (Ю-кон) – галоўная рака Аляскі, корань кон (конь).
    ” Янцзы (Ян-ц-зы) – самая доўгая рака ў Кітаі

    «Горы Ізраіля»
    Г
    • Гамла – Гамла (Гам-ла) – корань слова гам (гаманіць)
    • Гильбоа (горны хрыбет) – Гільбоа (Гі-ль-бо-а) – два корня гі (гінуць, гібель) і бо (бой, бойка, бойня, забой)
    И
    Иудейские горы – Іудзейскія (Іу-дзей-скія) – слова іу ад палескага іе, корань дзей ад слова дзеянне.
    К
    • Кармель – Кармель (Кар-мель) – два корня кар (кара, карані, кармушка) і мель
    М
    • Мегиддо – Мегідда (Ме-гід-да) – корань гід (гідкі, агіда)
    • Мерон – Мерон (Мер-он) – крань мер (мера, мераць), вымаўленне цвёрдае, па-беларуску.
    Р
    Рога Хаттина – Рага Хатціна (Рага Хат-ціна) – некалькі слоў рага (рог), хат (хата ці хаты – племя), ціна зразумелае слова.
    «Горныя вяршыны Каўказа»
    А
    • Агепста – Агепста (А-геп-ста) – два корня геп ад слова гоп і ста ад слова сто.
    • Адай-Хох – Адай –Хох (А-дай –Хох) –два корня дай і хох.
    • Аутль – Аутль (А-утль) – утль – хутчэй ад слова утульна.
    • Ахульго- Ахульго (А-хуль-го) – мабыць нехта вельмі стаміўся, што так назваў гэтую гару.
    Б
    • Бабадаг (гара на Каўказе)- Бабадаг (Баба-да-г) – слова баба зразумела ўсім.
    • Базардюзю – Базардзюзю (Базар-дзю-зю) – слова базар зразумелае ўсім.
    • Барбало – Барбало (Бар-бал-о) – два корня бар ад слова бор і бал.
    • Белалакая – Белалакая (Бел-а-лак-ая) – бел ад слова белы і лак, хутчэй лік – Белалікая.
    • Бешбагмаг – Бешбагмаг (Беш-баг-маг) – слова з трох каранёў беш хутчэй бес, баг ад слова багна, маг ад слова магія, магніт.
    • Бештау – Бештау (Беш-тау)- два слова беш (бес) і тау (тая). Тау вельмі часта сустракаецца ў розных мовах.
    Г
    • Гестола – Гестола (Ге-стол-а) – корань стол зразумелы ўсім.
    • Гора Кашина – гара Кашына
    • Горапост – Гарапост (Гара-пост)
    Д
    • Джанги – Джангі (Д-жан-гі) – корань слова жан ад слова жанкі, жаночы. Жана.
    • Домбай-Ульген – Дамбай (Дам-бай-Уль-ген) – слова із некалькіх каранёў; дам, бай, уль, ген – усе зразумелыя.
    Донгуз-Орунбаши – Дангуз-Арунбашы (Дан-гуз-Ар-ун-баш-ы) – некалькі каранёў – дан, гуз, ар і баш ад слова башка, башня.
    • Донос-мта – Данос-мта (Да-нос-мта) – некалькі слоў да нос (ад слоў нос, носіць), мта ад слова места, што сустракаецца вельмі часта ў розных мовах.
    • Дыхтау – Дыхтау (Дых-тау) – ад двух слоў дых (дыхаць) і тау (тая)
    Е
    • Ерыдаг – Ерыдаг (Еры-да-г) – еры ад слова яры; цвёрдае ры – беларускі правапіс.
    З
    • Зильга-хох – Зільга-хох (Зіль-га-хох) – корань зіль хутчэй ад зел (зелень. Зелле).
    И
    • Иверская гора – Іверская гара (І-вер) – дастаткова зразумела –вер ад слова вера.
    • Ильхи-даг –Ільхі-даг (Іль-хі-да-г) – корань слова іль ад іл.
    К
    • Казбек – Казбек (Каз-бек) – два кораня каз ад слова казка. Казаць і бек.
    • Кион-хох – Кіён (Кі-ён) – два корня кі ад слова кій і ён.
    • Коштан-тау – Каштан-тау (Каш-тан-тау) – два зразумелых слова каштан і тау (тая).
    Л
    • Лашкендар – Лашкендар (Лашк-ен-дар) – два корня лашк (ляшка) і дар.
    • Ляльвер – Ляльвер (Ляль-вер) – два зразумелых слова Ляль (багіня Ляля) і вер (буква р напісана цвёрда, па-беларуску).
    М
    • Машук – Машук (Маш-ук) – корань маш сустракаецца ў словах машна, машаш.
    Н
    • Нахар (гара) – Нахар (На-хар) – два слова на і хар (гара)
    О
    • Оштен (гара) – Ошцен (Аш-цен) – два слова аш і цен (цень).
    П
    • Псеашхо – Псеашхо (Псе-аш-хо) – псе (се) і аш нешта падляшскае і хо.
    Псыш (гора) – Псыш (П-сыш) – корань сыш (суш); дыялект падляшскі і ш напісана цвёрда, па-беларускі.
    • Птыш (гора) – Птыш (Птыш) – ад беларускага Пціч, але падляшскі дыялект.
    • Пшиш (гора) – Пшыш (П-шыш) –ад слова шышка. Толькі падляшскі дыялект.
    С
    • Сари-даг – Сары-даг (Сар-ы-д-г) – ад імя багіні.
    Т
    • Тебулосмта – Цебулосмта (Це-було-с-мта) – два корні було (было) – палескі дыялект і мта (место). Слова це (цэ) – палескі і украінскі дыялект.
    • Тепли – Цеплі (Цепл-і) – ад слова цёплы.
    • Тетнульди – Тэтнульдзі (Тэт-нуль-дзі) – тэт (тот) – палескі і украінскі дыялекты, нуль – беларускае слова, дзі ад беларускага.
    У
    • Ушба – Ушба (У-шб-а) – корань шб ад шыб (шыбаць, шыбчэ).
    Х
    • Химса (гора) – Хімса (Хім-са) – корань хім часта сустракаецца ў назовах паселішчаў (Хімкі) і са (се) – вельмі часта сустракаецца ў назовах ў сэнсе се (гэта).
    Ч
    • Чегет – Чэгет (Чэ-гет) ад слоў чэ – палескі і украінскі дыялекты і гет (гець).
    • Чугуш – Чугуш (Чу-гуш) – чу і гуш (гушчар).
    Ш
    • Шалбуздаг – Шалбуздаг (Шал-буз-да-г) – два корня шал (шалёны) і буз (бузіна, бузіць або ад бу (буяніць).
    • Шахдаг (гора) – Шахдаг (Шах-да-г) – корань шах, але ў беларускай тапаніміке ёсць вёскі шахі.
    • Шисса – Шысса (Шыс-са)
    • Шода (гара) – Шода (Шо-да) – магчыма ад шкода.
    • Шугус (гора) – Шутус (Шут-ус) – два зразумелых слова, магчымы іншыя варыянты.
    • Шхара – Шхара (Ш-хара) – вельмі зразумелае слова хара. Магчыма ад хмара.
    Э
    Эльбрус Эльбрус (Эль – брус) – слова брус зразумелае слова.
    «Горы Акеаніі»
    К
    • Килауэа Кілауэа – (Кіла-уэа) – слова кіла зразумелае ўсім.
    М
    • Мауна-Кеа
    • Мауна-Лоа
    Т
    • Табвемасана – Табвемасана (Табве – масана) – два слова табве (табе) і масана (у Беларусі ёсць такая вёска Масаны)
    «Горы Аўстраліі»
    • Богонг (гора) – Богонг (Бог-он-г) – корань слова Бог.
    В
    • Вудрофф (гора)- Вудрофф (Ву-дроф-ф) – корань слова дроф ад драфа.
    Г
    • Голер (горы)- Галер (Гале-р) – корань слова гале ад слоў гало, галы.
    Д
    • Данденонг (горы)- Дандзенонг (Дан-дзен-онг) – два корня дан і дзен ад слоў дан, даны і дзень.
    • Дарлинг (горный хребет) – Дарлінг (Дар-лін-г) – два корня дар і лін ад слоў дар, ліняць.
    З
    • Зил (гора)- Зіл – корань зіл ад Зілота
    К
    • Кинг-Лиополд (горы)
    • Косцюшко (гора) –Касцюшка – назоў дадзены ў гонар нашага нацыянальнага героя.
    Л
    • Ливерпул (хребет) Ліверпул (Ліве-р- пул) – ліве –назоў племені так называемага балцкага, р-бог Ра, пул – магчыма ад пыль, бо так кажуць на Палессі.
    • Гора Лофти
    М
    • Мак-Доннелл (хребет) – Мак-Даннелл – корань мак. Даннелл – хутчэй імя ці прозвішча.
    • Мак-Ферсон (хребет) – Мак-Ферсон – два корня мак і сон
    • Масгрейв (горы) – Масгрэйў – корань грэ –можа быць грэбля, але хутчэй гэта назоў
    • Мехарри (гора) – Мехарры (Мех-ар-ры) – два корня мех і ар ад слова арый
    О
    • Огастус (гора) – Агастус (Ага – стус) два корня беларускае ага і стус (стос) або (сто)
    • Осса (Тасмания) Асса (Ас-са) два корня ас(магчыма аса) і са (се)
    С
    • Сноуи (горы) – Сноуі (Сно-уі) – корань сно ад слова снаваць.
    • Стерлинг (хребет) – Сцерлінг (Сцер-лін-г) – два корня сцер ад слоў сцерні і лін
    Т
    • Таунсенд (гора) – Таунсенд (Тау-н-сен-д) – гэты назоў цэлы сказ і мае два корня тау (тая) і сен (магчыма сена, магчыма сіній)
    У
    • Улуру- Улуру (У-лур-у) – корань лур (магчыма лар)
    Ф
    • Флиндерс (хребет)-Фліндзерс (Ф-лін-дзе-рс) – гэта слова сказ – на маю думку так: клін дзе раса
    Х
    • Хамерсли (хребет) Хамерслі (Хаме-рслі) – гэта два слова Хаме і хутчэй за ўсё раселі.
    Прыйшоў час, калі мы беларусы (тыя хто лічаць сябе беларусамі) здольны абараніць сваю нацыянальную годнасць. Мне плеваць якім веерам ты паставіш свае пальцы супраць беларускасці. А я ведаю на ўсе 200%, што беларуская мова і культура – гэта мова і культура арыяў. Я ж не проста сіжу днямі за гэтымі даследваннямі.

  7. Рэдакцыя кажа:

    Виталию.
    Сп-р, вы столькі наварацілі ў сваім каментары, што на вас рэдакцыя павінна працаваць пару дзён, каб вам на ўсё адказаць. На жаль, у нас такіх магчымасьцяў няма, таму патлумачым толькі некаторыя моманты, якія маюць характар базавых ведаў – азоў…
    1) Мы вам, Віталь, не “ребята” і не “репу почешете хотя бы”. Падобнымі зваротамі і выразамі звычайна карыстаюцца правакатары. Таму на наступны раз, калі будзеце пісаць каментар, пашукайце якія-небудзь іншыя, больш прыстойныя словы.
    2) Беларуская мова – вялікая мова. Ёсьць яе літаратурны варыянт, распрацаваны класікамі беларускай літаратуры, на якім абавязаны працаваць афіцыйныя дзяржаўныя ўстановы. Ёсьць яе дыалекты, якімі карыстаюцца розныя беларускія субэтнасы ў звычайным жыцьці. Звычайныя людзі часта могуць устаўляць украінізмы, русізмы, паланізмы… Задача, якая мова ад якой што атрымала – для лінгвістаў. Толькі ў літаратурнай версіі беларуска-літвінскай мовы ўтрымліваецца некалькі соцен тысяч слоў. Разам з дыялектамі – значна больш за мільён. Паняцьці “літаратурная беларуская мова” і “дыялекты беларускай мовы” – гэта першае, што вы павінны засвоіць і не павінны блытаць (разумеем, дэфекты савецкай школьнай адукацыі…).
    3) Беларуская мова можа запісвацца двума шрыфтамі – кірыліцай і лацініцай. У кірылічнай версіі ёсьць два правапісу – тарашкевічца і наркомаўка. Пасьля 1932 года мы ўсё яшчэ мусім карыстацца наркомаўкай, якая скалечыла беларускі правапіс і перашкаджае навучаньню правільнага беларускага вымаўленьня. Калі вы жадаеце ўбачыць сьляды афіцыйнай прысутнасьці тарашкевіцы, схадзіце ў Менску на плошчу Незалежанасьці, падыйдзіце да помніку Леніну і прачытайце тэкст, напісаны на сьцягу…
    4) Цяпер мы, у рэдакцыі, карыстаемся прамежкавым варыянтам правапісу паміж тарашкевіцай і наркомаўкай (залатая сярэдзіна), які, разьлічваем, хутка будзе афіцыйным у будучай Беларусі.
    5) Наступны раз ад вас мы разьлічваем атрымаць допіс на той “афіцыйнай беларускай мове”, на якой вас “вучылі ў школе”. Запэўніваем, ніякіх заўваг з гэтай нагоды мы вам, у адрозьненьні ад вас нам, ня зробім…
    6) Мы выступаем за вяртаньне беларускай мовы беларускаму народу таму, што не жадаем, каб наш народ заставаўся рабом для розных імперцаў! Сувязь паміж гэтымі дзьвюмя зьявамі – свабода народа і дзяржаўнасьць яго мовы – відавочная. Відавочная і тэарэтычна, і факталагічна. Таму кожнага, хто стракоча ў Беларусі на імперскай мове, мы ўспрымаем, быццам ён страляе кулямётнымі чэргамі ў наш народ. Так людзі могуць рабіць несьвядома (большасьць), а таксама наўмысна (меншасьць – расейская і сіянісцкая агентура). Мы спадзяемся, што вы не належыце да другой групы, і пасьля нашых тлумачэньняў спыніце належыць да першай…

  8. abdul кажа:

    Ну дзякуй пані Галіне! Так усё даводліва патлумачыла. Арынока, Меконг з Місісіпі, Лімпапо ды Конга і Рыа-Грандзе з Нігерам, горы Юдэйскія, Эльбрус а Казьбек, а таксама усе Эрытрэйскія рэкі. Я ж казаў што папуасы ад беларусаў паходзяць. Відавочна, што ад беларусаў паходзяць таксама эськімосы, і ўжо будзь пэўны, ад беларусаў паходзяць бушмены. Папуасаў, эськімосаў, бушменаў, іракезаў і ўсялякіх іншых чунгачгукаў, а таксама плямёны Тумба а Мумба з джунгляў басейна ракі Арынока залічыць да арыйцаў. Але самымі чыстымі арыйцамі прызнаць арабаў, бо ў арабскай мове ёсьць слова Аль-Ард, што знача Зямля, якое захавала чыста арыйскі карэнь “Ар” і згадвае пра той залаты век калі арыйскія аратыя аралі Аль-Ард на абшарах ад Арынока да Дунаю, і ад Лімпапо да Аляскі.
    Таксама вялікі дзякуй пані Галіне якая так даводліва патлумачыла што знача назва Юдэя. Цяпер можна адкідаць усялякі сумнеў і сьмела залічаць да арыйцаў жыдоў. Гэта такое беларускае палескае племя. А то Рэдакцыя усё пужае нас: сіянізм, сіяністы, пагроза для Беларусі… Запраўды, гэта такія замаскаваныя беларусы, чысьцюткія арыйцы, якія змагаюцца за Беларусь ад Замбезі да Арканзасу. Але я разумею Рэдакцыю. Кансьпірацыя, трэба пра жыдоў казаць адмоўна каб ворагі беларушчыны ды арыйскасьці раней часу не здагадаліся што яны беларусы-паляшукі.

  9. Партызан кажа:

    Ну я даўно ў іншых тэмах крытыкаваў сп-ню Галіну за філялёгічны прымітывізм і пошукі падабенства… Нават разьбіваў яе няўдалы прыклад зь словам “каша”… Паўтаруся, для падобных дасьледваньняў патрэбна вывучаць праславянскую мову…
    Паколькі я крыху меў адносіны да раскопаў на тэрыторыі Беларусі ды меў гонар быць асабіста знаёмым з праф. Загарульскім, магу яшчэ крыху даліць “алею ў вагонь”: Паводле архэалягічных дасьледваньняў, адзіны антрапалягічны тып беларуса не вызначаны. Тое, што нам заўсёды прапануюць (саламяныя воласы, блякітныя вочы і г.д.) – гэта балцка-славянскі тып зь межавой часьціны славянскае асіміляцыі (сучаснае панямоньне, паўднёвы захад Віцебскай вобласьці, віленшчына і г.д.). Такім чынам, тут варта весьці гаворку не аб антрапалёгіі, а аб стварэньні нацыі плямёнамі, што былі аб’яднаны культурна-грамадскімі мэтамі на пэўнай тэрыторыі. Г.зн. гістарычным працэсам.
    Дарэчы, калі карыстацца тэорыяй Дарвіна, “абдула” мае пэўную рацыю, бо антраполягі лічыць калыскай сучаснага чалавека Афрыку… Адтуль праз Блізкі Ўсход пачалося, паводле антраполягаў-дарвіністаў, пашырэньне сучаснага чалавечаскага тыпу.

  10. Вы проста не разумееце адной рэчы, што арыі стварылі мову і слоўны запас. Гэта першая мова на зямлі. Я вам паказала карані слоў, сугучныя з беларускімі. І я не вінаватая, што яны гучаць па-беларуску. Знайсці корань слова – гэта 5 клас. Я не вінаватая, што словы чытаюцца з сэнсам на беларускай мове. Я толькі гэтаму рада. Тут няма ніякага дзіва. Генетычныя даследванні паказалі, што людзі з гаплагрупай R1a ёсць па ўсёй зямлі. Навукоўцы кажуць так, што арыі рассеяліся па ўсёй планеце. Гэта арыі давалі назовы рэкам, гарам, паселішчам, плямёнам. Іх не проста так называлі багамі. Яны ж былі важдзямі гэтых плямёнаў, як мне сказалі – царкамі. А вы б хаця б дзеля цікавасці прааналізавалі назовы беларускіх тапонімаў. Наогул упадзеце ў гістэрыку. У Ізраіле існуюць людзі з гаплагрупай R1a і ёсць нават племя літвякі. Шматлікія назовы тапанімаў амерыканскія індзейцы не могуць патлумачыць іх сэнс. А напрыклад, немцы не могуць сказаць, што азначае назоў Берлін. Адказваюць: ну Берлін і ўсё.
    Цікава, партызан, за які перыяд вы вывучалі антрапалягічны тып беларуса, бо вядома, што вельмі працяглы перыяд на Беларусі было трупаспаленне. Вось адзін з вас працуе на карысць балтаў, а другі – супраць беларусаў. Калі б беларусы тапіліся, узяў бы кій ды і піхнуў у балота. А што вы так гістэрыку закацілі. Чытай назовы ізраільскіх гарадоў: Іерусалім (Іе-руса-лім), Тамра (Там-ра). Я тут не убавіла і не прыбаві ні адной літары. Яшчэ і габрэі ўдадатак пачнуць крычаць. Але факт застаецца фактам. Крычы не крычы, а Тамра чытаецца Там-ра, а Богра ў Афрыцы чытаецца Бог-ра, а Фамагуста на Кіпры чытаецца Фама-густа.

  11. Шаноўнае, спадарства.
    Я не разумею, з чаго вы паднялі такі вэрхал з аматарскіх даследваньняў Сп.Г.Арцеменкі. Наколькі я ведаю, яна ніколі не прэтэндавала на ролю судзьдзі у апошняй інстанцыі. Больш за тое, яна заўсёды заклікала навукоўцаў падключыца да тэмы вывучэньня каранёў беларускага народу. Дык у чым праблема?
    Можа па Дарвіну (аднак яго тэорыя цяпер ужо прызнана небездакорнай) усялякія там малпы з гарыламі і пачалі сваю вандроўку з Афрыкі на поўнач, толькі пры чым тут беларусы? Наколькі я бачу вы такія ж адмыслоўцы у гэтым пытаньні, як і мой унук.
    Толькі, калі вам баліць за беларускі народ, ня трэба ёрнічаць з патрыятычных памкненьняў сп. Г.Арцёменкі, а дапамагчы ей.
    Ганьбіць іншы пункт гледжаньня – вялікага розуму ня трэба, і не вельмі прыстойна.
    Мяркую у вас хопіць розуму папрасіць у яе прабачэньня, інакш гэта выглядае як натуральны здзек і правакацыя.
    Толькі зь якой мэтай?
    З павагай.
    Я.Мурашка.

  12. СЛАВЯНСКИЙ МИР

    А.Ф. РИТТИХ

    ГЕОГРАФИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ
    Замечательнейших славянских урочищ на
    на территории Европы.

    А.

    Aachen, Цахі. (Рэйнская правін)
    Adelnau, Адабанаў ці Адалянаў г. (Познань)
    Adelsberg, г. Пастойна. (Харутанія)
    Adler, p. Орліца. (Чэхія)
    Adige, p. Эчава. (Італія)
    Adriatisches meer, Сіна ці Ядэрскае море.
    Adrianopel, г. Дрынаполь, Дрынаў, Ядрын, Эдрэне. (Балканскі паўвост.)
    Agram, г. Загрэб. (Харвація)
    Akkerman, г. Белгарад. (Расія)
    Albona, г. Лабін. (Аўстрыя)
    Aldenburg, Oldenburg, г. Старыград. (Шлезвіг)
    Alessio, г. Леш. (Албанія)
    Almissa, г. Алміж. (Албанія)
    Alpa, p. Упа. (Маравія)
    Altenburg, г. Ветвар. (Нямеччына)
    Altmark, Старая мархія. (на Эльбе)
    Altsohl, г. Зволень. (Венгрыя)
    Altstadt, г. Велеград, Градзішка. (Маравія)
    Aluta, p. Ольта. (Румынія)
    Antiwari, г. Бар. (Албанія)
    Angerburg, г. Уграбор, Угабор. (Прусія)
    Aquila, Ваглей ці Алгар. (Аўстрыя, Горыца)
    Arad, г. Старый град. (Венгрыя) Arangosch,
    Araniosch, Залатая река, Злотна веліка. (Седзмігардыя)
    АгЬо, выспа. Раб. (Далмація)
    Arkona, г. Бітаў. (Паўн. Нямеччына)
    AuschwUz, г. Асвенцім. (Аўстрыя)
    Auspitz, г. Густапеч. (Маравія)
    Aussig, г. Усці на Лабе. (Багемія)
    Austerlitz, г. Слаўкаў. (Маравія)
    Arva, p. Араніца. (Венгрыя)

    В.

    Balaton, воз. Плесо, Блатное возера. (Венгрыя)
    Balkan Geb., Haemus, Бълкан.
    Barthfeld, г. Бардзіеў. (Венгрыя)
    Bausk, г. Буек. (Расія)
    Bautzen, г. Будзішын. (Лузацыя)
    Bellegarde, г. Белград. (Памеранія і Русільен)
    Bensen od., Beneshau, г. Бенешаў. (Багемія)
    Bergen, г. Горска. (Паўн. Нямеччына)
    Bieler See, воз. Белавозера. (Швейцарыя і Ціроль)
    Behrent, г. Касцёр (Прусія)
    Bentschen, г. Збышынь. (Познань)
    Bentsch, г. Бенешаў. (Аўстрыя)
    Berat, г. Белград. (Албания)
    Beraun, p. Берунка. (Богемия и Албания)
    Berlin, г. Берлин. (Германия)
    Bern, г. Берун. (Швейцария)
    Beuthen, г. Битом. (Германия)
    Bielietz, г. Бельско. (Хорутания)
    Birnbaum, г. Межиход. (Пруссия)
    Bischofsteinitz, г. Горшувтын. (Богемия)
    Bitolia, г. Битель или Монастырь.
    Biota, Болота, (в Лужичах)
    Bohmerwald, гор. Шумава. (Богемия)
    Bodenbach г. Боруц. (Германия) Босса, v.
    Cattaro, Бока Которская. (Далмания)
    Boritz, г. Боруц. (Германия)
    Bomst, г. Бабий мост. (Пруссия)
    Brandenburg, г. Погорельцы, Бранный бор, Сгорелец. (Пруссия)
    Brasso od, Kronstadt, Брашов или Коруна. (Седмиградия)
    Braunau, г. Брумов. (Австрия)
    Brazza, остр. Брач. (Далмация)
    Breslau, г. Переслав, Братислав, Вратислав. (Силезия)
    Brieg, г. Брег большой. (Силезия)
    Bries, г. Брежно. (Венгрия)
    Bromberg, г. Будгощ. (Пруссия)
    Bruck, г. Мост. (Штирия)
    Brunn, г. Бьрно. (Моравия)
    Braunsburg, г. Бранево. (Поморье)
    Вшх, г. Мост. (Богемия)
    Budua, г. Будва. (Долмация)
    Budweis, г. Будеевцы. (Богемия)
    Bukecy, г. Буковец. (Лузация)
    Brezezan, Бережаны. (Галиция)
    Bunzlau, г. Болеславец. (Пруссия)

    С.

    Cammin, г. Камень. ( Померания)
    Capo d Istria, г. Копер. (Австрия)
    Carlopago, г. Баг. (Италия)
    Carloburg, г. Белград. (Седмиградия)
    Castua, г. Кастав. (Истрия)
    Catarro, г. Котор. (Далмация)
    Chemnitz, г. Ставница. (Венгрия)
    Chemnitz, г. Каменица. (Богемия и Саксония)
    Cielecin, г. Телятин. (Пруссия)
    Chodiesen, г. Ходеж. (Познань)
    Chorutanien, Гортанка, Коротка, Хорутания.
    Colberg, г. Колоберг. (Пруссия)
    Crossen, г. Коросно. (Пруссия) Csaba, г. Чаба. (Венгрия)
    Custrin, г. Костринь. (Пруссия)
    Culm, г. Хелмно или Хлумец. (Пруссия)
    Curzola, остр. Курчола. (Далмация)
    Cuculo, г. Трнава. (Седмигардия)

    D.

    Danzing, г. Гданск. (Пруссия)
    Dauba, p. Дуб. (Богемия)
    DeMno, г. пр. Дьявол, Девол. (Албания)
    Demmin, г. Дымин. (Пруссия)
    Dermendere, г. Верлево или Орлове. (Балканский полуостров)
    Dignano, гг. Воднян. (Австрия)
    Dirschau, г. Тчево. (Пруссия)
    Diurdevo, г. Журжа, Журжево. (Румыния)
    Dobrudga, обл. Добрич. (Балканский полуостров)
    Domnitz, г. Домец. (Германия)
    Dohna, г. Донин. (Германия)
    Donau, p. Дурнав. (Германия и Австрия)
    Dorpat, г. Юрьев. (Россия)
    Dossa, г. Такса. (Германия)
    Dresden, г. Дрождяны. (Саксония)
    Drewenz, p. Древяна. (Пруссия)
    Drewani, Древляне. (Ганновер)
    Duino, г. Дивин. (Хорутания)
    Duleigno, г. Ольгун. (Далмация)
    Durazzo, г. Драч, (Албания)

    Е.

    Eger, p. Огра. (Богемия)
    Eger, г. Хеб. (Богемия)
    Egri-Palanka, Белозеро. (Болгария)
    Eider, p. Егдора. (Шлезвинг)
    Eipel, p. Иполь или Мюль. (Венгрия)
    Eiten, г. Утин. (Шлезенг)
    Elbe, p. Лаба. (Германия)
    Elbing, г. Труса Елблонг. (Пруссия)
    Elbogen, г. Локет. (Богемия)
    Elden, г. Канов. (Германия)
    Eni-Zagra, г. Твердица, Затора новая.
    (Балканский полуостров)
    Enns, p. Энжа. (Австрия)
    Elster, г. Льстра. (Дузация)
    Eperies, г. Пряшев. (Венгрия)
    Erlau, г. Ягра или Ягер. (Богемия)
    Erzgebirge, гор, Крушные горы, Рудные горы. (Богемия)
    Eski Zagra, гг. Старая Затора, Железняк. (Балканский полуостров)
    Essek, г. Осек и Туров. (Хорватия)
    Etsch, p. Эчава. (Италия)
    Exin, г. Кцыня. (Пруссия)

    F.

    Feistritz, Weisritz, р. Быстрица. (Германия и Австрия)
    Fellin, г. Велин. (Россия)
    Feldkirchen, г Торг. (Хорутания)
    Femern, остр. Фемерна. (Дания)
    Fichtelgebirge, горы Смерчин. (Богемия)
    Finsterwald г. Грабин. (Пруссия)
    Fiurae, г. Река, Рекка. (Истрия)
    Flatow, г. Златово. (Пруссия)
    Flohau, г. Бьлшаны. (Богемия)
    Flohe, p. Вьлга. (Богемия)
    Foinitza, г. Хвойница. (Балканский полуостров)
    Fraustadt, г. Вшова. (Силезия)
    Freistadt, г. Чаглов. (Австрия)
    Freiberg, г. Прибор. (Германия)
    Frioul, Фурляна.
    Funfkirchen, г. Печь и Печуй, Печух. (Венгрия)

    G.

    Gablonz, г. Яблонец. (Богемия)
    Gabel, г. Яблонь. (Богемия)
    Garz, г. Кореница. (на Рюгене)
    Gortz, г. Горица. (Хорутания)
    Gail, p. Голь или Быстрица, также Зила. (Тироль)
    Gaya, г. Киев. (Моравия)
    Garz, г. Кореница. (Пруссия)
    Genova, Qenes, г. Япов. (Италия)
    Gera, г. Гора. (Германия)
    Gitschin, г. Ичин. (Богемия)
    Glatz, г. Кладско. (Силезия)
    Gleiwitz, г. Гливицы. (Силезия)
    Glogau, г. Глогов. (Силезия)
    Gnesen, г. Гнезно. (Познань)
    Goeding, г. Годонин. (Моравия)
    Goldberg, г. Златибор. (Лузация)
    Gorlitz, г. Сгорелец или Сгорельцы. (Лузация)
    Gottschee, обл. Кочевье, Кочевско. (Австрия)
    Gratz, г. Градишка. (Познань)
    Gratz, г. Штирийский градец. (Штирия)
    Gran, г. Острохолм или Остригом. (Венгрия)
    Graudenz, г. Грудзиондз, Грудец. (Познань)
    Grottkau, г. Городков. (Силезия)
    Grossglockner, гора Великий звон. (Австрия)
    Gross-Kanitza, г. Князиха. (Венгрия)
    Grosswardein, г. Великий Варадин. (Венгрия)
    Groszenhain, г. Осек великий. (Саксония)
    Gravosa, г. Груж. (Италия)
    Gumbinen, г. Гомбин. (В. Пруссия)
    Guben, г. Губин. (Пруссия)
    Guhrau, г. Гора. (Силезия)

    Н.

    Habelschwert, г. Быстрица. (Силезия)
    Hainan, г. Гайнов. (Пруссия)
    Halle, г. Доброгора, Добросоль.(Германия)
    Haskioi, г. Буково. (Балканский полуостров)
    Havel, p. Гавола. (Германия)
    Hirschberg, г. Доксы. (Богемия)
    Hoheneck, г. Войник. (Австрия)
    Heilbrunn, м. Гойна вода. (Чехия)
    Heiligengeil, г. Св. Секира. (Поморье)
    Hohenmauth, г. Высокое мыто. (Богемия)
    Hohenelbe, г. Верхлаба. (Богемия)
    Holleschau, г. Голешов. (Моравия)
    Hohenstadt, г. Забрег. (Моравия)
    Holben, г. Илва. (Силезия)
    Holsen, г. Голязина. (Пруссия)
    Hermannstadt, г. Себень или Сибинь. (Седмиградия)
    Hoierswerde, г. Воэрец. (Лузация)
    Нога, г. Рог. (Моравия)

    I.

    Iglau, г. Иглава. (Богемия)
    Insterburg, г. Инструч. (Пруссия)
    Iser, p. Изера или Из-ёзера. (Австрия)
    Isonzo, p. Соча, Здобба. (Австрия)
    Istiman, г. Златица. (Турция)

    J.

    Jansdorf, г. Янов. (Богемия)
    Jagerndorf, г. Крьков. (Силезия)
    Idria, г. Выдерга. (Крайне)
    Jicln, г. Ичин. (Богемия)
    Johannisberg, г. Гансборк. (В. Пруссия)
    Julin, г. Волин, Венеда. (Пруссия)
    Jung-Bunzlau, г. Младоболеслав. (Богемия)
    Jurburg, г. Юроборк. (Пруссия)
    Juterbock, г. Ютробок. (Германия)

    К.

    Kaden, г. Кадан. (Богемия)
    Kalau, г. Калява. (Германия)
    Kammin, г. Кладно также Камень. (Германия)
    Karasu, р. Мета или Места. (Македония)
    Karasu, p. Струм или Струма.(Македония)
    Karlsbad, г. Карловары. (Богемия)
    Kamthen, обл. Кореница. (Хорутания)
    Karlstadt, г. Карловец. (Богемия)
    Karlsburg, г. Белград. (Седмиградия)
    Karinthien, обл. Кореница. (Хорутания)
    Kaschau, г. Копшца. (Венгрия)
    Kazanlick, г. Шейново или Котел. (Румелия)
    Kastoria, г. Костур. (Греция)
    Kempen, г. Купно. (Пруссия)
    Kethen, г. Квец. (Германия)
    Kimpoloung, г. Долгополе.
    Kirkilissa, г. Сорокоцерковь или Лозинград. (Балканский полуостров)
    Kirchhain, г. Куетров. (Германия)
    Kissingen, г. Хижицы. (Бавария)
    Klausenburg, г. Калош или Клуш Колошвар. (Седмиградия)
    Klentze, г. Клонек. (Германия)
    Klietz, г. Ключ. (Германия)
    Klagenfurth, г. Целовец. (Хорутания)
    Koromezo, г. Ясинье. (Венгрия)
    Konigsgratz, г. Кралеград или Градец Кралевы. (Богемия)
    Konitz, г. Хойницы. (Пруссия)
    Kokel, p. Тирнова. (Седмиградия)
    Kommotau, г. Хомутов. (Богемия)
    Komorn, г. Комарно. (Венгрия)
    Konigenhof, г. Краледвор. (Богемия)
    Konigsberg, г. Кролевец. (Пруссия)
    Kopreinitz, г. Копривница. (Хорватия)
    Korosmezzo, г. Ясены. (Венгрия)
    Konstanz, г, Костиница. (Швейцария)
    Koslin, г. Козлин. (Поморье)
    Kosel, г. Козлий. (Силезия)
    Koritza, г. Горица. (Греция)
    Kotbus, г. Хотебуж. (Лузация)
    Kostel, г. Подивин. (Моравия)
    Kosten, г. Костяк. (Пруссия)
    Krain, обл. Крайня. (Австрия)
    Kreitsburg, г. Ружбор. (Россия)
    Kreutz, г. Крыжевцы. (Хорватия)
    Kremnitz , г. Кремница. (Угрия)
    Kremsier, г. Кромериж. (Моравия)
    Krems, г. Кремжа. (Австрия)
    Kronstadt od., Brasso, г. Брашов или Коруна. (Седмиградия)
    Krummanu, г. Крумлев. (Богемия)
    Kuprify, г. Белее. (Балканский полуостров)
    Kustendil, г. Велобудж. (Балканский полуостров)
    Kuttenburg, г. Кутная гора. (Богемия)
    Kulm, г. Халум. (Богемия)
    Kurische-Haf, Курский залив. (Пруссия)
    Kweitz, г. Кваса. (Германия)

    L.

    Lagosta, остр. Ластово. (Далмация)
    Laibach, г. Любляна. (Австрия)
    Landsberg, г. Горев. (Пруссия)
    Lauban, г.Любень (Силезия)
    Lauzitz, обл. Лужицы.
    Lautenburg, г.Лицборк. (Пруссия)
    Leda-See, озеро Лебско. (Пруссия)
    Lebau, г. Лубий или Любава. (Пруссия)
    Lebus, г. Любуша. (Германия)
    Lieben, г. Глуп (Германия)
    Liepa, Чешская Липа. (Богемия)
    Liepzig, г. Липцы или Липско. (Саксония)
    Leitha, г. Литава. (Германия)
    Leitmeritz, г. Литомерицы. (Богемия)
    Lemberg, г. Львов. (Галиция)
    Lentzen, г. Ленчин. (Германия)
    Lensen, г. Лучин. (Германия)
    Leoben, г. Любно или Любина. (Германия)
    Leobschutz, г. Глубичичи или Любочичи. (Германия)
    Lessino, остр. Хвар или Фар. (Далмация)
    Leutschau, г. Левоча. (Угрия)
    Levenz, г. Левица. (Угрия)
    Leutomischl, г. Литомышль. (Моравия)
    Libau, г. Любава. (Россия)
    Liebenwerda, г. Руков. (Германия)
    Liegnitz, г. Легница. (Силезия)
    Linz, г. Линец. (Австрия)
    Lisza, г. Лешно. (Германия)
    Littau, г. Литовля. (Моравия)
    Littai, г. Летия. (Хорутания)
    Laun, г. Луны. (Богемия)
    Lissa, г. Лешно. (Пруссия)
    Lubeck, г. Любица или Любок. (Германия)
    Luben, г. Любин. (Пруссия)
    Luchow, г. Луги. (Ганновер)
    Lukkau, г. Луков. (Германия)
    Lutzen, г. Лужин. (Саксония)
    Luditz, г. Жлутица. (Богемия)
    Lundenburg, г. Брецлав или Бречиславль.
    (Пруссия)

    М.

    Magdeburg, г. Девин. (Германия)
    Main, p. Моган. (Германия)
    Mainz, г. Могуч. (Германия)
    Makarsko, г. Мокрый. (Далмация)
    Marburg, г. Марибор. (Штирия)
    Marienburg, г. Кобылица. (Пруссия)
    Maria-Theresiapol, г. Сободка. (Венгрия)
    Marienburg, г. Малборк. (Пруссия)
    Marienwerder, г. Квидчин. (Пруссия)
    Markgrabowo, г. Олешко. (Пруссия)
    March, p. Морава. (Моравия)
    Meiszen, г. Мышин. (Саксония)
    Meleda, остр. Млет. (Далмация)
    Melk, г. Мельник. (Германия)
    Meonia, г. Разлук. (Турция)
    Merseburg, г. Межибор. (Германия)
    Mettau, p. Мета, Мета. (Богемия и Моравия)
    Mewe, г. Гниев. (Пруссия)
    Mies, г. Стржибро. (Богемия)
    Mies, p. Мжа. (Богемия)
    Michelstatten, с. Велезово. (Крайна)
    Mikilenburg, г. Любое и Рарог. (С. Германия)
    Mirchau, г. Мирохов. (Пруссия)
    Mischkolz, Мишковец. (Венгрия)
    Mitrowitz, г. Дмитровица. (Балканский полуостров)
    Mitterberg, Pisino, г. Пазин. (Австрия)
    Moldau, p. Вьлтава, Волтава или Мьлтава. (Богемия)
    Mottling, г. Метлика. (Хорутания)
    Mesokovesd, г. Кивяжд. (Угрия)
    Moldauthein, Вьлтавский тын. (Богемия)
    Monchgut, г. Родовичи. (Остр. Рана)
    Morasch, p. Мароша. (Венгрия)
    Mosburg, г. Мохов, Саловар. (Венгрия)
    Mugeln, г. Могильна. (Лузация)
    Muglitz, г. Могелица или Могельница. (Моравия)
    Muhlhausen, г. Милевка. (Богемия)
    Munchen, г. Мнихов. (Бавария)
    Munchsberg, г. Воинов Местец. (Богемия)
    Munster, г. Вельна. (Шлезвиг)
    Munchengratz, г. Мнихов, Градище.(Богемия)
    Muritz, оз. Мароча или Морьца. (Сев. Германия)
    Munkatsch, г. Мукачев. (Венгрия)
    Muskau, г. Мушков или Мужаков. (Лузация)

    N.

    Namslau, г. Намыслов. (Силезия)
    Narenta, г. Неретва. (Далмация)
    Narva, г. Ругодив. (Россия)
    Nehrung, Нерея (между Фриш и Куриш-граф). (Пруссия)
    Neidenburg, г. Ниборк. (Пруссия)
    Neisiedlersee, Пейсо озеро. (Венгрия)
    Neisse, Ниш или Низ, г. Ниса. (Силезия)
    Neitra, г. Нитра. (Словакия)
    Netze, p. Нетеч или Неточ. (Германия)
    Neuhaus, г. Индрихов-градец. (Богемия)
    Neumark, г. Новый торг. (Венгрия)
    Neumark, г. Вторник. (Чехия)
    Neusatz, г. Новый сад. (Венгрия)
    Neusohl, г. Банская Быстрица. (Венгрия)
    Neutitschen, г. Нов. Ичин. (Богемия)
    Neustadt, г. Новое место. (Богемия)
    Nieman, p. Хрон или Неман. (Россия)
    Niolsburg, г. Никулов или Микулов. (Моравия)
    Nona, Нин. (Далмация)

    0.

    Oberlaibach, г. Верхник. (Хорутания)
    Obervellach, г. Беляны. (Хорутания)
    Odenburg, г. Шопрон. (Угрия)
    Oderberg, г. Богуман. (Силезия)
    Oder, p. Одра. (Германия)
    Oels, г. Олешница. (Силезия)
    Oesterreich, Австрия, Ракушская земля.
    Ofen, г. Буда или Печь-Будино. (Венгрия)
    Ohre, p. Ора, Ара, Ура и Юра. (Германия)
    Olmutz, г. Голомуц, Оломуц. (Моравия)
    Olymphe, гора Лаха. (Греция)
    Oppeln, г. Ополье. (Силезия)
    Opus, форт Терново, или Опзен. (Далмация)
    Ortelsburg, г. Сытно. (Пруссия)
    Oschatz, г. Ожицы. (Зап. Германия)
    Ostmark, обл. Восточная мархия. (Австрия)
    Ostrau, г. Острова. (Моравия)
    Ouskoub, г. Скопье. (Балканский полуостров)
    Parenzo, г. Поречье. (Истрия)
    Passau, г. Пассов. (Австрия)
    Passewalk, г. Пустоволк. (Германия)
    Pettau, г. Птуя. (Штирия)
    Реепе, г.р. Пена. (Германия)
    Pest, г. Пещь или Печ. (Венгрия)
    Philipopel, г. Пловдив. (Балканский полуостров)
    Piraitz, г. Бортница. (Моравия)
    Pilsen, г. Пльзно. (Богемия)
    Pirano, г. Пиран. (Штирия)
    Plattensee, Balaton Блатное озеро. (Богемия)
    Pleschen, г. Плешев. (Познань)
    Plon, г. Плун. (Сев. Германия)
    Podersam, г. Подбораны. (Богемия)
    Polnich Krone, г. Коронов. (В. Пруссия)
    Polsen, г. Плучница. (Богемия)
    Posen, обл. Познань. (Пруссия)
    Potsdam, г. Поступин. (Пруссия)
    Pregel, p. Прегола. (Пруссия)
    Prerau, г. Преров. (Моравия)
    Presburg, г. Бретислав. (Венгрия)
    Preignitz, г. Брежница и Брсеница. (Германия)
    Prosnitz, г. Писечница. (Германия)
    Prossnitz, г. Простеев (Моравия)
    Pudowa, г. Будов. (Моравия)
    Puglitz, г. Подлюстин. (Германия)
    Qucizs, p. Кваса. (Силезия)

    R.

    Raab, г; Юрьев. (Австрия)
    Radkersburg, г. Радгона. (Хорутания)
    Ragusa, г. Дубровник. (Далмация)
    Rakonitz, г. Раковники. (Богемия)
    Ratzburg, г. Ратибор. (С. Германия)
    Raudnitz, г. Рудница. (Богемия)
    Regensburg, г. Резно. (Бавария)
    Reichenberg, г. Либерец. (Богемия)
    Reicnenau, г. Рихнов. (Богемия)
    Redenitz, p. Раданица. (Бавария)
    Rekenitz, г. Ракитница (Германия)
    Rheims, г. Ремеж. (Франция)
    Reuss, г. Русс. (Германия)
    Reval, г. Кольшан. (Россия)
    Rhein, p. Рин. (Германия)
    Riesenburg, г. Пробута. (Поморье)
    Riesengebirge, горы, Исполиновы горы или Корконоши. (Богемия)
    Risano, г. Рисан. (Далмация)
    Ritschenwalde, г. Ричиволь. (Познань)
    Romerstadt, г. Римаров. (Моравия)
    Ronneburg, г. Ронов. (Германия)
    Rostock, г. Ростоки. (Пруссия, Померания)
    Roslau, г. Рославль. (Германия)
    Rovigno, г. Ровин. (Истрия)
    Rugen, остр. Руян или Рана. (Германия)

    S.,

    Saar, г. Ждары. (Богемия)
    Saatz, г. Жатец. (Богемия)
    Saale, p. Солява, Сала. (Германия)
    Sagan, г. Жагань. (Пруссия)
    Saibusch, г. Живец. (Галиция)
    Saint Gotthard, Монастырь. (Венгрия)
    Salburg, г. Саловар. (Венгрия)
    Saldenhofen, г. Возеница. (Австрия)
    Salzburg, г. Солоноград. (Тироль)
    Sablioncella, полуостр. Полешац. (Далмация)
    Sajo, p. Слана, Солона. (Венгрия)
    Samland, Янтарный берег, (у Фриш и Куриш гафа)
    Samter г. Шамотули. (Познань)
    Sanct-Veit, г. Вит. (Хорутания)
    Sandec, г. Снедец. (Галиция) Satmar, г. Немтиба. (Угрия) Saybusch, г. Живец. (Галиция)
    Scargona, г. Скрадин. (Далмация)
    Chemnitz, г. Ставница или Щавница. (Венгрия)
    Schildberg, г. Острешов. (Познань)
    Schilenberg, г. Жумберк, Жумборщина. (Крайна)
    Schlan, г. Сланы. (Богемия)
    Schleiz, г. Шлец. (Германия)
    Schlukenau, г. Шлукнов. (Богемия)
    Schmolnitz, г. Смольник. (Венгрия)
    Schneeggebirge, горы Снежник. (Богемия)
    Scholanke, г. Трчонка. (В. Пруссия)
    Schrime, Шрем или Срем. (Пруссия)
    Schuttenhfen, г. Сущица. (Богемия)
    Schweidnitz, г.Свидница. (Силезия)
    Schwetz, г Свичье. (Пруссия)
    Schweirin, Зверин. (Сев. Германия и Познань)
    Schwiebus, г. Сведобин. (Пруссия)
    Seben, г. Собинов. (Венгрия)
    Sebenico, г. Сибеник. (Далмация)
    Seltschau, г. Седлшаны. (Богемия)
    Sereres, г. Сер. (Турция)
    Seibenburgen, обл. Седмиградия и Трансильвания.
    Silesien, обл. Слезака. (Пруссия)
    Silistria, г. Доростол или Дерстер. (Болгария)
    Sirmien, обл. между Дунаем и Савою, Срем. (Австрия)
    Skeidnitz, Шкудичи или Шклов. (Германия)
    Skutari, г. Скадр. (Албания)
    Soldau, г. Дялдово. (Пруссия)
    Saloniki, г. Солунь, Терема. (Македония)
    Solnok, г. Челнок. (Венгрия)
    Solta, остр. Дервенок. (Далмация)
    Sorau, г. Царев или Жаров. (Пруссия)
    Soovar, г. Слан. (Венгрия)
    Spalato, г. Сплет. (Далмация)
    Spree, p. Спрева или Справа. (Германия)
    Spremberg, г. Городок. (Лузация)
    Sprottau, г. Спротава. (Пруссия)
    Sroda, г. Середа. (Силезия)
    Stagno grande, г. Стон великий. (Далмация)
    Stargard, г. Старый город. (Пруссия)
    Stein г. Каменек. (Хорутания)
    Starkenbach, г. Илемница. (Богемия)
    Steiamanger, г. Каменец. (Угрия)
    Stolpe, г Слупско или Столп. (Поморье)
    Straszburg, г. Бродники или Бродница. (В. Пруссия)
    Straubing, г. Струбина. (Бавария)
    Steier, г. и р. Стырь. (Австрия)
    Steiern, Стырко. (Австрия)
    Steiermark, Стьфко. (Австрия)
    Sternberg, г. Звезда-гора. (Богемия)
    Stuhlweissenburg, г. Белфад-Стольный. (Венгрия)
    Strelitz, г. Стрелица. (Германия)
    Streme, p. Струмина. (С. Германия)
    Stettin, г. Щетина. (Пруссия)
    Sueta, г. Свята. (Голландия)
    Szekler, нар. Сикул. (Седмиградия)
    Szolonok, г. Сольник. (Угрия)

    Т.

    Tanais, Tanaquil, Дон, Славянская река. (Россия)
    Tatar-Bazardtschik, г. Базарчик, Коница
    или Баток. (Балканский полуостров)
    Taus, г. Домажлицы. (Богемия)
    Tetschen, г. Дечин. (Богемия)
    Teschen, г. Тешин. (Силезия)
    Taja, p. Дыя. (Моравия)
    Theiss, p. Тисса. (Венгрия)
    Theresiapol, г. Субботица, Суботница или Сободка. (Венгрия)
    Thorn, г. Торун. (Пруссия)
    Tilsit, г. Тылза или Тылжа. (Пруссия)
    Teplitz, г. Теплицы. (Богемия)
    Tollensee, оз. Доленица. (Сев. Германия)
    Torgau, г. Торгов. (Германия)
    Trajectum, Utrecht, Вильтабург. (Голландия)
    Transilvania, Siebenburgen, Седмиградия.
    Trau, г. Трогир. (Далмация)
    Trove, г. Травна. (С. Германия)
    Triest, г. Терст. (Австрия)
    Troppau, г. Опава. (Моравия)
    Trautenau, г. Трутнов. (Богемия)
    Trubau, г. Мор. Требова. (Моравия)
    Tschaslau, г. Часлав. (Богемия)
    Tscheraowitz, г. Черновцы. (Буковина)
    Tschernembl, г. Черномель. (Хорутания)
    Turnau, г. Турнов. (Богемия)
    Turla, p. Днестр. (Россия)
    Tusla, г. Соли. (Балканский полуостров)
    Thuringtrwald, Дуринский лес. (Германия)

    U.

    Udine, г. Видем. (Италия)
    Ucker, p. Укра. (С. Германия)
    Ungh, p. Уж. (Венгрия)
    Unghwar, г. Ужгород. (Венгрия)
    Usedom, остр. Винцлав или Узоним. (Германия)
    Utrecht, г. Вшшгбург. (Голландия)

    W.

    Wagram, г. Огрун. (Австрия)
    Weitzen, г. Вацов. (Венгрия)
    Walk, г. Волок. (Россия)
    Walskleben, г. Валлислево. (Германия)
    Wardar, p. Великая. (Македония)
    Warnow, p. Варнова, Вранона, Врана. (Германия)
    Wda, p. Уда. (Россия и Польша)
    Wehlau, г. Велав или Велава. (Пруссия)
    Weiszkirchen, г. Белая церковь. (Венгрия)
    Weiszenburg, г. Белград. (Бавария)
    Veglia, Wekla, остр. Карк или Керк. (Далмация)
    Weitra, г. Витораз. (Богемия)
    Weitenau, г. Веда. (Германия)
    Wenden, г. Венда, или Венден. (Россия)
    Wenetia, г. Венета или Венеда. (Италия)
    Weser, p. Въезера. (Германия)
    Weizkirchen, г. Граница. (Моравия)
    Weistritz, p. Быстрица. (Германия)
    Wesenberg, г. Вимирк. (С. Германия)
    Widin, г. Будин или Бдин. (Сербия)
    Videnetz, г. Воденец. (Голландия)
    Wien, г. Веден, Беч, Вена. (Австрия)
    Wienerwald, Веденский лес. (Австрия)
    Willach, г. Велик или Беляк. (Хорутания)
    Willenberg, г. Вельборк. (В. Пруссия)
    Wilzburg, г. Вильтенбург. (Бавария)
    Windisch-Fiestritz, p. и г. Славянская Быстрица. (Австрия)
    Windischgratz, г. Сл. Градец. (Штирия)
    Wischau, г. Вишков. (Моравия)
    Wismar, г. Весьмир. (Германия)
    Wittenberg, г. Витоборг. (Пруссия)
    Wittingen, г. Требон (Богемия)
    Wittichenau, г. Кулев. (Лужицы)
    Vlordingen, г. Славенбург. (Голландия)
    Wolfsberg, г. Волковец. (Штирия)
    Wolgast, г. Волегощь или Болегощь. (Померания)
    Volkermarkt, г. Вельковец. (Штирия)
    Wollin, остр. Волынь, Узноим. (Пруссия)
    Wrechau, г. Врешня или Вресня.(Познань)
    Wustrow, г. Остров. (С. Германия)

    Z.

    Zara, г. Задер, Задар. (Далмация)
    Zara Vecchto, г. Биоград, Старый Задар. (Далмация)
    Zeitz, г. Жица. (Германия)
    Zeng, г. Сень. (Далмация)
    Zerbtst, г. Сербск, Сербиште. (Германия)
    Zirknitzersee, Черновецкое, озеро. (Австрия)
    Zithen, г. Сытна. (Германия)
    Zittau, г. Житава. (Саксония)
    Znaym, г. Знаймо. (Моравия)
    Zobten, Zobtenberg, г. Соботка. (Силезия)
    Zuhlsdorf, г. Сюсила. (Германия)
    Zwikau, г. Звиков, (Саксония)
    Zwittau, г. Светава или Свитава. (Моравия)
    Издание В. И. Истомина
    Типография Варшавского Учебного Округа –
    Литография Варшавск. Военного Округа.
    Хромолитография А. А. Истомина в С.-Петербурге. –
    Ксилография Пуца в Варшаве.
    ВАРШАВА
    ДВОЙНОЙ ГЕОГРАФИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ
    Замечательнейших славянских урочищ на
    ТЕРРИТОРИИ ЕВРОПЫ

    Издание В. И. Истомина
    Типография Варшавск. Учебного Округа – Литография Варшавск. Военного Округа.
    Хромолитография А. А. Истомина в С.-Петербурге. – Ксилография Пуца в Варшаве.
    ВАРШАВА
    1885

    Вось вы яшчэ і немцу скажыце, што ён не тое піша.

  13. Партызан кажа:

    Паважаная сп-ня Галіна!
    Аніяк не жадаў Вас абразіць альбо пакрыўдзіць… Уласна я і дабіваўся ад Вас, каб Вы вызначылі часавыя рамкі дасьледваньня. Зараз робіцца крыху зразумелым. І так, мова ідзе аб праславянскіх народах (індаэўрапэйцах) у часе “вялікага перасяленьня”.
    Адносна праф. Загарульскага Э.М.:
    http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Але ведайце, што ён этнічны беларус, нашчадак пераселяных у часе І Сьветавой ваны беларусаў.
    http://www.twirpx.com/file/12742/ (скачываць крыху цяжка, але кніга таго вартая)
    http://phf.grsu.by/Kafedry/004/academic_process/umo/024/001
    http://www.economy-law.com/cgi-bin/article.cgi?date=2006/08/21&name=34
    Загорульский Э.М. Начало формирования населения Белоруссии (дославянский период). – Мн., 1996.
    Таксама нядаўна сустрэў у сеціве цікавы матар’ял:
    http://www.trinitas.ru/rus/doc/0211/005a/02110048.htm
    Яшчэ адно: На тэрыторыі Беларусі ёсьць як пахаваньні з трупаспаленьнем, так і з трупапалажэньнем.

  14. Вялікі дзякуй, я пагляжу гэтыя сайты. Справа не ва мне, а ў беларускай мове. Ёсць некаторыя моманты, якія звяртаюць на сябе увагу:
    1. Славянская мова адбылася з рэгіёну пражскай культуры, а пражская культура – гэта культура узнікшая на беларускім Палессі.
    2. Беларуская мова па букве “а” супадае з санскрытам на 80%.
    3. Беларуская мова мае менш за ўсё збеглых зычных і прэтэндуе на самую дасканалую.
    4. Сокал-Кутылоўскі прачытаў рунічныя надпісі па ўсёй Еўропе і яны напісаны на старажытнай беларускай мове.
    5. Беларускі гісторык кажа, што ў часы рымскай імперыі існавала толькі дзве дыпламатычныя мовы, адна з якіх беларуская.
    6. Прачытаны этрускі дыск, якому не менш 3600 год (гэта самае старэйшае пісьмо) і на ім напісана старабеларускай мовай.
    7. Спецыялісты кажуць, што хетты пісалі на старажытнабеларускай мове і яе прачытаў чэшскі навуковец.
    8. Сп. А.Ф. РИТТИХ зрабіў працу па тапанімам і кажа, што гэта славянская мова.
    9. Я не ведаю талкаванне тапанімаў саміх народаў, але як бы там не было, а яны асэнсавана чытаюцца на старажытнай беларускай мове, пры тым адчуваецца два дыялекты.
    10. Яшчэ вялікую цікавасць маюць тапанімы ў самой Беларусі, гэта проста нейкі цуд.
    11. Паралельна вядома, што гаплагруппа R1a, самая распаўсюджаная сярод беларусаў, прысутнічае сярод пераважнай большасці народаў.
    12. Вядома, што арыяў называлі белымі багамі, а ў хецкай культуры існавалі 1000 багоў, пры тым для нас вельмі вядомыя, як сакральна-абрадавыя рэчы: бог Сякера, бог Серп, бог Каса і г.д.
    13. Яшчэ вядома, што пасля ледніка з’явілася свідэрская культура, якая палажыла пачатак тагдашняму прагрэсу, а гэта Свідэра знаходзіцца ў Рэчыцкім раёне Гомельскай вобласці.
    І гэта не ўсё. Дык няўжо нашы навукоўцы не могуць сур’ёзна заняцца пытаннем беларускай мовы. Гэта ж калі наша старажытная беларуская мова ёсць мова арыяў, то нават цяжка ўсё гэта асэнсаваць. Я чытала працу М.Гімбітус, дзе яна сцвяржае, што да беларусаў ў Беларусі жылі балты (магчыма яна мае на увазе угра-фінаў). Яна знашла агульныя карані ў тапанімах, а тут не толькі карані, але і цэлыя словы супадаюць ды яшчэ і па ўсяму свету. Я толькі прызываю працаваць, працаваць і працаваць. І гэта не толькі карысць для Бацькаўшчыны, але пры ўдалай працы і слава, і дывідэнты для навукоўцаў.

  15. Сп. партызан, я прагледзела рэкамендаваныя вамі сайты. Загарульскі даследуе перыяд: канец першага тысячагоддзя і другое тысячагоддзе новай эры. Але гэта ужо не такі далёкі час. Але калі глядзець гэты час і не ведаць ранейшую гісторыю, лёгка заблытацца. Я ж гляжу перыяд ад мусц’ерскай культуры і хачу знаць гэтую гісторыю беларусаў. Калі адкрыецца гісторыя беларусаў да н.э., тады стане зразумелым хто мы ёсць на самай справе.

  16. abdul кажа:

    Da pana Jaŭhiena Muraški:
    Panie Jaŭhienie. Pryjmaju zaŭvahi, jakija Vašeć vykazaŭ da spadarstva, na svaju adresu. Zhodny z Vaspanam. Ja j praŭdy rabiŭ špilki z biełaruska-aryjskich idejaŭ pani Haliny , choć pierš musiŭ pakazać u čym niedarečnaść jejnych idejaŭ. Zrablu heta ciapier. Ale niachaj by pani Halina navučyłasia adekvatna reahavać na całkam narmalovuju krytyku jejnych hipotezaŭ. A to jana ŭ adkaz na krytyku adrazu pačynaje abvinavačvać u antybiełarusiźmie i dazvalaje sabie paprostu chamskija vykazvańni.

  17. abdul кажа:

    Da pani Haliny Arciomienka:
    Pani Halina, pasprabuju patłumačyć u čym niedarečnaść niekatorych idejaŭ Vaspani.

    1. Ideja, što ŭ čałaviečaj pradmovie słovy skaładalisia tolki z adnaho składu ničym nie abhruntavanaja. Žadnych dokazaŭ što tak było niama. Naadvarot, padobnie što słovy ŭ hetaj pradmovie byli nia mieńš składanyja niž u sučasnych movach. Bolej taho, isnuje tendencyja da spraščeńnia movaŭ.
    2. Metadalohija raźbivańnia inšamoŭnych słovaŭ na składy kab potym šukać u składach niejki biełaruski albo słavianski sens jość niedarečnaja, bo hetakim samym čynam možna raskłaŭšy biełaruskija słovy tłumačyć ich na padstavie aby jakoj movy śvietu. Ja daŭ prykład u adnym sa svaich kamientaraŭ jak na padstavie anhielskaje movy možna patłumačyć biełaruskaje słova “dupa”. Kali ŭziać niejki asobny skład, to mała nie ŭ kožnaj movie śvietu možna znajści niejki adpaviednik.
    Vyhladaje na toje, što pani Halina była ŭražanaja kolišnimi artykułami Ivana Łaskova hadoŭ 20 tamu drukavanymi ŭ hazecie “Litaratura i mastactva”.

    Navohuł, pani Halina prapahujučy svaje idei zanadta volna ŭžyvaje razmaityja navukovyja terminy. Zdajecca mnie, što čaściakom navat nia viedajučy što hetyja terminy značać. Nu voś naprykład, ci moža pani Halina patłumačyć što jość hapłahrupy? Albo što jość śviderskaja kultura i čamu heta jana pakłała pačatak prahresu? Prašu pani Halinu kali łaska adkazać na hetyja pytańni.

  18. Генетычны марш

    “Мы стаім у боку неабсяжнага мора. Тысячы розных каштоўных або шкодных рэчываў – генаў – раствораныя ў гэтым моры… І гэтае мора хвалюецца. Нячутнымі выбухамі штохвіліны выбухаюць у іх мутацыі, даючы нам новыя каштоўнасці або атручваючы гэтае мора новымі ядамі. Павольна распаўзаюцца дыфузійнымі працэсамі гэтыя гены, захопліваючы ўсе новыя і новыя зоны. Складанымі струменямі пераліваюцца, змешваючыся і круцячыся, рознакаляровыя бруі, нараджаючы новыя камбінацыі генаў, часта не кіраваныя чалавеку… Імя гэтаму мору – генафонд. Спазнаць, зразумець і авалодаць яго ўсхваляваным шматскладовым жыццём – наша высакародная задача!”
    Гэтыя словы прыналежаць А.С.Сераброўскаму, вядомаму савецкаму навукоўцу-генетыку, які ў 1928 году даў імя новай вобласці ведання, змешчанай на скрыжаванні некалькіх, на першы погляд вельмі далёкіх сябра ад сябра навук: біялогіі, геаграфіі, гісторыі, эвалюцыі, антрапалогіі і самой найноўшай з іх – генетыкі. І назваў ён яе – генаграфіяй, зрэшты, лічачы гэтую навуку хутчэй гістарычнай, чым біялагічнай. Аднак без біялогіі генаграфія ніколі б не паўстала, бо ў яе аснове ляжыць вывучэнне ўчасткаў геному, які падвергнуўся мутацыям за час існавання чалавецтва. Як вядома, ген – гэта элементарная малекулярная структура, здольная паўтарацца ў неабмежаваным ліку пакаленняў, фактычна застаючыся несмяротнай і нават вечнай, калі наогул у гэтым міры можна казаць аб вечнасці. Дык вось, аднойчы, па невядомым чынніку паўстаўшы, гены перадаваліся ад чалавека да чалавека, перажываючы шматлікія змены ў сваёй структуры і колькасці, і праз мільёны гадоў эвалюцыі дайшлі да нашых дзён. Гэта значыць, да нас з вамі. Яны адзіныя з’яўляюцца прамымі сведкамі мінулага не толькі нечых персанальных продкаў, але і ўсяго чалавецтва, ад іх жа ў велізарнай ступені залежыць і будучыня людзей як біялагічнага віду.
    Вывучаючы геном чалавека, генографы, або як іх яшчэ завуць, “гістарычныя біёлагі”, асноўную ўвагу надалі двум ланцужкам са спадчыннай інфармацыяй. Па-першае, Y-ДНК з ядра клеткі, якая ёсць толькі ў мужчын і перадаецца строга па мужчынскай лініі, а па-другое – мтднк (мітахандрыальная ДНК), якая ўтрымоўваецца па-за ядром у адмысловых утварэннях – мітахондрыях, якія выпрацоўваюць энергію для клеткі. МТДНК ёсць і ў жанчын, і ў мужчын, але перадаецца яна выключна па жаночай лініі. Сярод тысяч кавалачкаў ДНК генетыкі выявілі, што працэс гэты працягваецца, нейкія ўчасткі, іх яшчэ завуць маркерамі, якія падвергнуліся ў асобных папуляцый людзей вызначаным мутацыям, прычым у розныя гістарычныя часы. Навукоўцы вобразна завуць гэтыя маркеры свайго роду “памылкамі друку”, па якіх можна выявіць “першапачатковага аўтара старажытнага летапісу чалавецтва”. Даследаванні працягнуліся вылічэннем хуткасці мутацый маркераў, а таксама таго месца на Зямлі, дзе яны адбыліся. Лічыцца, што на дадзеным этапе развіцця генаграфіі ужо практычна кожны з нас можа знайсці агульнага продка з іншым чалавекам на гістарычнай глыбіні ў дзясяткі, сотні і нават тысячы пакаленняў і ўсталяваць сваё дакладнае паходжанне. Можна нават персанальна ўсталяваць уласную праўдзівую “нацыянальнасць”, хоць не выключана, што гэты тэрмін, як і паняцце – “раса”, вельмі хутка могуць стаць у навуковым сэнсе неактуальнымі.
    Галоўная выснова, да якой на дадзены момант прыйшла сучасная навука, складаецца ў пацверджанні старажытнага хрысціянскага пастулату аб тым, што ўсе людзі – браты і сёстры. Цяпер ужо з вялікай ступенню пэўнасці вядома, што, нягледзячы на ўсю нашу шматстатнасць, чалавецтва адбылося з адной маленечкай афрыканскай папуляцыі, колькасцю прыкладна ў дзве тысячы чалавек. Ёсць разлікі, якія паказваюць, што нават самыя выдаленыя ва ўсіх адносінах сябар ад сябра два чалавека на Зямлі – усяго толькі 14-юрадныя сваякі. Акрамя таго, мы ўсё ў нейкім сэнсе – “краманьёнцы”, якія з’явіліся дзесьці 200 тысяч гадоў назад (называюцца і іншыя тэрміны) спачатку ва Ўсходняй Афрыцы, а каля 60 тысяч гадоў назад заселіўшыя ўсе кантыненты і выспы планеты. Высвятлілася таксама, што нашы прабацькі, па па-біблейску – Адам і Ева, сапраўды існавалі, але… пазнаёміцца сябар з сябрам не маглі ў прынцыпе. Адам жыў у Афрыцы 90 000 – 130 000 гадоў назад, менавіта яго гены, у адрозненне ад іншых канкурэнтаў мужчынскага полу, апынуліся самымі ўстойлівымі. Ева была ледзь старэй – яна жыла на Чорным кантыненце 150 000 гадоў назад. Але калі гэты асноўны момант у гісторыі чалавецтва прызнаны амаль даказаным, то іншых невыразнасцяў застаецца яшчэ вельмі шмат. Напрыклад – як першыя людзі з Афрыкі перабіраліся на іншыя кантыненты і якая чалавечая папуляцыя ў Афрыцы самая старажытная? Ці шлюбаваўся сучасны чалавек з неандэртальцамі – падвідам людзей, прабываўшых да нас у Еўразіі і Паўночнай Афрыцы? Ці ўсе першабытнікі Амерыкі дашлі на свой кантынент з Азіі, праз Берынгаў пярасмык, або хтосьці перасякаў акіяны? І асноўнае пытанне – калі ў нас у ўсіх агульныя продкі, то чаму мы да такой ступені розныя?
    Для таго, каб паспрабаваць адказаць на гэтыя і мноства іншых пытанняў у 2005 году па ініцыятыве часопіса “National Geografic”, кампаніі IBM і удзелу дабрачыннага фонду сям’і Уэйт стартаваў узрушаючы праект – “Генаграфія”. Праект унікальны тым, што ў ім можа прыняць удзел любы жыхар Землі, калі, вядома, яму цікава пазнаць, хто былі яго продкі некалькі дзясяткаў тысяч гадоў назад. Для гэтага трэба зарэгістравацца на сайце праекту, аплаціць адмысловы набор і атрымаць яго па пошце. У наборы ёсць прылада, якой можна зрабіць саскоб з унутранага боку шчакі, каб затым адправіць яго ў адзін з дзесяці, па-мойму, навуковых цэнтраў, якія ўдзельнічаюць у праекце. Даследнікі спадзяюцца за некалькі найблізкіх гадоў сабраць прынамсі сто тысяч такіх пасылак, каб параўнаць генетычныя “тэксты” самых розных папуляцый. Параўноўваючы іх парамі, з дапамогай кампутарнага аналізу можна будзе пабудаваць дрэва агульначалавечага сваяцтва і скласці адпаведныя карты маршрутаў перасоўвання нашых продкаў па кантынентах. Такія даследаванні ўжо вядуцца ў шматлікіх краінах, у выніку чаго навукоўцы ўшчыльную падышлі да адной дзіўнай высновы.
    Апынулася, што утварэнне нацый і народаў вельмі слаба звязана з генетыкай і радаводам іх прадстаўнікоў, што ставіць пад сумнеў усе без выключэння расавыя і нацыяналістычныя тэорыі. Высвятлілася, што гены лёгка распаўсюджваюцца з адной гістарычнай вобласці ў іншую, нягледзячы ні на культурныя і моўныя адрозненні, ні на межы, ні нават на шматвяковую варожасць. Усё гэта не выклікае ніякіх сумневаў, але і не аспрэчвае таго факту, што кожны народ мае ўласную ўнікальнасць, якая адрознівае яго ад астатніх. Любай народ у генетычным стаўленні чымсьці нагадвае непаўторную мазаіку, складзеную з мноства “рознакаляровых” генетычных элементаў, розных па колькасці, памерам і г.д. Гэтым-то і вызначаюцца шматлікія нацыянальныя асаблівасці тых або іншых этнасаў, часам нават размешчаных па суседству, такія як тэмперамент, успрымальнасць да тых або іншых захворванняў і шматлікіх іншыя. З інтэрв’ю Алега Давыдзенка, чальца-карэспандэнта НАН, загадчыка лабараторыі нехрамасомнай спадчыннасці Інстытута генетыкі і цыталогіі, дадзенага ім газеце “Звязда”, становіцца зразумелым што і беларусы ў гэтым стаўленні ніякім выключэннем не з’яўляюцца.
    Расчыніць таямніцу паходжання беларусаў, паведамляе “Звязда”, атрымалася пасля таго, як у Беларусі з’явіўся нацыянальны ДНК-банк, над стварэннем якога нашы навукоўцы працавалі два з паловай года. У рамках праекту генетычнага аналізу беларусаў, акрамя ўсяго іншага, стала магчымым адказаць на пытанні, якія даўно цікавілі вельмі шматлікіх – адкуль узяліся беларусы? І яшчэ – ці з’яўляемся мы самастойным этнасам або прадуктам змешвання іншых народаў? Усім добра вядома, што да апошняга часу з нагоды паходжання беларусаў існавала некалькі тэорый, у тым ліку “польская”, “руская”, “балцкая”, “крывіцкая” версіі. Па сцвярджэнні А. Давыдзенка, ні адна з іх не вытрымала “генетычных выпрабаванняў”, а найболей праўдападобнай апынулася “старажытнабеларуская” тэорыя нашага айчыннага навукоўца, чальца-карэспандэнта НАН Міхася Піліпенка. Паводле гэтай тэорыі, беларуская этнічнасць сфармавалася на аснове трох славянскіх плямёнаў – крывічаў, дрыгавічаў і радзімічаў, пры малаважным уплыве балтаў, угра-фінаў, цюрак і іншых народаў. Калі казаць аб больш падаленых продках беларусаў, то, як лічыць А.Давыдзенка, імі былі індаеўрапейцы, якія пачалі засяляць еўрапейскі мацярык пасля сыходу ледніка, рухаючыся з Поўдня (з прыкаспійскага рэгіёна) на Поўнач.
    Генетычнае даследаванне беларусаў праводзілася з улікам этнічных асаблівасцяў насельніцтва, якое пражывае ў розных частках Беларусі, і толькі ў тых людзей, у каго бабуля па матчынай лініі і дзядуля па бацькаўскай, былі мясцовымі жыхарамі. Было ўзята тысяча ўзораў ДНК, у якіх аналізаваліся матчына МТДНК і бацькаўская Y-храмасома. У выніку даследаванняў апынулася, што большасць узораў беларускіх ДНК ставяцца да заходняга варыянту еўразійскага тыпу мітахандрыальнай ДНК. Гэта сведчыць аб тым, кажа Давыдзенка, што мы – тыповы еўрапейскі народ. Па нейкіх прыкметам мы падобныя на ўкраінцаў, па іншых – на фінаў, аднак па цэлым шэрагу прыкмет адрозніваемся і ад рускіх, і ад палякаў. У выніку шматмернага аналізу высвятлілася, што адразу па некалькіх прыкметам беларусы прыналежаць да групы народаў з агульнай “прамаці”, у якую ўваходзяць германцы, літоўцы, славакі і харваты. Аналіз мужчынскай Y-храмасомы таксама на 95% пацвердзіў еўрапейскае паходжанне беларусаў. І наогул апынулася – на працягу стагоддзяў мы мала з кім змешваліся і жылі на сваёй тэрыторыі заўсёды, гэта значыць ужо некалькі тысячагоддзяў. Спачатку гэта былі індаеўрапейцы, якія потым сталі праславянамі, а затым ужо і беларусамі. У розных рэгіёнах Беларусі, вядома, існуюць вызначаныя адрозненні ў мтднк, выкліканыя, магчыма, уплывам суседзяў, але ў цэлым беларускую нацыю ва ўсім арэале пражывання можна назваць гамагеннай.
    Што з усяго гэтага варта? Так, уласна, нічога і не варта, акрамя таго, што мы – гэта мы. Не рускія, не палякі, не літоўцы, а беларусы – еўрапейскі народ у шэрагу іншых еўрапейскіх народаў. Мы нічым не лепш усіх нашых суседзяў, але і ўжо сапраўды генетычна ані не горш. Даследаванне беларускіх ДНК нам нічога не дадасць і не зменшыць, але затое нікому не дазволіць у наступным займацца рознымі палітычнымі спекуляцыямі адносна паходжанні беларусаў. Вядома, калі зыходзіць з навуковага пункта гледжання, ніякія гены нельга “прывязваць” выключна да якога-небудзь народа, але генетычная памяць народа, мусіць, усёткі існуе. І яна праймае ўсе пласты беларускага генафонду, які вызначаецца канцэнтрацыяй тых або іншых генаў, сабраных усім доўгім ходам гісторыі на зямлі Беларусі і зараз захаваных у кожным з нас. Але для таго, каб стаць па-сучаснасці нацыяй, гэтага нядосыць, бо нацыянальная прыналежнасць вызначаецца ў першую чаргу самасвядомасцю людзей. Але хто ведае, магчыма самасвядомасць чалавека таксама наканаванае генетычна?…

    Гаплагрупы

    Гаплагрупа (у папуляцыйнай генетыцы чалавека, навуцы, вывучаюшчай генетычную гісторыю чалавецтва) – вялікая група падобных гаплатыпаў, якія з’яўляюцца побач алеляў у вызначаных месцах Y-храмасомы. Галпагрупы дзеляцца на Y-храмасомныя (Y-ДНК) і мітахандрыальныя (мтднк). Y-ДНК з’яўляецца прамой бацькаўскай лініяй, а мтднк прамой матчынай лініяй, гэта значыць дачка, маці, бабуля, прабабуля і гэтак далей. Тэрмін “гаплагрупа” шырока ўжываецца ў генетычнай генеалогіі.

    Папуляцыйнная генетыка гаплагруп

    Меркавана, натуральны адбор не дзейнічае або дзейнічае вельмі слаба ў стаўленні мутацыі, якая прывяла да утварэння гаплагрупы і знаходзімай у нашы дні. Тады акрамя хуткасці мутацый, вар’іруючых ад маркера да маркера, асноўны чыннік змены суадносін гаплатыпаў у папуляцыі – гэта генетычны дрэйф, выпадковыя флуктуацыі, выкліканыя колькасцю нашчадкаў якія адпавядаюць полу, якім быў перададзены дадзены маркер. Гэта прыводзіць да паступовай змены прапорцыі дадзенага маркера альбо да 100 %, альбо да яго поўнага знікнення з папуляцыі. У вялікай папуляцыі генетычны дрэйф распаўсюджаных алеляў вельмі малы, але ў малой папуляцыі, дзе скрыжаванне праходзіць паміж блізкароднаснымі асобамі, прапорцыя алеляў змяняецца адносна хутка. Такім чынам, назіраная геаграфічная розніца ў гаплагрупах выкліканая эфектам бутэлькавага горлышка і/або эфектам заснавальніка, за якімі рушылі ўслед падзел папуляцыі на асобныя групы або значнае павелічэнне ліку асоб. У больш нядаўніх папуляцыях выяўляюцца не ўсе алелі, якія былі ў папярэдняй папуляцыі: генетычны дрэйф прыводзіць да знікнення некаторых алеляў з папуляцыі. Кошт азначэння гаплатыпа абмяжоўвае колькасць выкарыстоўваных узораў, таму пэўнасць высноў абмяжоўваецца магчымай статыстычнай памылкай.

    Класіфікацыя

    Існуе выразная наменклатура класіфікацыі гаплагруп у навуковым міры. Дрэва гаплгруп Y-ДНК выглядае наступным чынам:

    Дрэва гаплагруп Y-ДНК чалавека
    Самы блізкі агульны продак
    |
    A
    BT

    B
    CT

    DE
    CF

    D
    E
    C
    F

    G
    H
    IJ
    K

    I
    J
    L
    M
    NO
    P
    S
    T

    N
    O
    Q
    R

    Табліца перакладу гаплагруп

    У 2002 годзе супольнасць генетыкаў (Y Chromosome Consortium) выпрацавала агульную класіфікацыю і наменклатуру па лініях Y-храмасомы. Вылучана 18 асноўных мутацыйных кластараў у храмасоме, так званыя скарбы, якія пазначаюцца лацінскімі літарамі ад A да R. Парадак літар адлюстроўвае паслядоўнасць узнікнення мутацый. Гэтыя скарбы ў сваю чаргу разгаліноўваюцца на гаплагрупы, якія нумаруюцца лічбамі і літарамі.
    Да 2002 года ўжываліся прасцейшыя пазначэнні па нумарах гаплагруп: НG1, HG2 і г. д. Табліца дазваляе перавесці старыя пазначэнні, выкарыстоўваныя ў навуковых артыкулах, у сучасную наменклатуру.

    Застарэўшыя HG1 HG2 HG3 HG8 HG9 HG12 HG16 HG21
    YCC R1b I R1a E3a J K N3 E3b

    Мітахандрыяльная Ева

    Мітахандрыяльная Ева – імя, дадзенае малекулярнымі біёлагамі жанчыне, якая меркавана была найблізкім продкам усіх людзей выгляду Homo sapiens sapiens. Паколькі мітахандрыяльная ДНК успадкоўваецца толькі па матчынай лініі, у ўсіх цяпер людзей, якія жывуць такая ДНК была атрыманая ад Евы. Аналагічна ДНК мужчынскай Y-храмасомы ў усіх людзей мужчынскага полу павінна адбывацца ад “малекулярна-біялагічнага Адама”.

    Мітахондрыі – гэта ўнутрыклеткавыя арганэлы, меўшыя невялікую ўласную ДНК. У адрозненне ад ядзернай ДНК, якая ўтрымоўвае пераважную большасць генаў і падчас палавога размнажэння падвяргаецца рэкамбінацыі, так што нашчадкі атрымліваюць палову генаў ад бацькі, а другую палову ад маці, мітахондрыі і іх ДНК дзіця атрымлівае толькі з матчынай яйкаклеткі. Паколькі мітахандрыяльная ДНК не падвяргаецца рэкамбінацыі, змены ў ёй могуць адбывацца выключна пасродкам рэдкіх выпадковых мутацый. Шляхам параўнання паслядоўнасці мітахандрыяльнай ДНК і ўзнікшых у ёй з часам мутацый можна не толькі вызначыць ступень сваяцтва людзей, якія цяпер жывуць, але і прыблізна вылічыць час, неабходны для назапашвання мутацый у той або іншай папуляцыі людзей. Такім чынам можна вылічыць і эпоху, калі мутацый яшчэ не было, і продкавую папуляцыю людзей, калі яна была генетычна аднастайнай. Паводле зробленых разлікаў, мітахандрыяльная Ева жыла каля 140 тыс. гадоў назад ва Ўсходняй Афрыцы.

    Хоць мітахандрыяльная Ева названая ў гонар біблейскай, яе не варта атаясамляць з біблейскім персанажам або лічыць, што ўсе людзі з’яўляюцца нашчадкамі толькі адной жанчыны. Мітахандрыяльная Ева і яе ДНК – навуковыя абстракцыі, створаныя для спрашчэння разлікаў. На самай справе гаворка ідзе аб адносна аднастайнай генетычнай папуляцыі, сярод нашчадкаў якой большасць людзей, якія цяпер жывуць атрымалі мітахандрыяльную ДНК ад адной або некалькіх жанчын, што складаліся ў больш або меней блізкім сваяцтве, у то час як нашчадкі іншых жанчын той жа продкавай папуляцыі не дажылі да нашых дзён, або іх гены перадаваліся не выключна па жаночай лініі. Калі ў жанчыны няма дочак, але шмат сыноў, яе мітахандрыяльная ДНК не будзе перададзена нашчадкам, хоць палову іншых генаў успадкуюць сыны і іх нашчадства.

    Мітахандрыяльная Ева і афрыканская гіпотэза паходжання людзей

    Паколькі папуляцыйныя генетыкі лічаць радзімай мітахандрыяльнай Евы Афрыку, яе часам завуць афрыканскай Евай. Пры найстаражытным падзеле продкавай папуляцыі людзей утварыліся тры галоўных гаплогруппы, L1, L2, L3. З іх першая пераважае ў бушменаў і пігмеяў. Дзве іншых таксама маюцца ў афрыканскіх народаў, але толькі ад гаплагрупы L3 адбываюцца макрагрупы М і N, носьбіты якіх мігравалі з Афрыкі ў Еўразію.
    L1 – бушменаў і пігмеяў
    L2 – афрыканскія народы
    L3 – макрагрупы М і N, носьбіты якіх мігравалі з Афрыкі ў Еўразію + афрыканскія народы.

    Існуюць альтэрнатыўныя тлумачэнні мітахандрыяльнай генеалогіі народаў Зямлі. Напрыклад, аналагічнае генеалагічнае дрэва магло атрымацца, калі на ранняй стадыі рассялення большасць людзей загінула з-за нейкі эпідэміі або прыроднай катастрофы, а выжыўшыя ўяўлялі сабой невялікую групу крэўных сваякоў. Аднак, спробы пабудаваць генеалогію народаў на падставе даследавання іншых генаў не пацвярджаюць гіпотэзу катастрофы. Акрамя таго, варта прымаць да ўвагі абмен генамі, які адбываўся ў выніку шлюбаў паміж далёкімі сваякамі, у выніку чаго геномы працягвалі змешвацца ўжо пасля зыходу з Афрыкі. Найбольшая разнастайнасць мутацый, якая назіраецца ў афрыканскіх народаў, таксама можна тлумачыць па-рознаму. З аднаго боку, гэта можа быць вынікам доўгага пражывання продкавай папуляцыі ў Афрыцы. З іншага боку, у Афрыцы часоў палеаліту насельніцтва магло быць проста шматлікім, чым у іншых рэгіёнах.

    Дрэва гаплагруп мтДНК чалавека

    Самы блізкі агульны продак

    |
    L0
    L1

    |
    L2
    L3
    L4
    L5
    L6
    L7

    |
    M
    N

    | |
    CZ
    D
    E
    G
    Q
    R
    A
    S
    Y
    IWX

    | | |
    C
    Z
    B
    F
    R0
    pre-JT
    P
    UK
    I
    W
    X

    | | |
    HV
    JT
    U
    K

    | |
    H
    V
    J
    T

    «Гаплагрупы мтДНК»
    • Гаплагрупа HV (mtDNA)
    • Гаплагрупа K (mtDNA)
    • Гаплагрупа M (mtDNA)
    • Гаплагрупа N (mtDNA)
    • Гаплагрупа U (mtDNA)
    Гаплагрупа HV (mtDNA)

    У папуляцыйнай генетыцы чалавека гаплагрупай HV завуць адну з гаплагруп, выяўленых пры аналізе паслядоўнасці мітахандрыяльнай ДНК (mtDNA). Гэтая гаплагрупа шырока распаўсюджана ў Заходняй Еўропе, яе носьбіты дашлі туды не меней 20 тыс гадоў назад. Аналіз ДНК двух краманьёнцаў, якія жылі ў Паўднёвай Італіі каля 24 тыс гадоў назад, паказаў, што яны прыналежылі да гаплагрупы HV або яе продку – preHV. Гаплагрупа pre-HV або RO, распаўсюджана на Блізкім Усходзе, асабліва ў Аравіі, а таксама ў Эфіёпіі і Самалі, адбываецца ад групы R, якая, у сваю чаргу, аддзялілася ад гаплагрупы N каля 40 тыс гадоў назад.

    Гаплагрупа K (mtDNA)

    Распаўсюджванне мітахандрыяльных гаплагруп U і K у Еўропе

    У папуляцыйнай генетыцы чалавека гаплагрупай К завуць адну з гаплагруп, выяўленых пры аналізе паслядоўнасці мітахандрыяльнай ДНК (mtDNA). Гэтая гаплагрупа шырока распаўсюджаная ў Еўропе, яе носьбіты аддзяліліся ад гаплагрупы U8 каля 12 тыс гадоў назад.

    У Еўропе носьбіты ў асноўным пражываюць на Брытанскіх выспах і ў рэгіёне Альпійскіх гор. З меншай частатой гаплагрупа К сустракаецца ў Паўночнай Афрыцы, на Блізкім Усходзе і ў Паўднёвай Азіі. Сярод габрэяў Ашкеназі носьбітаў гаплагрупы К 32%.

    Да гаплагрупы К прыналежыў чалавек, выяўлены ў Ціроле ўмерзшым у лёд каля 5 тыс гадоў назад.
    Гаплагрупа K складае значную частку папуляцыі Еўропы і Блізкага Ўсходу. Лічыцца, што носьбіты гаплагрупы UK мала ўспрымальныя да сіндрому набытага імуннага дэфіцыту.

    Гаплагрупа M (mtDNA)

    У папуляцыйнай генетыцы чалавека гаплагрупай M завуць адну з гаплагруп, выяўленых пры аналізе паслядоўнасці мітахандрыяльнай ДНК (mtDNA). Гэтая гаплагрупа шырока распаўсюджаная ў Азіі, асабліва ў Індыі. Тым не менш, макрагрупа М сама ўяўляе сабой адну з галін гаплагрупы L3, ад якой яна аддзялілася 60 – 75 тыс. гадоў назад. Продкавая гаплагрупа L3 у сваю чаргу адбываецца ад нашчадкаў гіпатэтычнай мітахандрыяльнай Евы з Афрыкі.

    Макрагрупа M з’яўляецца продкам некалькіх гаплагруп. Найважныя іх іх:

    * гаплагрупа C – распаўсюджаная ў народаў поўначы Азіі, амерыканскіх індзейцаў і лацінаамерыканцаў.
    * гаплагрупа D – сустракаецца ў Сярэдняй Азіі, на Далёкім Усходзе і сярод амерыканскіх індзейцаў;
    * гаплагрупа E – сустракаецца ў паўднёваўсходняй Азіі;
    * гаплагрупа G і Z – распаўсюджаныя на поўначы Еўразіі, у прыватнасці, у фінаў, саамі, часткі рускіх і японцаў;
    * гаплагрупа М1 – знойдзеная ў заходняй Еўразіі і на Афрыканскім Рогу;
    * лініі М2 – М6, а таксама М18 і М25 сустракаюцца толькі ў Індыі;
    * М7 – М10 і М21 – шырока распаўсюджаныя ва ўсходняй і паўднёваўсходняй Еўразіі;
    * M11 – сустракаецца толькі сярод кітайцаў;
    * M12 – невялікая група ў Японіі;
    * гаплагрупы M27 – M29 і Q – лакалізуюцца ў Меланезіі і сярод аўстралійскіх першабытнікаў;
    * гаплагрупы М31, M31a1 і М32 – на Андаманскіх выспах;
    * гаплагрупы M33, M33a, M34, M34a, M35, M37a і М39 – M41 – у паўднёвай і паўднёваўсходняй Азіі;

    Гаплагрупа N (mtDNA)

    У папуляцыйнай генетыцы чалавека гаплагрупай N завуць адну з гаплагруп, выяўленых пры аналізе паслядоўнасці мітахандрыяльнай ДНК (mtDNA). Гэтая незвычайна шырока распаўсюджаная гаплагрупа, яе носьбіты жывуць на некалькіх кантынентах, таму яе завуць макра-гаплагрупай. Тым не менш, макрагрупа N сама ўяўляе сабой адну з галін гаплагрупы L3, ад якой яна аддзялілася ў заходняй частцы Азіі 50 – 80 тыс. гадоў назад. Продкавая гаплагрупа L3 у сваю чаргу адбываецца ад нашчадкаў гіпатэтычнай мітахандрыяльнай Евы з Афрыкі.
    Ад гаплагрупы N адбываюцца амаль усе гаплагрупы Еўропы, Акіяніі, а таксама носьбітаў індзейскіх і шматлікіх азіяцкіх моў. Яна ўтварылася ў заходняй частцы Азіі прыблізна ў той жа час, калі і іншая шырока распаўсюджаная макрагрупа М. Абедзве ў невялікай колькасці сустракаюцца ў раёне Афрыканскага Рога, куды былі прыўнесеныя ў выніку зваротнай міграцыі іх носьбіты каля 30 тыс. гадоў назад.

    Ад макрагрупы N адбываюцца іншыя шырока распаўсюджаныя макрагрупы: A, N1, R, I, S, W, X, Y. З іх:

    * гаплагрупа А выяўленая ў Цэнтральнай і ўсходняй Азіі, а таксама сярод амерыканскіх індзейцаў;
    * гаплагрупа R – продак шэрагу распаўсюджаных груп, B, F, JT, P, а таксама HV, К і U, шырока прадстаўленых у Еўропе;
    * гаплагрупа S выяўленая ў аўстралійскіх першабытнікаў;
    * гаплагрупа W распаўсюджаная пераважна на захадзе Еўразіі;
    * гаплагрупа X1 выяўленая ў Паўночнай Афрыцы, а гаплогруппа X2 – у Еўропе, Сібіры і Амерыцы;
    * гаплагрупа Y распаўсюджаная сярод ніўхаў і айнаў, а таксама, у невялікай колькасці, сярод карэйцаў, манголаў, каракаў, ітэльменаў, кітайцаў, японцаў, жыхароў Малайскага архіпелага і некаторых цюркскіх народаў.

    Гаплагрупа U (mtDNA)

    У папуляцыйнай генетыцы чалавека гаплагрупай U завуць адну з гаплагруп, выяўленых пры аналізе паслядоўнасці мітахандрыяльнай ДНК (mtDNA). Гэтая гаплагрупа шырока распаўсюджана ў Еўропе, яе носьбіты аддзяліліся ад макрагрупы R, падгрупы ў гаплагрупе N каля 55 тыс гадоў назад. За час які прайшоў з тых часоў гаплагрупа U акрамя Еўропы распаўсюдзілася таксама ў паўночнай Афрыцы, Аравіі, Індыі і на Блізкім Усходзе.

    Падзялілася на 8 падгруп, ад гаплагрупы U8 аддзяліўся таксама гаплатып К.
    Утрыманне

    * 1 Гаплагрупа U1
    * 2 Гаплагрупа U2
    * 3 Гаплагрупа U3
    * 4 Гаплагрупа U4
    * 5 Гаплагрупа U5
    * 6 Гаплагрупа U6
    * 7 Гаплагрупа U7
    * 8 Гаплагрупа U8
    o 8.1 Гаплагрупа K

    Гаплагрупа U1

    У асноўным сустракаецца на Блізкім Усходзе, хоць з ніжэйшай частатой, а таксама выяўлена ва ўсім Міжземнамор’і. Напрыклад, U1a распаўсюджаная на вялікай прасторы ад Індыі да Атлантыкі, але вельмі рэдка сустракаецца на заходніх і паўночных берагах Еўропы, у тым ліку на Брытанскіх выспах і ў Скандынавіі. Некалькі носьбітаў выяўлена ў Італіі (у Таскане). У Індыі U1a знойдзена ў заходняй частцы. U1b распаўсюджана ў тых жа рэгіёнах, але з яшчэ меншай частатой. Нешматлікія носьбіты выяўлены ў габрэйскай дыяспары. Ва Ўсходняй Еўропе U1a і U1b распаўсюджаныя з аднолькавай частатой.

    Гаплагрупа U2

    З нізкай частатой сустракаецца па ўсёй Еўропе і на Блізкім Усходзе.

    Гаплагрупа U3

    У Еўропе і Сярэдняй Азіі распаўсюджванне зафіксавана на ўзроўні 1% насельніцтва, на Блізкім Усходзе – 2,5%. Носьбітамі U3 з’яўляецца каля 6% насельніцтвы Каўказа і ад 36 да 56% цыган Польшчы, Літвы і Іспаніі.

    Гаплагрупа U4

    Шырока распаўсюдзілася ў Еўропе прыкладна 25 тыс гадоў назад.

    Гаплагрупа U5

    Нараўне з U8a найстарэйшая гаплагрупа Homo sapiens sapiens у Еўропе. Век – ад 50 да 60 тыс гадоў. Часцей за ўсё сустракаецца на поўначы, сярод саамаў, фінаў і эстонцаў, але з нізкай частатой можа быць выяўлена і ў астатніх частках Еўропы, на Блізкім Усходзе і ў Афрыцы.

    Падгрупа U5a лічыцца асоба ўспрымальнай да сіндрому набытага імуннага дэфіцыту.

    Гаплагрупа U6

    На ўзроўні 10% распаўсюджаная ў Паўночнай Афрыцы, асабліва сярод алжырскіх бербераў (29%)[1] in North Africa (with a maximum of 29% in Algerian Berbers[10], а таксама на Пірэнэйскім паўвостраве, Канарскіх выспах і ва Ўсходняй Афрыцы. Хоць на Пірэнэях распаўсюджванне гаплагрупы U6 дасягае максімуму, лічыцца, што паўстала яна не тут, а ва Ўсходняй Афрыцы паміж 25 і 66 тыс гадоў назад.

    Сярод трох асноўных падгруп U6:

    * U6a распаўсюджаная ад Канарскіх выспаў і Пірэнэйскага паўвострава да Сірыі, Эфіёпіі і Кеніі з найвышэйшай частатой ва Ўсходняй Афрыцы. Век: 24 – 27 тыс гадоў. Вылучаецца таксама гаплагрупа U6a1, распаўсюджана ў тых жа рэгіёнах, але яна вылучылася каля 15 – 20 тыс гадоў назад.
    * U6b сустракаецца часцей ў заходніх рэгіёнах, у Іспаніі – на поўначы краіны, акрамя яе – у Марока, Алжыры, Сенегале і Нігерыі. Век: 8,5 – 12 тыс гадоў. Падгрупа U6b1, якая вылучылася каля 6 тыс гадоў назад, сустракаецца толькі на Пірэнэйскім паўвостраве і Канарскіх выспах.
    * U6c маецца толькі ў Марока і на Канарскіх выспах. Век: 6 – 17,5 тыс гадоў. Не мае мутацыі (16219), агульнай для U6a і U6b.

    Гаплагрупа U7

    У шматлікіх еўрапейскіх папуляцыях гэтая гаплагрупа адсутнічае, але на Блізкім Усходзе частата яе распаўсюджвання перавышае 4%, дасягаючы 10% сярод жыхароў Ірана і ізноў апускаючыся да 5% у Пакістане. На захадзе Індыі да носьбітаў гэтай гаплагрупы ставяцца 12% насельніцтвы, але ў астатніх рэгіёнах краіны – толькі 2%. Радзімай U7 лічаць Іран або заходнюю Індыю.

    Гаплагрупа U8

    * U8a Спецыфічная для баскаў, паколькі ў Паўночнай Афрыцы адсутнічае, лічыцца, што яна занесеная з заходняй Азіі.

    • U8b Знойдзеная ў Італіі і Іярданіі.

    Дрэва гаплагруп Y-ДНК чалавека

    Цяпер наша задача стаіць ў тым, каб выявіць Y-ДНК беларусаў (бацькоўская лінія). Для пачатку установім з якіх гаплагруп ствараецца складовая беларусаў: R1b (4,4%), R1a (46-50%), I (18-25%), E (4,4%), G (1,5%), N (8,8%)

    Y-ДНК чалавека (Адам – бацькоўская лінія)
    A

    / \
    А1 ВТ
    / \
    B CT
    / \
    DE CF
    / \ / \
    D E С F
    (4,4%) / / / \
    G H IJ K
    (1,5%) / \ / / / \ \ \
    I J L M NO P S T
    (25%) / \ / \
    N O Q R
    (8,8%) / \
    R1 R2
    / \
    R1a R1b
    (45,6-50%) (4,4%)

    Такім чынам, у першага чалавека ці групы людзей была гаплагрупа А. Гэтыя людзі жылі у Афрыцы. Сёння такую гаплагрупу маюць: койсанцы, бушмены, суданцы. Лакалізаваная, галоўным чынам, у Паўднёвай Афрыцы; малаважна – у некаторых селішчах Усходняй Афрыкі.
    Ад гаплагрупы першага чалавека аддзялілася гаплагрупа BT, якая ў сваю чаргу раздзялілася на дзве гаплагрупы B і CT, затым CT падзялілася на DE і CF. Гаплагрупы DE ў сваю чаргу падзялілася на дзве гаплагрупы D і E (4,4%). Гэта самая старэйшая гаплагрупа ў беларусаў.
    Гаплагрупа CF раздзялілася на дзве С і F. Гаплагрупа F – Y-храмасомная гаплагрупа чалавека (бацькоўская). Прадстаўнікі гэтай гаплагрупы і яе падгруп складаюць больш 90 % насельніцтвы планеты. Гаплагрупа F падзялілася на чатыры гаплагрупы: G, H, IJ, K. Гаплагрупа G у беларусаў складае 1,5%
    Гаплагрупа IJ (P123, P124, P125, P126, P127, P129, P130) – Y-храмасомная гаплагрупа чалавека. Гаплагрупа IJ адбылася ад IJK, якая, у сваю чаргу, як бачна, – ад F. Варта адзначыць, што ніякіх прыкладаў Гаплагрупы IJ знойдзена не было; на існаванне гэтай Гаплагрупы паказвае тое, што некаторыя мутацыі маюцца як у прадстаўнікоў Гаплагрупы I, так і ў Гаплагрупы J. Так, як не існуе ніякіх прыкладаў Гаплагрупы IJ сярод сучаснага насельніцтва, спробы выказаць здагадку месца паходжання гэтай гаплагрупы абцяжараны. Аднак, той факт, што і Гаплагрупа I і Гаплагрупа J распаўсюджаны сярод сучаснага насельніцтва Каўказа, Малой Азіі і паўднёва-заходняй Азіі, дазваляе выказаць здагадку, што Гаплагрупа IJ адбылася з Гаплагрупы F у вобласці Блізкага Ўсходу і затым распаўсюдзілася на заходнюю Еўразію.
    Сярод беларусаў мае распаўсюджанне гаплагрупа I (18-25%). Гаплагрупа I (M170, P19, M258) Y – храмасомная гаплагрупа (бацькоўская). Гаплагрупа I сустракаецца амаль у 1/5 еўрапейскага насельніцтва. Нашчадкі гэтай гаплагрупы германцы, харваты, носьбіты Салютрэйскай і пра-Салютрэйскай, Граветскай культур.
    На падставе аналізаў ДНК, Гаплагрупа I з’явілася ў Еўропе з Блізкага Ўсходу 20.000-25.000 гадоў назад, незадоўга да, або падчас Апошняга Ледніковага Максімуму, які адбыўся прыкладна 21 тысяч гадоў назад. Некаторыя даследнікі лічаць, што гэтая міграцыя магла быць звязана з Граветскай культурай. Ледніковы перыяд людзі з Гаплагрупай I перажылі на Балканскім паўвостраве. Па меры адступу леднікоў, Гаплагрупа I распаўсюдзілася на поўнач Еўропы.
    Гаплагрупа I знаходзіцца на другім месцы пасля Гаплагрупы R па частаце распаўсюджвання сярод беларусаў, рускіх і ўкраінцаў.
    ” Італьянцы (жыхары Сардзініі) – 42,3 %
    ” Баснійцы – 42,0 %
    ” Нарвежцы – 40,3 %
    ” Шведы – 40,0 %
    ” Датчане – 38,7
    ” Славенцы – 38,2 %
    ” Сербы – 29,2 %
    ” Рускія (Казакі) – 22,7 %
    ” Украінцы – 21,9 %
    ” Рускія – 20,0 % (12%)
    ” Беларусы – 19,0 %-25%
    Гаплагрупа I1 (M253, M307, P30, P40) мае найбольшае распаўсюджванне ў Скандынавіі, Ісландыі і ў паўночна-заходняй Еўропе.
    У чалавечай генетыцы, Гаплагрупа I1a (M253, M307, P30, P40) Y – храмасомная гаплагрупа, якая найболей часта сустракаецца ў людзей, якія жывуць на поўдні Скандынаўскага паўвострава, Даніі і паўночнай Нямеччыны.
    Лічыцца, што гаплагрупа I1a гістарычна звязаная з народамі, першапачаткова гаварыўшымі на германскіх мовах.
    Гаплагрупа I2 (P215 or S31) мае падгрупы I2a (P37.2) (найбольшае распаўсюджванне на Балканскім паўвостраве і Сардзініі) і I2b (S23, S30, S32, S33) (найбольшае распаўсюджванне на паўночным захадзе Кантынентальнай Еўропы).
    Гаплагрупа K – Y-храмасомная гаплагрупа (бацькоўская). Продак – гаплагрупа IJK. Нашчадкі – L (M20), M (P256), NO (M214) (і яе нашчадкі N і O), P (M45) (і яе нашчадкі Q і R), S (M230) і T (M70). Гаплагрупы K1, K2, K3 і K4 сустракаюцца толькі ў малаважнага ліку жыхароў Паўднёвай Азіі, Малайскага архіпелага, Акіяніі і Аўстраліі.
    Гаплагрупа K узнікла ад 40 000 гадоў да н.э. у Пярэдняй Азіі
    Ад гаплагрупы К аддзялілася гаплагрупа NO, якая ў сваю чаргу падзялілася на дзве гаплагрупы: N і O.
    У беларусаў гаплагрупа N маецца у 8,8% насельніцтва. Гэтая гаплагрупа сустракаецца ў Цэнтральнай, Паўночнай Еўропе і паўсюдна ў Еўрапейскай і Азіяцкай частках Расеі. Найболей генетычна “чыстыя” прадстаўнікі – удмурты.
    Гаплагрупа N з’яўляецца нашчадкам гаплагрупы NO Мяркуецца, што яна магла зарадзіцца дзе-небудзь у Сібіры, Манголіі і Кітаі паміж 15,000 і 20,000 гадоў назад. Лічыцца, што яна была прынесеная праз Еўразію вялікай міграцыяй народаў, якія, паводле некаторых тэорый, казалі на мовах Уральскай сям’і моў.
    Гаплагрупа P – Y-храмасомная гаплагрупа (бацькоўская). Была ў шматлікіх з продкаў па бацькаўскай лініі большасці еўрапейцаў, амаль у ўсіх індзейцаў і каля траціны сярод розных народаў Цэнтральнай і Паўднёвай Азіі. Меркаваная дата з’яўлення 32000 гадоў да н.э.
    Гаплагрупа P падзялілася на дзве групы: Q і R:
    * P (92R7, M45, M74, N12, P27)
    o P*
    o Q (M242)
    + Q*
    + Q1 (P36.2)
    o R (M207 (UTY2), M306 (S1), S4, S8, S9)
    + R*
    + R1 (M173)
    + R2 (M124) Тыповая для Паўднёвай Азіі, сустракаецца ў Цэнтральнай Азіі і Каўказе
    Гаплагрупа R Y-храмасомы (бацькоўская) чалавека адзначана мутацыяй у SNP маркеры M207 і з’яўляецца нашчадкам гаплагрупы P.
    Найболей распаўсюджана падгрупа R1, адзначана мутацыяй M173. Яна з’яўляецца самой сустракаемай па ўсёй Еўропе і заходняй Еўразіі. Гэта звязана з перасяленнямі пасля апошняга ледніковага максімуму. Галоўныя падгрупы R1a (M17) і R1b (M343).
    Мяркуецца, што гаплагрупа R магла зарадзіцца дзе-небудзь на паўночным захадзе Азіі паміж 30 000 і 35 000 гадоў назад. Аднак большасць разнавіднасцяў гаплагрупы R знойдзена сярод насельніцтвы Сярэдняй Азіі, Сібіры і карэнных амерыканцаў. Адна ізаляваная падгрупа, прыналежная да R, знойдзена сярод карэннага насельніцтва паўночнага Камеруна на захадзе цэнтральнай Афрыкі; як лічаць, гэтая падгрупа паўстала як вынік дагістарычнага перасоўвання старажытнага еўразійскага насельніцтва зваротна ў Афрыку.
    Гаплагрупа R таксама у выніку мутацый раздзялілася на дзве гаплагрупы: R1 і R2.
    Гаплагрупа R1a (M17) зарадзілася на поўдні Еўрапейскай раўніны прыкладна 10-15 тыс. гадоў назад (магчыма). Лічыцца, што носьбіты гэтай гаплагрупы адны з першых прыручылі каня. Арэал распаўсюджвання ад Ісландыі (вікінгі) да Індыі (каста брахманаў), сучасны цэнтр гаплагрупы знаходзіцца на тэрыторыі Польшчы. Гэтая гаплагрупа стала маркерам распаўсюджвання курганнай культуры, якую, у сваю чаргу, большасць аўтарытэтных даследнікаў на сённяшні момант лічаць ядром пратаіндаеўрапейскай культуры (Курганная гіпотэза). Экспансія індаеўрапейцаў спрыяла міграцыі гаплагрупы R1a у Іран і ў Індыю, дзе парадку 30 % мужчын у вышэйшых кастах з’яўляюцца яе носьбітамі.
    Найболей усяго гэтая гаплагрупа распаўсюджана сярод сорбаў у Нямеччыне (63 %). Вельмі высокая яе доля сярод палякаў, рускіх (за кошт этнічных беларусаў), украінцаў, беларусаў, латышоў і літоўцаў. Ледзь менш яе носьбітаў сярод паўднёвых і заходніх славян, ісландцаў, усходніх немцаў, таксама фінамоўных народаў Расеі, у розны час змешаўшыхся з носьбітамі індаеўрапейскіх моў. І некаторая колькасць (парадку 10 %) носьбітаў гэтай гаплагрупы маецца сярод заходніх і паўднёвых еўрапейцаў, а таксама сярод іранцаў, цыган, народаў Цэнтральнай Азіі і Алтая.
    Гаплагрупа R1a (M17) ёсць асноўная гаплагрупа беларусаў. Фактычна яна распаўсюджана на тэрыторыях належаўшых ВКЛ, тэрыторыі шнуравой керамікі і баявой сякеры.
    Гаплагрупа R1b – гаплагрупа, найболей распаўсюджаная ў Заходняй Еўропе. Сустракаецца таксама ва Ўсходняй Еўропе, Паўночнай Афрыцы, у Арабскіх краінах. Па чынніку міграцый еўрапейцаў у Амерыку і Аўстралію, яна прысутнічае і тамака. Адбываецца з R1, як і R1a. Меркаваная дата з’яўлення 16.500 гадоў да н.э., месца з’яўлення – Цэнтральная Азія. Носьбіты гаплагрупы R1b – нашчадкі кельтаў. У беларусаў гэтая гаплагрупа складае 4,4%.
    Такім чынам, першы чалавек Адам (ці група людзей) з’явіліся ў Афрыцы. Затым нейкая група людзей перамесцілася на Бліжні Усход, а затым ў Заходнюю Еўраазію. Каля 20-25 тысячаў гадоў назад на Балканскім паўвостраве выдзелілася гаплагрупа I (гэта адзін напрамак руху людзей на тэрыторыю сучаснай Беларусі). Другі шлях засялення сучаснай Беларусі людзьмі: 40 тысяч год таму назад у Пярэдняй Азіі выдзелілася група людзей з гаплагрупай К, затым каля 32 тысячаў год назад ад іх аддзяліліся ў Цэнтральнай і Паўднёвай Азіі група людзей з гаплагрупай Р. Каля 30 тысячаў год назад на паўночным захадзе Азіі стварылася новая група людзей з гаплагрупай R і пасля апошняга лядніка ў Еўропе стварылася дзве пераважныя групы людзей з гаплагрупай R1a (10-15 тысяч год назад) і R1b (16 тысяч год назад).
    Цяпер мы бачым, што асноўныя гаплагрупы I, R1a і R1b, носьбітамі якіх з’яўляюцца еўрапейцы з’явіліся на тэрыторыі Еўропы, гаплагрупы продкі з’явіліся ў іншых месцах. Беларусы ёсць еўрапейскія абарыгены

    Дрэва гаплагруп Y-ДНК чалавека

    Самыблізкі агульны продак

    |
    A
    BT

    B
    CT

    DE
    CF

    D
    E
    C
    F

    G
    H
    IJ
    K

    I
    J
    L
    M
    NO
    P
    S
    T

    N
    O
    Q
    R

    «Гаплагрупы Y-ДНК»
    • Гаплагрупа A
    • Гаплагрупа B
    • Гаплагрупа F
    • Гаплагрупа G
    • Гаплагрупа H
    • Гаплагрупа I
    • Гаплагрупа I1a
    • Гаплагрупа IJ
    • Гаплагрупа J2
    • Гаплагрупа K
    • Гаплагрупа N
    • Гаплагрупа O
    • Гаплагрупа P
    • Гаплагрупа

  19. Виталий кажа:

    Хорошо Господа, по пунктам:
    1) Добре, исправимся, господа, если так, то без провокаторских словечек. Но чтобы мне быть провокатором, я должен быть с вами, одним из вас, а я к вам не принадлежу. И насчёт провокаторства я бы вообще не упоминал на вашем месте, работая за европейские пенёнзы. На всё можно ответить, если есть чем, если нету-можно сослаться на время.
    2)Спасибо, что просветили. Говорил на диалекте, а вот думал, что на белорусском. Огрехи глупого советского образования, которое страну взяло с сохой, а оставило с ядерным щитом.
    3)В ваших планах перевести белорусский на латиницу?
    5)Не помню, чему меня учили в школе, много лет прошло, а на трасцянке как наш Батька не хочу. Но вы ведь меня и по-русски понимаете, заканчивали ведь тоже советскую школу, а не ЦРУшную надеюсь.
    6) Чтобы люди заговорили на белорусском, их надо этому учить с детства и с любовью. Помню как вы пришли в начале 90-ых и наделали переполоху не считаясь ни с кем. Шоковая терапия. Что касается меня – то я сын империи, которую развалили демократы не считаясь с мнением народа, который проголосовал за сохранение союза. На вашем месте о сионизме я бы вообще не заикался. Даже детям известно, что политическая европейская элита в лучшем случае просто масоны. И вот куда вы народ пытаетесь привести. Надеюсь, что по незнанию. Раз уже про сионистов начали, что вы их не любите, можете ли своим европейским хозяивам выразить сомнения в количествах жертв холокоста?
    Галине: на счёт языков вы где-то правы, знаю немного арабский и хинди, там встречается много слов с корнями похожими на наши, а про европейские и не говорю. Но опять же, это не значит, что мы пуп земли. Был праславянский язык. Или мы будем сейчас как свидомые укры строить историю миллионного рейха белов? Вот как на русских, то гнать можете, а на воров жмудов язык не шевелится. Лучше бы там себя проявили.
    Интересно, если фронт такой национальный, то почему он не литовский? Нельзя братьев жмудов обижать, они демократы и общечеловеки.

  20. Рэдакцыя. кажа:

    Виталию.
    Дзякуй за наведваньне сайта. Мы з вамі спрабавалі ўсталяваць кантакт, нешта патлумачыць. Замест гэтага вы – “сын империи, которую развалили демократы” – працягваеце несьці мутныя плыні рознай імперскай ахінеі. Вашы канстатацыі пярэчаць інфармацыі сайта (г.зн. матэрыялы сайта вы нават не чытаеце) і пахнуць магчымай крывёй бацкіх народаў. Усё гэта тыповыя прыкметы інфармацыйнай правакацыі. Разумеем, праца такая… Але, тым ня менш, ідзіце на любыя іншыя сайты, а да нас больш не заходзьце. Бо наш сайт мае выключна канструктыўную накіраванасьць…

  21. abdul кажа:

    Дзякуй пані Галіне за пераклады расейскамоўных навукова-папулярных артыкулаў і артыкулаў з расейскамоўнай Вікіпедыі. Сваімі словамі што ёсьць гаплагрупа пані Галіна сказаць ня можа, то бок ня ведае што гэта ёсьць. Было б цікава пачуць ад пані Галіны патлумачэньне як тая інфармацыя, якую Васпані скапіявала з Вікіпедыі, стасуецца з ідэямі пані Галіны пра ролю беларусаў у гісторыі арыяў.
    Дарэчы пані Галіна так і не адказала на пытаньне што ёсьць сьвідэрская культура, якое яна мае дачыненьне да беларусаў, і чаму пані ўважае што гэтая культура “палажыла пачатак прагрэсу.”

Пакінуць каментар

  • Старонкі

  • Катэгорыі

  • Апошнія запісы

  • Архівы