nashaziamlia.org

Асьветна-адукацыйны, грамадазнаўчы сайт для беларусаў: аналіз, прагноз, сілы, інтарэсы, сьветагляды, ідэі, ідэалогіі, праграмы, мэты.

Запісы

“Еўразьвяз прыдумалі для таго, каб сацыялісты з Захаду і маскоўскія камуністы маглі аб’яднацца… Гэта яшчэ адзін Савецкі Саюз… Але з Расеяй нічога не атрымалася – усё коціцца назад”

10 красавіка, 2007 | Няма каментараў

Уладзімір Букоўскі

��ко��к�.JPG

Уладзімір Букоўскі (нар. у 1942 г.) – выбітны расейскі пісьменьнік і публіцыст, па адукацыі біёлаг, адзін з самых вядомых дысідэнтаў Савецкага Саюзу. За апазіцыйную дзейнасьць улады неаднаразова зьнявольвалі яго ў турмах і ў псіхіятрычных лякарнях. У 1976 г. быў высланы з СССР наўзамен за чылійскага камуніста Луіса Карвалана. Цяпер жыве ў Вялікабрытаніі. Вядомы крытычнымі выказваньнямі ў адрас сучасных уладаў Расеі і негатыўным стаўленьнем да Еўрапейскага Саюзу (а мы ўжо пачыналі былі камплексаваць, што мы адзіныя такія). Апублікаваў шэраг кнігаў, у тым ліку “І вяртаецца вецер”, “Пацыфісты супраць міру”, “Маскоўскі працэс”. Нядаўна Ул.Букоўскі разам з шэрагам палітолагаў, у прыватнасьці, з Расеі (Глебам Паўлоўскім), Польшчы (Анджэям Новакам) выступаў на вялікай канферэнцыі, якая праходзіла ў Польшчы і была прысьвечана ацэнцы сітуацыі ў Еўропе і Расеі. Яго адказы на пытаньні былі пададзены, у прыватнасьці, у польскім часопісе Dziennik“. Ня будзем хаваць, шэраг пазіцый, выкладзеных Букоўскім, вельмі блізкія да поглядаў сябраў нашай рэдакцыі… Ён выступаў пасьля Г.Паўлоўскага, які заявіў, што “1990-я гады былі ў Расеі бесперапыннай катастрофай… Усё па-сапраўднаму кепскае, што ёсьць там цяпер, зьвязана з тым часам, а не з камунізмам… Гады кіраваньня Пуціна – гэта час радыкальнага абнаўленьня… Адзінае, што азмрочвае карціну – гэта рэлікты ельцынізму”.

Рэдакцыя.

Ул. Букоўскі: Думаю, вы ня зьдзівіцеся, калі пачуеце ад мяне зусім ня тое, што казаў сп-р Паўлоўскі. Я ўспрымаю распад Савецкага саюзу як вялікае шчасьце. Каб адсьвяткаваць гэтую падзею, я пасадзіў дрэва ў сваім садзе. У адрозьненьне ад с-ра Паўлоўскага, я падтрымліваў прэзідэнта Ельцына ў першыя 2-3 гады яго кіраваньня, а перастаў менавіта тады, калі яго пачаў падтрымліваць Паўлоўскі. Тлумачэньне тут простае. У пачатку свайго кіраваньня Ельцын зьдзяйсьняў учынкі ў адпаведнасьці са сваімі дэкларацыямі. Быў спадзеў, што ён зробіць тое, што патрабавалася зрабіць ў той сітуацыі. Але, на жаль, не зрабіў. Калі я зразумеў, што ён гэтае ня зробіць, я перастаў яго падтрымліваць. Я хацеў бы таксама выказаць іншае меркаваньне на конт абраньня Пуціна [прэзідэнтам РФ. – Рэд.] і значэньня гэтай падзеі для краіны. С-р Паўлоўскі сказаў нам, што гаворка йшла пра адраджэньне дзяржавы, якая вельмі ўжо аслабла. Аднак асьмелюся заўважыць, што ў выніку кіраваньня Пуціна Расея аслабла значна больш. Мы вельмі добра памятаем, як Пуцін прыйшоў да ўлады. Ён пачаў другую чачэнскую вайну на падставе хлусьлівага абвінавачваньня чачэнцаў у падрывах жылых дамоў у Расеі. Сёньня нам дастаткова вядома, што гэтыя падрывы былі арганізаваныя ФСБ, спадчыньніцай КГБ. Усіх, хто спрабаваў гэта давесьці, альбо забіваюць, альбо атручваюць, альбо яны некуды зьнікаюць. Рэжым бароніцца, выдатна ўсьведамляючы, што гэтыя падрывы і ўся другая чачэнская вайна – гэта адзіная легітымізацыя ў вачох народу…

Пытаньне з залы: Ці напраўду гэта адзіная легітымізацыя ўлады Пуціна? Ён жа двойчы перамагаў на свабодных выбарах…

У.Б.: Так, але і Гітлер таксама перамагаў на выбарах. І, прыйшоўшы да ўлады, Пуцін – таксама, як і Гітлер – немарудзячы пачаў дэмантаваць усе дэмакратычныя інстытуты. Прэса і тэлебачаньне перасталі быць незалежнымі, выбары перасталі мець значэньне, апазіцыйныя партыі ня маюць шанцаў увайсьці ў якія-небудзь органы заканадаўчай улады, губернатары і старшыні адміністрацыяў суб’ектаў федэрацыі ўжо не абіраюцца, а прызначаюцца і г.д. Дэмакратыя хутка згортваецца. Адразу пасьля прыходу да ўлады Пуцін вярнуў савецкі гімн, чырвоны сьцяг у арміі й павагу да КГБ [так у тэксьце. – Рэд.]. Калі адчыняў памятную дошку ў гонар Андропава, ён заявіў (цытую): “Органы дзяржаўнай бясьпекі заўсёды стаялі на варце інтарэсаў народа”. Заўсёды. Г.зн., і ў 1920-я і – 1930-40-я гады, калі ім удалося расстраляць ад 20 да 40 мільёнаў чалавек. Кажуць, што прызначэньне Пуціна выклікала вялікі энтузіязм. Дазволю сабе з гэтым не пагадзіцца. У Расеі зь вельмі далёкіх часоў, прынамсі, з савецкіх часоў грамадскую думку можна ацэньваць толькі на падставе анекдотаў. Напярэдадні першых выбараў, у якіх удзельнічаў Пуцін, хадзіў такі анекдот: на галіне сядзіць варона з кавалкам сыру ў дзюбе. Бяжыць ліса і пытаецца: – Варона, ці будзеш галасаваць за Пуціна? Варона маўчыць. – Ну, скажы, так ці не, просты ж адказ. – Да. – кажа варона. Сыр выпаў, ліса яго схапіла і ўцякла. Сядзіць варона на дрэве і думае: А калі б я сказала, “не”, што б памянялася? Успомнім, што на тых выбарах [2000 г. – Рэд.] у расейскага народу быў цудоўны выбар – паміж камуністам і палкоўнікам КГБ. Ці ж гэта выбар?

– Глеб Паўлоўскі падкрэсьліваў, што гады кіраваньня Пуціна сталі часам адраджэньня нацыі: гэта другая легітымізацыя яго кіраваньня.

У.Б.: У Расеі з нацянальнымі ідэямі трэба быць вельмі асьцярожнымі. У гэтай краіне жывуць прадстаўнікі 140 нацыянальнасьцяў. І ня менш дзюжыны вераспавяданьняў. Таму трэба быць вельмі ўважлівым, калі кажаш пра нацыянальныя ідэі. Як людзі Пуціна прыступілі да стварэньня гэтай ідэі? Прыкладна так, як Гітлер. Сёньня нашыя галоўныя ворагі – грузіны, малдаване, прыбалты. Мы змагаемся з грузінскім і армянскім віном і латвійскімі шпротамі. Так рэалізуецца сёньня нацыянальная ідэя [у варунках імперыі і пры ўмове яе захаваньня любая “нацыянальная ідэя” дамінуючай нацыі можа быць толькі шавіністычна-імперскай. – Рэд.]. У выніку пачынаюцца пагромы грузін і жыхароў Сярэдней Азіі. Кожнага выхадца з Каўказа, які прыехаў у Расею, могуць забіць у кожны момант. Такіх выпадкаў не дзясяткі, а сотні. Набліжаецца хваля шавінізму. А тое, што адбываецца на Паўночным Каўказе, ужо дасягнула маштабаў таго, што рабілася ў нацысцкай Германіі. На мове міжнароднага права гэта завецца генацыдам: калі велькі народ зьнішчае малы на падставе нацыянальных крытэраў. У Маскве была нават прыдумана новая народнасьць: асоба каўказскай нацыянальнасьці. У жыцьці ня чуў пра такую нацыянальнасьць! Я разумею псіхалогію новых расейскіх лідараў. Нічога новага тут няма. Гэта тыя ж малодшыя афіцэры КГБ, якія ўсё жыцьцё бегалі за мной па дварах, якія мяне дапытвалі. Па-першае, гэтыя людзі так і не зразумелі, што распад Савецкага Саюзу быў непазьбежным. Яны да сёньня лічаць, што гэта віна амерыканцаў, сіяністаў альбо перст Божы. Рэваншысцкія ідэі, вяртаньне да “велічы” савецкай эпохі для іх вельмі важныя.

– І, такім чынам, сёньняшняя Расея генеруе канфлікты?

У.Б.: Менавіта так. Расеі [так у аўтара. – Рэд.] навошта спатрэбілася ўмяшальніцтва ў хаду выбараў ва Украіне. І чамусьці сітуацыя ў балтыйскіх дзяржавах – гэта балючае пытаньне для расейскіх палітыкаў. С-р Паўлоўскі спрабаваў патлумачыць, што ніхто ў Расеі не імкнецца думаць пра Польшчу, а я скажу: і дай Бог, каб ня думалі. Але, на жаль, вельмі многія думаюць [яшчэ больш думаюць пра Беларусь. –Рэд.]. Гэта менавіта тыя, хто імкнецца рэалізаваць так званую рускую нацыянальную ідэю [па нашых зьвестках у гэтым пытаньні Букоўскі прынцыпова блытаецца. – Рэд.]. Нацыянальным сьвятам нечакана стала 4 лістапада – у гонар таго, што 400 гадоў таму нейкіх палякаў выгналі з Крамля. Менавіта гэтую падзею робяць нацыянальным сьвятам Расеі і, адпаведна ўказу, сьвяткуюць на ўсёй яе тэрыторыі. Ці выпадкова гэта? Сумняюся. Тая самая ксенафобія, той самы шавінізм, якія мы сёньня назіраем у Расеі, заўсёды патрабавалі сабе вонкавага ворага. Яго стварэньнем заёмаецца сёньня адміністрацыя Пуціна – дзякуючы парадам с-ра Паўлоўскага. Толькі ворагі ўвёсь час драбнеюць. Перафразую вядомую прымаўку, “скажы мне, хто твой вораг, і я скажу, хто ты”. Раней воргам быў, як нам казалі, увесь сусьветны імперыялізм, іншымі словамі – увесь Захад. А цяпер ворагі – гэта Грузія, Малдова, Эстонія. Зразумела, крамлёўскіх жыхароў гэта вельмі нярвуе. Гэтыя людзі з комплексамі. Яны ўвесь час думаюць, што іх пакрыўдзілі, што яны павінны вярнуць сабе веліч. І так нараджаецца мюнхенская прамова с-ра Пуціна. Проста-такі Чэчыль у Фултане. Аб’явіў новую “халодную вайну”. Хаця ён, зразумела, выдатна разумее, што ніякага патэнцыялу для вядзеньня другой “халоднай вайны” ў Расеі няма і ня будзе. Усё гэта надзвычай сумна. Можа, па мне не бачна, наколькі гэта для мяне сумна, але я практычна ўсё жыцьцё прысьвяціў гэтай краіне. І, урэшце, бачу, што нічога не атрымалася [з таго, на што быў спадзеў у пачатку 1990-х. – Рэд.], што ўсё коціцца назад, што зноў зьявіліся палітычныя вязьні, што зноў людзей забіваюць па палітычных прычынах.

– Глебу Паўлоўскаму задалі пытаньне: “Хто будзе пасьля Пуціна?” Ён адказаў без ценю сумневу, што пасьля Пуціна будзе Пуцін. Ці лічыце вы так?

У.Б.: Гэта адзіны пункт, па якім у нас са с-ром Паўлоўскім няма рознагалосьсяў. Гаворка нават не пра тое, ці будзе Пуцін фізічна. Хутчэй за ўсё, не. У мяне такое ўражаньне, што ён ня хоча вылучацца на трэці тэрмін. Прэзідэнтам будзе адзін зь яго калегаў па КГБ: урэшце, яны складаюць 80% урадавага апарату, дзелавых колаў і г.д. Так што выбар вялікі. Цяпер прасоўваюць генерала Сяргея Іванова. Вельмі магчыма, што будзе ён. Але ў прынцыпе, хто з афіцэраў КГБ стане наступным прэзідэнтам Расеі, ня мае асаблівага значэньня. Гэтыя людзі ні за што не аддадуць уладу. І не таму, што яны бачаць нейкую палітычную мэту, нейкія прынцыпы, нейкую будучыню для сваёй краіны. Яны ня думаюць пра краіну. Яны не зыдуць, таму што з уладай зьвязаны вялікія грошы. Яны нагадваюць паразіта ў арганізме, які не адваліцца, пакуль ня высмакча ўсе сокі. Таму ня варта разьлічваць на тое, што нехта ня з гэтай клікі зможа прыйсьці да ўлады.

– Мы ў Польшчы жывем бачаньнем сталага крызісу стасункаў з Расеяй. Калі я запытаўся ў вас, што мы павінны зрабіць у адносінах з гэтай краінай, вы сказалі: “Не перажываць”. Чаму вы так думаеце? Чаму вы лічыце, што палякі не павінны рабіць абсалютна нічога?

У.Б.: Пачнем з таго, што палякі могуць зрабіць няшмат. Магчыма, вы маглі б аказаць нейкі станоўчы ўплыў на беларускае грамадства. Але з Расеяй вы ўжо нічога не зробіце. Там няма грамадскай думкі, няма грамадства, няма на што ўплываць. Па-другое, у большасьці выпадкаў канфлікт узьнікае па ініцыятыве расейскага боку. Напрыклад, сёньня расейцы абурана пратэстуюць супраць будаўніцтва элементаў супрацьракетнага шчыта ў Польшчы і Чэхіі. Ці варта на гэта рэагаваць? Не, ня варта. Ну, пабудуеце вы шчыт, і што? Вайну ж яны вам не аб’явяць. Падкрэсьліваю: калі ўжо 6 ці 7 гадоў яны ня могуць скарыць Чачню, дык тым больш не заваююць Польшчу. Па маіх назіраньнях расейская армія ўжо распадаецца. Зразумела, што яшчэ ляжаць гэтыя праіржаўленыя ракеты з ядзернымі боегалоўкамі, якія развальваюцца. Але невядома, куды паляцяць гэтыя ракеты, калі нехта вырашыць іх запусьціць. Яны могуць паляцець у іх уласныя гарады. Трэба проста ігнараваць, не адказваць. Калі вы адказваеце, дык пачынаецца дыялог, вы пачынаеце быць бокам у працэсе. А навошта гэта вам? Гэта параноікі, дык няхай ідуць да лекара.

Вядоўца: Тое, што вы сказалі, – вельмі важна. Палякі прымаюць усё вельмі блізка да сэрца і, такім чынам, становяцца адным з бакоў у спрэчцы, якая часта іх не датычыць. Я ня веру ў тое, што гэта можа зьмяніцца. Успомнім хаця б першую частку нашых дэбатаў: калі Глеб Паўлоўскі падаў сваю версію падзеяў, многіх з нас – гэта было відаць – ахапіла звычайная злосьць, вельмі моцная. Польская логіка патрабуе моцных тэзаў – ня важна, верных ці не – толькі для таго, каб уступіць зь ім у жорскую спрэчку. Мы проста-такі напрошваемся на нейкую псіхічную васалізацыю. Мы не ў стане нічога ігнараваць, а гэта вельмі лёгка выкарыстаць. Наступнае пытаньне: пасьля 11 верасьця [2001-га году. – Рэд.] Джордж Буш заявіў, што Расея знаходзіцца ў тым жа лагеры, што і Амерыка – у лагеры барацьбы з тэрарызмам. Тады Вы з Аленай Бонэр напісалі ліст, у якім крытыкавалі амерыканцаў. Потым стасункі паміж Расеяй і Амерыкай заўважна пагоршыліся. Потым у нас, палякаў, былі нейкія асьцярогі – больш ці менш абгрунтаваныя – што Расея хоча дамовіцца з Францыяй і Германіяй у нас за сьпіной. Мы ня ведаем напэўна пра існаваньне такога альянсу альбо планах па яго стварэньні. Хто, на вашую думку, зьяўляецца сёньня сапраўдным саюзьнікам Расеі на міжнаронай арэне?

У.Б.: Сёньня ўвесь час кажуць пра тое, як Расея дапаможа ЗША ў вырашэньні іранскага пытаньня. Цікава, як? Ужо сёньня расейцы будуюць у Іране рэактары і прадаюць іранцам бог ведае якія субстанцыі – уран, плутоній [мы ў рэдакцыі ня лічым, што Іран ня мае права на ўласную атамную энэргетыку. Мае, як і кожны іншы народ. Альбо ня мае ніхто. І толькі так. – Рэд.]. Цяперашняя палітыка Расеі вельмі дзіўная – Масква сьхіляе пэўныя дзяржавы да вядзеньня больш агрэсіўнай палітыкі ў адносінах да Захаду, а калі сітуацыя становіцца невыноснай, яна прапануе свае пасярэдніцкія паслугі. Менавіта гэта – а не моцныя саюзы – зьяўляецца асновай дзеяньняў Расеі. У 1920-я гады ў вулічных злодзеяў быў такі прыём. Падыходзяць да цябе з цэглай і кажуць: “Купі цэглу, выйдзе таньней”. І тут прыкладна тое ж самае: купі цэглу. Гэтым займаецца Расея. Яна вельмі стараецца зрабіць так, каб увесь сьвет прызнаў генацыд у Чачні часткай агульнай барацьбы з тэрарызмам [у Бжэзінскага было – “так званай”… – Рэд.]. Захад гэтага не прызнаў [але і нічым не дапамог (хаця б выразна папратэставаў) чачэнскаму народу; маўчаньне Захаду выглядала ня проста цынічна – гэта была фактычная падтрымка крамлёўскіх генацыдчыкаў; гэтага чачэнцы, і ня толькі яны, ніколі не забудуць! – Рэд.]. Між тым, расейцы і самі шмат зрабілі для гэтага. Нядаўнія забойствы Паліткоўскай і Літвіненкі яшчэ раз нагадалі сьвету, што У КРАМЛІ ВЕРХАВОДЗЯЦЬ ТЭРАРЫСТЫ.

Анджай Новак: У мяне два пытаньні да сп-ра Букоўскага. Па-першае, я хацеў бы вярнуцца да вельмі сумнай высновы вашых выказваньняў і запытацца: ці напраўду вы ня бачыце ніякіх шанцаў для Расеі на зьмены да лепшага, ніводнага сцэнару эвалюцыі Расеі ў такім кірунку, якому вы паклалі пачатак у значна горшай сітуацыі больш за 40 гадоў таму? Няўжо гэтае ваганьне сістэмы ўлады, якое, нягледзячы ні на што, можа быць зьвязана з гіпатэтычнай перадачай прэзідэнцкіх паўнамоцтваў якому-небудзь Пуціну-біс, не стварае нейкі шанец? Па-другое, ці лічыце вы, што вонкавыя фактары могуць згуляць нейкую ролю ў набыцьці Расеяй неімперскай ідэнтычнасьці? Вы казалі, што Польшча тут ня можа згуляць ніякай ролі, але мы часта глядзім з надзеяй на ЕЗ, як на больш велькае ўтварэньне, зь якім – пры больш выніковай інтэграцыі і лепшым разуменьні інтарэсаў супольнасьці больш моцнымі краінамі Еўразьвязу [такое ўяўленьне пра ЕЗ намі ў рэдакцыі ацэньваецца, як наіўнасьць; відаць, сапраўды, нездарма мы завялі адмысловую рубрыку “Дэградацыя Еўропы”. – Рэд.] – Расеі даводзілася б лічыцца.

У.Б.: Я не казаў, што ў Расеі ня будзе пераменаў. Я меў на ўвазе, што яны ня пройдуць на маім вяку (пры маім жыцьці). Перамены былі і будуць. Было б няправільна сьцьвярджаць, што сёньняшняя Расея горш, скажам, чым Расея пры Брэжневе. Калі мы паглядзім на ступень свабоды, на свабоды, які існуюць “па маўчаньні”, а не таму, што іх усталяваў Пуцін, дык, зразумела, сітуацыя лепш. Ужо немагчыма зачыніць краіну [яшчэ як можна. – Рэд.]. Гэта ня значыць, што там ёсьць свабода, але ёсьць пэўная ступень свабоды, і затрымаць гэта ўжо нельга [яшчэ як можна. – Рэд.]. Найбольш верагодны сцэнар таго, што будзе адбывацца ў Расеі, я апісаў у кнізе “Маскоўскі працэс” 15 гадоў таму. Кошты нафты ды газу ня будуць расьці вечна. Раней ці пазьней яны павінны ўпасьці. Тады пачнецца фрагментацыя Расеі. Тэрыторыі пачнуць аддзяляцца ўжо ня толькі па этнічным ці нацыянальным прынцыпе. Далёкі Усход, Сібір, Паўднёвы Урал – усё гэта мы бачылі ў час краху ў 1998 годзе [як бачылі і адваротнае, як усё хутка з цэнтру было сшыта. – Рэд.]. Кожны рэгіён замарожваў цэны на асноўныя прадукты і адначасова ўводзіў мытныя бар’еры паміж сабой і суседнімі рэгіёнамі. Калі б яны яшчэ пачалі друкаваць грошы, дык сталі б асобнымі дзяржавамі. Такая тэндэнцыя існуе. Як толькі цэнтар аслабне, як толькі гэтая манна, якую яны абсалютна не заслужылі, перастане падаць ім на галовы, вернецца сцэнар падзелу. Добра гэта ці кепска? У гэтага ёсьць недахопы і перавагі. У Расеі, у адрозьненьне ад нармальных краінаў, усё будавалася ад даху да фундаменту, а не ад фундаменуа да даху. Пакуль мы не пачнем будаваць ад фундаменту, гэтая краіна нармальнай ня будзе. Прасьцей гэта зрабіць на малой тэрыторыі, чым у такой агромністай краіне. Ёсьць і мінусы. Мы ж ня ведаем, як будуць адпадаць гэтыя кавалкі Расеі – мірным ці ваенным шляхам. А калі будуць сутыкненьні, дык у якім маштабе? Урэшце, зброі ў Расеі больш чым дастаткова – у тым ліку хімічнай і бактэрыялагічнай. Таксама існуе 30 патэнцыйных Чарнобыляў і сотні хімічных заводаў. Калі за гэтым ніхто ня будзе сачыць – а ніводны кавалак, які адкалоўся, ня можа трымаць пад кантролем усю інфраструктуру – дык мы атрымаем вялікую экалагіную катастрофу.

Я ня буду казаць, чаму стаўлюся негатыўна да ЕЗ, таму што, калі б я пачаў, дык мне давялося б прамаўляць дзьве гадзіны. Еўрапейскі Зьвяз прыдумалі для таго, каб сацыялісты з Захаду і маскоўскія камуністы маглі аб’яднацца [прывітаньне нашым сацыял-дэмакратам. – Рэд.]. Для гэтага рыхтавалася гэтая канвергенцыя. Таму дадзеная структура нам ні ў чым дапамагчы ня можа [! – Рэд.]. Гэта яшчэ адзін Савецкі Саюз, толькі ў больш мяккай форме [! – Рэд.].

Вядоўца: У нас зноў некалькі пытаньняў з залі: Ці лічыце вы, што Расея была б сёньня багацейшая, калі б замест Пуціна ёй кіравала група, у якой апынуліся б Беразоўскі, Гусінскі, Хадаркоўскі?

У.Б.: Розьніца паміж клікай Беразоўскі – Гусінскі – Хадаркоўскі й кіроўнай клікай невялікая. У абедзьвюх прыкладана адно і тое ж паходжаньне. Я быў адным з першых, хто размаўляў зь Беразоўскім у 2000 годзе, калі пасьля свары з Пуціным ён пераехаў на Захад. Я спрабаваў яму патлумачыць, што ён не павінны вяртацца, таму што яго, хутчэй за ўсё, забьюць. Ён мне не паверыў. Кажа: “Хто гэта зробіць? Валодзя Пуцін? Ён прыйдзе з кветкамі на дзень нараджэньня маёй жонкі”. Розьніца паміж імі вельмі невялікая [па зьмесьце адказу на пытаньне не было. – Рэд.].

– Вы падалі страшную карціну дэзінтэграцыі Расеі [каму як. – Рэд.]. Каб гэтага пазьбегчы [навошта перашкаджаць натуральным зьявам? – Рэд.], Расея павінна мець нейкую інтэгруючую ідэю. Калі не вялікая, моцная дзяржава, моцная імперыя [«и как один умрём в борьбе за это!»; каб усе вы, імперыялюгі, паздыхалі, як у вашых жа песьнях сьпяваецца… – Рэд.], дык што можа аб’яднаць расейцаў?

У.Б.: Я вельмі баюся “вялікіх”, “прыгожых” ідэяў. Некалькі такіх ідэяў прывялі да зьнішчэньня некалькіх мільёнаў людзей [дзясяткаў мільёнаў, і толькі “ад рук” “Вялікай Расеі”! – Рэд.]. Па-мойму, лепш, каб у чалавека была больш дробная, але затое практычная ідэя. Сёньня перад Расеяй не стаіць задача стварэньня імперыі, сёньня ёй проста трэба выжыць [нам выжываньне імперыі таксама не патрэбна; ну, выжылі, а далей, як вядома, за старое… – Рэд.]. Паглядзіце на дэмаграфічную статыстыку. Дзіцячая сьмяротнасьць, як у Індыі. Мужчыны жывуць у сярэднім 60 гадоў. Індэкс нараджальнасьці ніжэй за індэкс сьмяротнасьці. Сьпецыялісты кажуць, што праз 30 гадоў у Расеі будзе жыць ня больш за 100 мільёнаў чалавек. Расея зьнікае. Давайце ня будзем вучыць іншыя народы жыцьцю, ня будзем зь імі сварыцца. Можа, лепш паспрабаваць навучыць расейскага мужчыну не напівацца да бяспамяцтва, прыносіць грошы дадому? Дзяцей трэба забраць з вуліцы, дзе іх жыве 2 мільёны – як у Бразіліі. Ідэі такога тыпу я б з радасьцю вітаў.

– Якой будзе роля рускай Царквы ў далейшым разьвіцьці сітуацыі ў Расеі?

У.Б.: Праблема ў тым, што Руская Праваслаўная Царква – гэта сталінская царква. Царква была зьнішчана ў 1930-я гады, і Сталін адрадзіў яе па сваім, а ня Богавым, узоры і падабенстве – каб мабілізаваць насельніцтва Расеі на барацьбу з Германіяй. Бо тады рускія здаваліся мільёнамі. Ніхто не жадаў бараніць лагеры і калгасы. Каб затрымаць бегства з арміі, Сталін вырашыў вярнуцца да расейскіх каштоўнасьцяў, да праваслаўя, пачаў казаць пра Кутузава, Суворава. Праблема заключаецца ў тым, што ніводны япіскап ня мог ня быць супрацоўнікам КГБ. Мы ўсе гэта ведаем, гэта ведае ўся Расея. Мы ведаем, што патрыярх Алексій ІІ быў агентам па мянушцы “Драздоў”, што ён пісаў даносы на сваіх калегаў у КГБ [“З Пасхай вас, дарагія расеяне!” – Рэд.]. Як расейскае насельніцтва можа ставіцца да гэтай царквы з даверам? Як можна лічыць яе маральным аўтарытэтам? Трэба вельмі моцнае абнаўленьне самой царквы перад тым, як царква здолее заняцца абнаўленьнем краіны…

Пакінуць каментар

  • Старонкі

  • Катэгорыі

  • Апошнія запісы

  • Архівы