nashaziamlia.org

Асьветна-адукацыйны, грамадазнаўчы сайт для беларусаў: аналіз, прагноз, сілы, інтарэсы, сьветагляды, ідэі, ідэалогіі, праграмы, мэты.

Запісы

Андрэй Катлярчук лічыць гістарычным міфам, што ВКЛ была беларускай дзяржавай. Адкуль апусьцілася такое прасьвятленьне…

27 снежня, 2009 | 8 каментарыяў

Рэдакцыя.

d09ad0b0d182d0bbd18fd180d187d183d0baУ сваім інтэрвю (гл. nashaziamlia.org/2009/12/21/2848) амбасадар Швецыі пан С.Эрыксан настойліва парэкамендаваў пазнаёміцца з поглядамі шведска-беларускага гісторыка Андрэя Катлярчука (гл. фота). Мы вырашылі скарыстацца з гэтай парады, каб пазнаёміцца і з поглядамі гэтага чалавека, і з тым, каго пан Эрыксан падае ўзорам для нас – беларусаў-літвінаў. Аднак, у якасьці зыходнага ідэалагічнага фону для нашых ацэнак мы, натуральна, будзем выкарыстоўваць наш сістэмна-гуманістычны сьветагляд, а ў якасьці персанальнага фону – паставу беларускіх патрыятычных гісторыкаў, навукоўцаў, грамадскіх дзеячаў. Матэрыял, які пададзены ніжэй – інтэрвю, якое гісторык Катлярчук даў карэспандэнту сайта тut.by Кастусю Лашкевічу (news.tut.by/society/154609).


1.

Пра пана Андрэя.

Андрэй Катлярчук – першы чалавек, які напісаў пра беларуска-шведскія гістарычныя стасункі, і адзін з першых айчынных гісторыкаў, які выйшаў на міжнародную арэну.

Нарадзіўся ў 1968 г. у сям’і беларускага вайскоўца ў Новачаркаску (Расія). Гадаваўся ў Чачні і ў Беларусі на Палессі. Скончыў аспірантуру Расійскай Акадэміі навук. З 2000 г. жыве і працуе ў Швецыі. Доктар гістарычных навук (дысертацыю абараніў у Стакгольмскім універсітэце, 2006). Выкладчык інстытута гісторыі, гендэрных даследаванняў і культуралогіі універсітэта Паўднёвага Стакгольма — Содэрторна (Sodertorn University).

Аўтар кніг “Праздничная культура в городах России и Белоруссии ХVII века” (СПб, 1999), “Швэды ў гiсторыi й культуры беларусаў” (Мінск, 2002, 2007), In the shadows of Poland and Russia: the Grand Duchy of Lithuania and Sweden in the European crisis of the mid-17th century (Содэрторн, 2006), Making The Baltic UnionThe 1655 Federation Of Kedainiai Between Sweden And The Grand Duchy Of Lithuania (2008) і шматлікіх артыкулаў на беларускай, ангельскай, расійскай, шведскай, украінскай і інш. мовах. Лаўрэат Прэміі імя Ф.Багушэвіча беларускага ПЭН-цэнтру за “лепшую гістарычную кнігу” (2002) і Прэміі North American Association for Belarusian Studies імя Зоры Кіпель за публікацыі па беларусістыцы (2007).

Беларус Андрэй Катлярчук ужо амаль 10 год жыве ў Швецыі, дзе вучыць студэнтаў шведскай гісторыі і даследуе еўрапейскае мінулае Вялікага княства Літоўскага. У гутарцы з карэспандэнтам TUT.BY навуковец распавёў пра найвялікшыя міфы беларускай гісторыі і слабасці нашай гістарыяграфіі, надзвычайныя знаходкі ў замежных архівах і тое, што чакае беларускую нацыю ў бліжэйшай перспектыве.

 

2.

Катлярчук: “Я прыехаў сюды ў 2000 годзе, бо атрымаў гадавы грант ад Шведскага інстытута на напісанне кнігі пра беларуска-шведскія гістарычныя ўзаемадачыненні. Была задача стварыць папулярную гісторыю ад вікінгаў да сучаснасці, і, лічу, я з ёй паспяхова справіўся. “Шведы ў гісторыі і культуры беларусаў” – агляд гістарычных стасункаў, цікавы як аматарам, гэтак і навукоўцам, якія думаюць, што Беларусь і Швецыю нічога не звязвае.

Карэспандэнт: Што падштурхнула застацца ў Швецыі?

Катлярчку: Скончыўшы кнігу, над якой я працаваў у найстаражытным універсітэце Скандынавіі – Упсальскім, атрымаў запрашэнне ад універсітэта Паўднёвага Стакгольма – Содэрторна (Sodertorn University). У Швецыі створаны добрыя ўмовы для навукоўцаў і іх праца прыстойна аплачваецца. Апроч гэтага, я пачаў займацца скандынавістыкай. Таму рашэнне застацца ў “Трэ крунур” было лёгкім і натуральным.

На жаль, і ў Расіі, і ў Беларусі ўмовы для гуманітарнай працы складаныя. І прычына не толькі ды не столькі ў заробку. Навуковыя кантакты, магчымасць ездзіць на стажыроўкі і канферэнцыі ў розныя краіны, абменьвацца з калегамі і прымаць іх, сачыць за найноўшай літаратурай, міжнароднымі часопісамі. Кнігі з бібліятэкі тут мне прыносяць у кабінет, і я магу карыстацца імі паўгода. Каб працаваць у архівах, не трэба аніякіх паперак. Калі ты навуковец, атрымліваеш на рукі арыгіналы, а не мікрафільмы. Гэтак, толькі за апошнія тры гады я папрацаваў у архівах Амстэрдама, Капенгагена, Хельсінкі, Масквы, Херсона, Кіева, Санкт-Пецярбурга…

Кожны праект прадугледжвае грошы на паездку, пражыванне, выдаткі. Шкада, але мае беларускія калегі б’юцца за выжыванне, часта працуючы на голым энтузіязме. Гэта выклікае павагу, але прадуктыўнасці не спрыяе.

 

– Вядома, што ў Швецыі эмігрантам вельмі няпроста асвойвацца. Колькі часу вам спатрэбілася на вывучэнне шведскай мовы?

Для таго, каб пачувацца больш-менш упэўнена і пачаць выкладаць студэнтам, мне спатрэбілася пяць год жыцця і цяжкай працы з мовай. Пры тым, што, прыехаўшы ў Швецыю, я ўжо чытаў па-шведску.

Калі ты хочаш працаваць у еўрапейскіх універсітэтах, веданне нацыянальнай мовы – абавязковае. Гэтак, у Содэрторне недзе 10% выкладаецца па-ангельску, 90% – па-шведску. Скажам, у гэтым семестры ў мяне тры курсы па-шведску, два па-ангельску. Першакурснікам я чытаю гісторыю Еўропы 18-19 стагоддзяў, замежнікам – гісторыю Швецыі і Скандынавіі.

А вось прэзентаваць вынікі даследаванняў, публікавацца можна і з веданнем адной ангельскай, якая нароўні са шведскай з’яўляецца тут мовай навукі. Пісаць дысертацыі і абараняць нават рэкамендуецца па-ангельску. У такім разе з замежжа прыязджае абсалютна нейтральны апанент, які нікога тут не ведае. Ён робіць высновы выключна па дысертацыі, і калі яна кепская, то наўпрост гэта кажа. У Швецыі 17-га стагоддзя сістэма была яшчэ лепш. Рэкамендавалася абараняцца менавіта за мяжой, каб цябе найперш прызналі там. На жаль, у постсавецкіх краінах многае па-ранейшаму вырашаюць кланы, сувязі, “моцныя кандыдаты”…

– Сваю доктарскую вы абаранілі ў Стакгольмскім універсітэце. Чаму яна была прысвечана?

Няўдалай Кейданскай уніі 1655 года паміж Вялікім княствам Літоўскім і Швецыяй. Гэтая першая сучасная праца, прысвечаная менавіта аналізу ўніі як палітычнаму праекту, а не падзеям вакол, і маёй задачай было задаць свае пытанні шведскім крыніцам (бо менавіта ў Швецыі захаваўся комплекс крыніцаў, чарнавыя і канчатковы тэксты ўніі), паказаць, якія мэты пераследавалі шведы і літвіны ў гэтай уніі. Дарэчы, тэма аб’яднання цяпер надзвычай актуальная, бо мы зноў жывём у час уніі. Частка колішняга ВКЛ – Літва, частка Латвіі, Усходняя Польшча [што гэта такое? – Рэд.] – ужо ў Еўразвязе, а значыць, у адной эканамічнай, прававой і культурнай прасторы са Швецыяй. У гэтым святле вельмі цікава паглядзець, як нашы продкі шукалі трэцюю альтэрнатыву паміж Усходам і Захадам, а менавіта Поўнач.

– Якое было стаўленне да вас шведскіх калегаў? Усё ж прыехаў з “постсавецкай прасторы” і яшчэ шведам гісторыю Швецыі выкладае…

– Абсалютна нармальнае. Вядома, як навуковец я ўсё больш займаюся гісторыяй Швецыі. Гістарыяграфія ўсё ж не фізіка, а нацыянальная навука, і 90% гісторыкаў працуюць менавіта над нацыянальным кантэкстам. Аднак я выкарыстоўваю свой патэнцыял – веданне ўсходнееўрапейскіх моваў і архіваў – і ў маім фокусе – Усходняя Еўропа, а дакладней – рэгіён паміж Польшчай і Расіяй: Літва, Беларусь, Украіна. Карацей, заняў сваю нішу.

Напрыклад, цяпер я пішу кнігу пра шведскую калонію ў Херсонскай вобласці, якая існуе з канца 18 стагоддзя і дзе старыя дагэтуль размаўляюць па-шведску. Гэта класічны прыклад, дзе для раскрыцця тэмы неабходна веданне крыніцаў і раскладаў з двух бакоў – украінскага і шведскага. Інакш інтэгральнай карціны не атрымаецца. На жаль, у часткі беларускіх, шведскіх і іншых гісторыкаў нярэдка прысутнічае аднабаковы погляд.

Канечне, аднаго даследчыка па нашым рэгіёне ў Швецыі не хапае. Аднак у Беларусі наогул няма скандынавістыкі, бо ў СССР ёй займаліся згодна плану зверху толькі ў Ленінградзе, Маскве і Тбілісі. Шкада, бо тут цяпер ёсць цудоўныя магчымасці для замежных студэнтаў і маладых навукоўцаў. Беларусь і Швецыя – даволі вялікія краіны (амаль па 10 млн насельнікаў кожная), амаль суседзі, а паміж імі па-ранейшаму вялікая разора, дагэтуль няма карціны супольнага мінулага.

– Андрэй, а вы сябе якім гісторыкам лічыце – беларускім ці шведскім?

– Не люблю гэтую дэфініцыю і заўжды кажу: я проста гісторык [а толькі што было пра тое, што гісторыя – ня фізіка. – Рэд.]. На Захадзе разумееш, што галоўнае ў гістарычным даследаванні не матэрыял (ён можа быць і беларускі, і ўкраінскі, і шведскі), а якія тэарэтычныя пытанні да яго ставіш [важна і адно, і другое. – Рэд.]. Гэтак, цяпер, пішучы пра шведскіх каланістаў ва Украіне, я даследую змены іх калектыўнай ідэнтычнасці пад уплывам палітыкі вялікіх дзяржаваў, што без згоды прыходзілі да сялянаў – Расійскай імперыі, Украінскай Савецкай рэспублікі, Швецыі, Трэцяга Рэйху, СССР. Рыхтую кнігу, якую планую выдаць ў 2011 годзе спачатку па-ангельску, потым па-ўкраінску.

Шмат хто з беларускіх гісторыкаў лічыць, што іхняя роля – выхоўваць патрыятызм нацыі. Але гэтым мусяць займацца настаўнікі, краязнаўцы, журналісты. Навукоўцы ж пішуць пра балючыя тэмы, якія могуць не падабацца народу, не заўсёды зразумелыя [як раз гэта ў сёньняшняй этнацыднай РБ нам дапаможа… – Рэд.]. Калі пісаць, што беларусы – самая дэмакратычная нацыя ў Еўропе, якая стварыла першы Статут, пабудавала самую талерантную краіну, як тады растлумачыць шматгадовую падтрымку беларускім народам цяперашняга палітычнага рэжыму, неталерантнасць значнай часткі беларусаў [пра “талерантнасьць” мы пагаворым адмыслова ў наступным матэрыяле. – Рэд.], высокі ўзровень крыміналу ў краіне? [незразумела, як Катлярчук, які ёсьць прафесійным гісторыкам, можа браць і механічна пераносіць грамадскую сітуацыю перыяду росквіту ВКЛ (XVXVI стст.) на цяперашні час?! А калі ён бачыць розьніцу, як ён як прафесійны гісторык можа ігнараваць першую ж гіпотэзу, якая прыходзіць на розум – тое, што многія зьмены ва ўласьцівасьцях беларуска-літвінскай нацыі маглі быць абумоўлены шмат якімі трагічнымі падзеямі, якія адбыліся за прайшоўшае паўтысячагоддзя? – Рэд.].

Гісторык мусіць працвярэжваць, а не калоць наркотык пад назвай: “Мы самыя лепшыя” [гэта ўжо ўвогуле падмена тэзіса, характэрная для прапагандыста, які служыць сілам зла, а не для беларускага гісторыка-навукоўца! Тлумачым: тыя, хто гавораць: “Мы ня горшыя за іншых, у нечым – нават лепшыя”, – маюць на ўвазе, што шматтысячагадовая гісторыя нашага беларуска-літвіскага народу пацьвярджае, што мы ГЕНЕТЫЧНА ня горшыя за іншых; і тое, што мы на фоне іншых так кепска жывем сёньня, абумоўлена не генетычнымі ўласьцівасьцямі нашага беларуска-літвіскага, а тым, што нас наўмысна дэзарганізуюць, эксплуатуюць, зьнішчаюць, тармозяць наша разьвіцьцё розныя сацыяльныя паразіты! Менавіта такі кантэкст нясе ўзгаданы выраз!. – Рэд.].

 

Ад айчынных гісторыкаў – да гісторыі. Якія, з вашага гледзішча, найвялікшыя міфы ў гісторыі Беларусі?

– Найперш, канечне, той, што Вялікае княства Літоўскае – беларуская дзяржава. ВКЛ было сярэднявечнай краінай, у якой галоўную ролю адыгрывала палітыка, дынастыя (якая была ўсё ж балцкай) і цэрквы, але зусім не этнічны прынцып [змаганьне з “этнічным прынцыпам” у ацэнках гістарычных падзей – галоўная рыса ліберастызаваных гісторыкаў, бо іх ключавая задача – выключыць народ з кантэксту гістарычных падзей; між тым, любому прыстойнаму філосафу ці проста чалавеку з шырокім сьветаглядам відавочна, што, паколькі падзел чалавецтва (дыскрэтызацыя) на народы-этнасы – гэта ключавая і натуральная ўласьцівасьць людскай цывілізацыі, дый яшчэ такая, якая зьяўляецца грунтам для захаваньня персьпектывы прагрэсіўнага разьвіцьця апошняй, ацэнка гістарычнага працэсу мусіць адбывацца з найпершай арыентацыяй на зьяву нарастаньне суб’ектнасьці народаў (напрыклад, на пераход ад дынастычнага кіраваньня этнасам да зьмястоўна-дэмакратычнага, заснаванага на знаходжаньні ўлады ў руках сапраўднай нацыянальнай эліты), на спробы падпарадкаваць народ звонку і на яго барацьбу за вызваленьне з-пад імперска-каланіяльнага ўплыву і да т.п.; змагаючыся з “этнічным прынцыпам” ліберасты з дапамогай “гісторыкаў”, якія за грошы пайшлі да іх на паслугі, імкнуцца зьнішчыць зьмест гісторыі, пакінуўшы толькі форму; гэта ўсё выразна і сьвеціцца ў інтэрвю пана Катлярчука – у прынцыпе, ён нібы гаворыць: хочаце жыць, як я – атрымліваць вялікую зарплату, езьдзіць на ўсялякія канферэнцыі, пранікаць у любыя архівы дый у цэлым быць забясьпечаным і “пасьпяховым” – прыміце такую ж “канцэпцыю гісторыі”, пра якую я вам кажу; можа, і вас хто-небудзь купіць… – Рэд.]. Што да мовы, то адукаваныя людзі размаўлялі па-рознаму [гэта прыкмета проста адукаванага чалавека. – Рэд.]. Да прыкладу, вялікі гетман ВКЛ Януш Радзівіл ужываў старабеларускую, польскую, лацінскую і літоўскую. На ўсіх гэтых мовах ён пісаў, гадаваўся па чарзе ў Беларусі і на Жмудзі, належаў да арыстакратыі дзяржавы, фундаваў у тым ліку літоўскі кальвінісцкі друк… Таму, упэўнены, ён быў бы вельмі здзіўлены, калі б мы запыталіся ў яго: “Ты хто – беларус ці літовец?[у гэтым абсалютна легальным пытаньні зьяўляецца не культурніцкі кантэкст, а этнічна-генетычны; аргументацыя ж Катлярчука абмежавана сферай культуры – чарговая падмена, так распаўсюджаная ў “лібералаў”. – Рэд.]

Беларусы як сучасная нацыя пачынае фармавацца ў 19 стагоддзі, і нейкі прамежкавы вынік атрымаўся толькі са з’яўленнем СССР. То бок, тыя, хто ніколі не жыў у БССР, не лічаць сябе беларусамі. Гэтак, вы не знойдзеце цяпер мясцовых беларусаў на этнічна беларускіх Смаленшчыне і Браншчыне, усе беларусы там – выхадцы з БССР. Затое ў Беласточчыне яны ёсць, бо няхай усяго два гады, але гэтыя землі былі ў Савецкай Беларусі [тут ўвогуле цэлы букет падменаў; па-першае, нацыя – гэта народ, якія мае сваю дзяржаву, а дзяржава – гэта інструмант, які дазваляе народу зьдзяйсьняць сваю місію ў гісторыі чалавецтва, найбольш поўна раскрываць свой прагрэсіўна-стваральны патэнцыял; гэты працэс пачынаецца з таго моманту, калі лепшыя прадстаўнікі народу – яго сапраўдная эліта – пачынаюць усьведамляць сябе адказнымі за лёс свайго народу; па-другое, Катлярчук падмяняе базавы спосаб аб’яднаньня людзей ў адзіны народ – генетычны, “па крыві” – і нават другасны – заснаваны на адзінстве мовы, культуры (ужо і гэта яму не падыходзіць) – на ўжо зусім павярхоўны, штучны: “жыў у БССР – беларус, ня жыў – не”…; што можна параіць “беларускаму гісторыку” Катлярчуку і такім, як ён, каб больш ніколі публічна ня ганьбіцца (паверце, вашую ганьбу ўжо праз нейкі час аніяк не акупяць тыя даляры, якія вы цяпер атрымліваеце ад ліберастызатараў ): на пачатак – пазнаёміцца з беларускай этнічнай тэрыторыяй (можна паглядзець хаця б тут: nashaziamlia.org/2006/05/20/106), а затым паспрабаваць засвоіць факты й іх навуковую інтэрпрэтацыю, якія ў сваёй кнізе прыводзіць вядомы генетык-папуляцыяніст Аляксей Мікуліч (nashaziamlia.org/2009/04/15/2085)… – Рэд.].

У адрозненне ад цяперашняй шведскай дзяржавы, якая ёсць спадкаеміцай Шведскага каралеўства 15-17 стагоддзяў, сучасныя Беларусь і Літва захавалі толькі асобныя рэлікты ВКЛ (напрыклад, архітэктуру), а не наўпроставую сувязь [нам хопіць і пункцірнай сувязі – у выглядзе архітэктуры, нашах генаў, нашай мовы і культуры, нашай гістарычнай памяці й сімвалаў; у тым, што наша сувязь зь вялікай нашай мінушчынай трохі іншая, чым у шведаў, вінаватыя ня мы – літвіны і летувісы – а расейскія імперасты ды іншыя сацыяльныя паразіты; затое, у адрозьненьне ад шведаў, у нас больш досьведу на гэты конт. – Рэд.]. Пасля знікнення княства яго народы апынуліся ў Расійскай імперыі і жылі там з улікам СССР 200 гадоў [тады, у адпаведнасьці з падыходам “гісторыка” Катлярчука, мы ўсе павінны быць не беларусамі-літвінамі, а эсэсэсэраўцамі; абсурд! – Рэд.]. Як вынік, і незалежныя краіны паўсталі на зусім іншых грунтах, перадусім сучаснага нацыяналізму і этнапалітыкі [названае – гэта і ёсьць самы аб’ектыўны, натуральны грунт; аналагічная зьява на, напрыклад, біялагічным узроўні арганізацыі сьвету завецца біялагічнай сукцэсіяй; што гэта такое, мы раім пачытаць Катлярчуку і такім, як ён; можна атрымаць значнае пашырэньне сьветагляду і рост яго аб’ектыўнасьці… – Рэд.].

Побач з міфам пра ВКЛ любяць казаць пра “беларускі горад Вільню”. Маўляў, на пачатку 20 стагоддзя літоўцаў у Вільні было каля 3%. Дык і беларусамі сябе лічылі са 154 тысяч жыхароў усяго 4,5% [Вільня-Вільнюс знаходзіцца на беларускай этнічнай тэрыторыі; туды маглі прыехаць, хто заўгодна (ніхто беларускі народ і яго каштоўнасьці ў тыя часы яшчэ не бараніў), але гэта нічога не мяняе. – Рэд.]. Каля 40% было габрэяў, 20% расійцаў, калі не памыляюся, астатнія пісаліся палякамі. Апошнія размаўлялі на польскім дыялекце “крэсаў”, і мы не маем права сцвярджаць, што яны не палякі, бо гэта іхні выбар [нічога сабе! па-першае, Катлярчук за “крэсы”; па-другое, на грунце разважаньняў Катлярчука атрымліваецца, што сёньняшні “выбар” многіх беларусаў Беласточчыны перапісацца на палякаў – гэта той жа нармальны працэс; няўжо пан Катлярчук у сваіх словах не адчувае фальш, нашэптаны сатаной? няўжо нам варта нагадваць, што чалавек масы для таго, каб выжыць, ці для таго, каб проста жыць лепш, гатовы прызнаць сябе “хоць гаршком”; ці Катлярчук хоча сказаць, што калі, напрыклад, палякі ды расейцы прымушаюць беларусаў станавіцца “палякамі” ды “расейцамі”, тыя сапраўды імі становяцца?… – Рэд.]. Беларусы ўвесь час пішуць пра “Нашу ніву” і іншыя беларускія выданні, але ў гэты ж час у Вільні друкаваліся і літоўскія газеты ды часопісы, а побач з беларускай гімназіяй была і літоўская, не кажучы ўжо пра польскія.

Так, Вільня заўсёды была горадам са значнай доляй усходне-славянскага насельніцтва, але мяне цікавіць не тое, чый гэта горад – беларускі, літоўскі, габрэйскі “Паўночны Ерусалім” або польскі, а чаму беларускія бюргеры, якія мелі ў ім уладу ў 15-17 стагоддзях, не захавалі свае уплывы ў 18-19-м? Куды зніклі гэтыя пласты? [ну, гэта ўжо ўвогуле цяжка зразумець; няўжо прафесійны гісторык ня ведае хаця б пра крывавы патоп 17-га стагоддзя на тэрыторыі ВКЛ?! – Рэд.]

У чым вам як даследніку ВКЛ найперш бачыцца ўнікальнасць княства?

– Гэта быў фенаменальны для Еўропы эксперымент, калі людзі розных рэлігій, веравызнанняў, этнічнага паходжання – сапраўдны калейдаскоп нацый – здолелі пабудаваць дзяржаву, якая доўгі час існавала без значных канфліктаў. У асноўным законе дзяржавы Статуце 1588 г., што дзейнічаў да 19 стагоддзя, замацоўвалася свабода веравызнання, роўнасць усіх хрысціянскіх канфесіяў.

Гэтак, раздзел 3, артыкул 3 (“Аб захаванні ў супакоі ўсіх падданых нашых, абывацеляў таго панства, з боку рознага разумення і ўжывання хрысціянскага набажэнства”) замацоўваў поўную роўнасць і абарону ўсіх хрысціянскіх веравызнанняў. Сенатары ўзгадвалі сумны досвед рэлігійных войнаў у Заходняй Еўропе (напрыклад, ноч Святога Барталамея ў Францыі) і гарантавалі абарону для ўсіх дысідэнтаў у ВКЛ, бо: “У нашай краіне ёсць вялікая розніца ў разуменні хрысціянства, таму мы не жадаем мець аніякіх канфліктаў і войнаў, якія бачым у іншых краінах. Таму мы вырашылі заўсёды захоўваць мір у краіне і чалавечай крыві ў нашых цэрквах не праліваць”.

Калі ва ўсёй Еўропе панаваў антысемітызм, рэлігійны і этнічны ціск, у ВКЛ габрэі і татары мелі не толькі правы і гарантыі, але і магчымасць зрабіць палітычную кар’еру. Тое, што ў Расійскай імперыі яны атрымалі толькі пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі. Кожны габрэй, які дабраахвотна прымаў хрысціянства, згодна Статуту аўтаматычна атрымліваў шляхецтва. Цікава, што ў пачатку 18 стагоддзя, паводле даследавання Змітра Яцкевіча “Малы гербоўнік Халопеніцкай шляхты”, каля 11% шляхты заходняй частцы Аршанскага павета мелі габрэйскія карані. Ані ў Расіі, ані ў Польшчы падобнае немагчыма было тады ўявіць.

Калі Кацярына Другая паехала ва Усходнюю Беларусь пасля падзелаў Рэчы Паспалітай, яна проста звар’яцела, бо ў гарадах яе сустракалі прадстаўнікі ўсіх этнічных групаў – беларусы, палякі, габрэі, татары, якія жылі разам у згодзе… Сапраўдны Вавілон і цяжказразумелая карціна для тагачаснай расійскай эліты.

– А ці было ў ВКЛ нешта такое, да чаго сучасная Беларусь яшчэ не дарасла?

– Вялікае княства было заснавана на складанай сістэме згоды і кансенсусу, чаго не хапае сучасным беларусам. У Беларусі той, хто крытыкуе ўладу, адразу залічваецца ў шэраг “ворагаў”. У той жа Швецыі падобнае немагчыма, бо крытык, прадстаўляе ён апазіцыю ці не, усё роўна працуе на дзяржаву. Заміж таго, каб ссылаць Паўла Севярынца на “хімію”, я б параіў уладзе даць яму офіс у цэнтры Мінска і даручыў бы працаваць з моладдзю. Ён жа не наркотыкі заклікае ўжываць, а хоча выхоўваць патрыятызм, працаваць на будучыню краіны.

Заўсёдны падзел на “нашых” і “нянашых”, “чэсных” і “нячэсных” падаецца мне абсалютна дурным. І Лукашэнка беларус, і Мілінкевіч беларус, і мітынговец, які крычыць “Беларусь у Еўропу” – беларус, і спецназавец, які б’е яго па карку, – таксама беларус… [хто ж тады нацкаваў беларусаў адзін на аднаго?! – Рэд.] Гэта трэба зразумець і зрабіць тое, што палякі зрабілі ў 1988-89 годзе, сеўшы за круглы стол і дамовіўшыся аб далейшым супольным жыцці. Менавіта так рабілі нашы продкі ў ВКЛ і рэлікты гэтага свету захоўваліся ў заходнебеларускіх мястэчках да 1939 года.

І ў гэтым няма нічога немагчымага. Усе мы бачым, як беларускія ўлады цяпер вяртаюцца да тых самых ідэяў, за якія яны яшчэ 5-6 гадоў таму ганьбілі апазіцыю. Што крамольнага, скажам, у супрацы з Еўразвязам? Каб гандляваць, ездзіць, абменьвацца ідэямі на карысць адно аднаго. Так жыве ўвесь свет!

– Вы багата працавалі ў архівах еўрапейскіх краінаў. Якія знаходкі ўразілі найбольш?

– Найперш – Шведскі дзяржаўны архіў. Нядаўна тут адшукалі неапрацаваны Смаленскі архіў пачатку 17 стагоддзя – велізарная колькасць старабеларускіх тэкстаў кірыліцай і лацінкай. Ёсць 150-старонкавы дыпламатычны дзённік шляхціца з ВКЛ аб перамовах з маскавітамі, напісаны беларускай лацінкай. Швецыя ў гэтым плане ўвогуле кландайк, бо з’яўлялася суседам ВКЛ з агульнай мяжой у Латвіі. Паколькі на яе тэрыторыі не было войнаў амаль ад самых вікінгаў, усё захавалася. Тут ёсць унікальны поўны асобнік Статута 1588 года з каментарамі беларускага праўніка на палях. Адшукаў я і невядомы рукапісны слоўнік Сімеона Полацкага, які ягоны сучаснік швед Юханес Спарэнфелдт, што ведаў 14 моў, прывёз з Масквы.

Шмат усходнеславянскіх тэкстаў у Капенгагене. У Хельсінкі захоўваецца пратэстанцкі рукапіс 17 ст. на старабеларускай мове. У Галандыі процьма дысертацый студэнтаў з ВКЛ па медыцыне, паліталогіі. Сярод іх сустрэў нават 300-старонкавы прыгодніцкі раман 18 ст. шляхціца з ВКЛ па-галандску з такімі цікавымі гравюрамі, як “Кабета з каўтуном” ды “Паляванне на мядзведзя ў Белавежскай пушчы”.

– Ёсць меркаванне, што беларуская гістарыяграфія значна слабейшая за летувіскую, і таму менавіта летувісы выйгралі ў нас бітву за спадчыну ВКЛ, лічацца ў свеце яе пераемнікамі…

– Па-першае, гэтую бітву нельга выйграць, бо спадчына ў нас агульная. Па-другое, Летува хоць і невялікая краіна, але працуюць яны вельмі прадуктыўна. Пасля Другой сусветнай вайны ў літоўцаў была вялікая эміграцыя, і яны зрабілі шмат публікацый за мяжой. І сёння літоўскія гісторыкі рэгулярна выступаюць на міжнародных канферэнцыях, перакладаюць свае кнігі на ангельскую мову…

Натуральна, яны ўплывалі на заходняе грамадства, але не ўпэўнены, што яны пераканалі навукоўцаў сваімі міфамі. Свой народ – так. Кожны летувіс упэўнены ў тым, што ВКЛ было літоўскай дзяржавай, у якой трошкі беларусаў жыло на мяжы. Аднак дастаткова ўзгадаць, што віленскі кашталянін Канстанцін Астрожскі быў праваслаўным і ў гонар перамогі пад Оршай пабудаваў у цэнтры места дзве каменныя царквы, каб зразумець, што гэта няпраўда. Аднак і беларусы пераканалі народную большасць, што ВКЛ – беларуская дзяржава. Менавіта такой інфармацыяй праграмуюць дзяцей у беларускіх школах. І доказы, якія пры гэтым прыводзяцца, таксама не зусім праўдзівыя. Узяць хаця бы моўнае пытанне. Старабеларуская, канечне, была афіцыйнай мовай княства згодна Статуту 1588 г., аднак дакладна вядома, што і літоўская эпізадычна выкарыстоўвалася ў справаводстве, а вялікія князі час ад часу пісалі прывілеі па-літоўску. Калі ж у Жамойці перакладчык не паспяваў перакладаць на старабеларускую, то пісаў балцкай мовай [гэтая аргументацыя такога гатунку, калі гаворыцца пра “выключэньні пацьвярджаюць правілы”… – Рэд.].

І літоўская, і беларуская гістарычныя школы працуюць у звужаных колах, і гэта шлях у нікуды. Працы літоўскіх гісторыкаў геаграфічна амаль не выходзяць за межы сучаснай Літвы, а значыць, яны вывучаюць не гісторыю ВКЛ, а толькі яго паўночнай часткі, прыцягваючы некалькі прыкладаў з беларускай тэрыторыі. Адваротную сітуацыю бачым у сучасных беларускіх крыніцах. Цалкам на Вялікае княства глядзяць толькі палякі, але ў іх свая перспектыва [цікава, якая? – Рэд.].

Відавочна, што для агульнай справы патрэбен кансенсус [праўда патрэбная. – Рэд.]. Неабходны канферэнцыі беларускіх, літоўскіх, польскіх і ўкраінскіх гісторыкаў. Нешта падобнае пачыналася на зачыне 1990-х, аднак заглухла.

– Але я што меў на ўвазе. Будучы ў Нью-Ёрку, я купляю самы папулярны ў Штатах энцыклапедычны даведнік The World Almanac і ў раздзеле пра краіны чытаю, што ў сярэднявеччы тэрыторыя Беларусі падпарадкоўвалася палякам і літоўцам

– У падобных даведніках нямала памылковых поглядаў і іх трэба папраўляць, аднак гэтым ніхто не займаецца. Чаму беларускія гісторыкі дасюль не выдалі ніводнай “Гісторыі Беларусі” па-ангельску? Гадоў восемь таму я набыў ў Браціславе A concise history of Slovakia, выдадзеную Інстытутам гісторыі Славацкай Акадэміі навук. Чым займаецца Інстытут гісторыі АН Беларусі? Чаму не паставіць у план і не зрабіць калектыўную The History of Belarus са сваімі поглядамі, распаўсюдзіць яе па сусветных установах? Хто за вас [за вас? ужо да гэтага дайшло? – Рэд.] будзе гэта рабіць? У літоўцаў такая гісторыя ёсць, і не адна. Пакуль адзіную ангельскамоўную кнігу па гісторыі Беларусі напісаў грамадзянін ЗША Янка Запруднік [да…; відаць Катлярчук ужо даўно ня быў у Беларусі… – Рэд.].

Колькі беларускіх гісторыкаў сёння друкуецца за мяжой? Можа, пяць. І гэта на 10 мільёнаў насельніцтва. А колькі ў краіне кандыдатаў і дактароў гістарычных навук? Думаю каля 1000 чалавек. Цікава, як яны атрымалі навуковыя ступені, калі кандыдацкі іспыт уключае выдатнае валоданне замежнай мовай?

– Ці падзяляеце вы думку, што працэс фармавання беларускай нацыі яшчэ не скончыўся?

– Так, ёсць вялікае пытанне, што мы маем на ўвазе пад беларускай нацыяй. З аднаго боку, назіраем у дзеянні сучасны нацыяналізм. Малое дзіця ў Беларусі можа стаць сёння чалавекам беларускай, рускай, польскай, габрэйскай культуры. Пры гэтым ён застаецца грамадзянінам Беларусі і ва ўсім свеце, і ўсё часцей на радзіме, уважаецца за беларуса. З часам прадстаўнікі нацменшасцяў асімілююцца часткова. Усе яны стануць беларусамі, толькі некаторыя з іх будуць валодаць яшчэ і мовай этнічнай меншасці. Аднак на якой падставе пабудуюць гэтую нацыянальную ідэнтычнасць, пакуль няясна [добра засвоеная тыповая ліберастычная лухта. – Рэд.] Хто стане героем Беларусі – Сувораў ці Касцюшка? Якая мова будзе асноўнай – расійская ці беларуская? Будучыня Беларусі з Расіяй ці Еўразвязам? [па ўсіх гэтых пытаньнях ідзе цяжкае, вязкае, доўгае, зь вялікімі стратамі змаганьне, у якім сп-р Катлярчук не ўдзельнічае і сваёй ліберастычнай мутатой перамозе праўды далёка не спрыяе. – Рэд.]

Ірландцы, якіх нам ставяць у прыклад, стварылі дзяржаву на падставе адзінай рэлігіі і мовы каланізатара. Аднак у Беларусі сітуацыя іншая. Па-першае, у нас няма адзінай рэлігіі. Па-другое, на пачатку ірландскага адраджэння ірландская мова была, па сутнасці, страчана, а ў нас беларуская, наадварот, стала яго асновай. Таму, натуральна, найлепшы шлях для Беларусі – будаваць ідэнтычнасць на мове. Можна яшчэ і на гісторыі. Аднак калі мы пакладзем у падмурак расійскую мову і беларускую гісторыю, атрымаецца поўная блытаніна… [ну вось, нарэшце прарэзалася нешта людскае; можа, прагаварыўся? – Рэд.]

– А калі беларуская мова з цягам часу ўсё ж згіне?

– Не думаю, што згіне. Нядаўна я быў на канферэнцыі ў Днепрапятроўску. Там людзі размаўляюць на стандартнай расійскай мове, аднак на гістфаку студэнты паміж сабой – толькі па-ўкраінску. Усе прадметы па-ўкраінску, камп’ютарныя праграмы таксама. Большасць школаў – украінскія… Гэтаксама можна аднавіць і беларускую мову. Нават і праз 50 гадоў. Пагатоў цяпер значна больш людзей, чым у савецкі час, свядома яе ўжываюць, а чытаюць і разумеюць дык увогуле ўсе.

У Беларусі я карыстаюся беларускай мовай і мяне здзіўляе, як на маіх вачах расійскамоўныя людзі на яе пераходзяць. Аднойчы разам з групай шведаў, беларускіх літаратараў і студэнтаў скандынаўскага цэнтра ЕГУ пабываў у лунінецкай гімназіі № 1. Мы пачалі выступаць – большасць па-беларуску, перакладаюць шведаў таксама на беларускую. Праз 15 хвілін дырэктар і ўся школьная адміністрацыя таксама загаварылі па-беларуску. Атрымалася, што мы прыйшлі ў расійскую школу, а выйшлі з беларускай. Тады я зразумеў, што дастаткова спакойнай дзяржаўная палітыкі – ня трэба бальшавіцкіх метадаў і пяцігодак! – і ўсё само сабой уладкуецца.

Сёння ж гэтыя натуральныя працэсы тармозяцца ў дзяржаве штучным чынам [ага, тое-сёе ўсё ж разумее! – Рэд.]. Мае сваякі жывуць у Тураве, дык людзі там б’юцца, каб аддаць дзяцей ў адзіную расійскамоўную школу, бо ведаюць, што універсітэт, праца далей у жыцці – усё будзе па-расійску. Пры гэтым дзве беларускія школы ўвесь час пад пагрозай “рэфармавання”. Зрабіце вы хоць палову беларускамоўных універсітэтаў [пра гэта ўжо 20 гадоў кажа Астроўскі. – Рэд.]. Няхай Аляксандр Рыгоравіч хоць раз на месяц выступае па-беларуску [хутчэй Лу-ку заменіць іншы прэзідэнт Беларусі, чым наўпроставы агент імперскай Масквы загаворыць на мове народу, якім кіруе. – Рэд.]. Стаўленне народу зменіцца імгненна.

Пры гэтым неабходна вярнуць шырокія правы мовам нацменшасцяў. Абавязкова побач з расійскім універсітэтам у Магілеве стварыць у Мінску або Гродне польскі, украінскія, літоўскія і латышскія групы. Гэта стане моцным штуршком для інтэнсіфікацыі найперш эканамічных кантактаў, бізнэсу… А так сёння тыповы адукаваны беларус валодае адно расійскай мовай, а значыць, і працаваць ён можа выключна з Расіяй. А ёсць жа Польшча, Літва, Латвія, Украіна. Трэба напоўніцу карыстаць з геапалітычнага становішча!

– Андрэй, і ўсё ж, колькі, на вашу думку, патрэбна часу, каб беларусы спраўдзіліся як нацыя?

– Згодна з сусветным досведам, дэмакратычную палітычную сістэму можна адбудаваць за 5-7 гадоў. Эканамічны рывок, як прадэманстраваў Кітай, рэальна ажыццявіць гадоў за 20. Нацыянальнае пытанне – найбольш складанае. Лічыцца, што змена аднаго пакалення вымагае 25 гадоў, а гістарычныя працэсы адбываюцца пры змене двух. Гэта можна прасачыць на прыкладзе летувісаў. Цягам 20 гадоў (да 1940 года) яны мелі незалежнасць. Наступнае пакаленне гадавалася ўжо ў СССР, дзе літоўцам больш, чым астатнім рэспублікам, дазволілі захаваць нацыянальнае. Вынікам, у сучаснай Літве няма пытанняў, хто такі летувіс. Мова, дзяржава, гісторыя – у іх усё літоўскае.

Хто такі беларус? Адказу пакуль няма [няпраўда, адказ кожнага чалавека залежыць усяго толькі ад двух чыньнікаў: узроўню яго сумленьня і адукаванасьці. – Рэд.].

3.

Ад рэдакцыі.

Вось, мы і адгукнуліся на рэкамендацыю пана Стэфана Эрыксана – амбасадара Швецыі ў Беларусі, а таму цяпер можам канстатаваць наступнае:

1. Сьветагляд пана Катлярчука мазаічны, унутрана супярэчлівы – тыпова ліберастычны. На шчасьце, праглядаюцца ў ім і прабеларускія ноткі. Аднак, у цэлым гісторыя для яго – гэта фон і спосаб, каб займацца прапагандай ліберастызму (апошні, нагадаем, ёсьць альтэрнатывай зьмястоўнай дэмакратыі).

2. Акрамя таго, пан Андрэя дыскрэдытуе сябе як гісторыка (падмены і неадэкватныя высновы пададзены вышэй).

3. Уяўленьне пра сучасную дзяржаву ў Катлярчука таксама тыпова ліберастычнае, грунтуецца на грамадзянскай мадэлі. Этнічную мадэль ён цалкам адрынае. Аднак варта нагадаць, шшто ўсе дзяржавы, пабудаваныя на ідэі “адзінай грамадзянскасьці”, зьяўляюцца актуальнымі альбо патэнцыйнымі лузерамі (хто жадае пераканацца, можа параўнаць, напрыклад, сёньняшні й будучы лёс Францыі ды Галяндыі, з аднаго боку, і Нямеччыны ды Польшчы – з другога).

4. Цяпер мы разумеем, чаму паважаны пан Эрыксан раіў нам пазнаёміцца з поглядамі “пасьпяховага навукоўца” спадара Катлярчука. Адначасна мы зразумелі і механізмы яго “пасьпяховасьці”. Спадзяемся, што гэта ж стала відавочна й іншым нашым чытачам…

 

8 каментарыяў

  1. У мяне таксама склалася уражанне, што ў спадара Катлярчука вельмі шмат супярэчнасцяў. Аднойчы я тэлефанавала сп. Катлярчуку ў Швецыю і прасіла дапамогі ў сваіх гістарычных даследваннях. Але не атрымала. І не таму, што ён не захацеў мне дапамагчы. Мы проста займаемся рознымі эпохамі гісторыі беларусаў. Сп. Катлярчук займаецца перыядам Сярэднявечча, ВКЛ, а я перыядам пасляледавіковым, да хрысціянскай эпохі. Я лічу, каб ведаць, хто мы ёсць на самай справе, трэба пачынаць з гэтага перыяду. Не трэба беларусам вешаць лапшу на вушы, што мы ніякія, і ў нас не было дзяржавы. Надакучылі ўжо ўсялякія трубадуры, якія далдоняць пра нашу нікчэмнасць.
    Паважаная рэдакцыя, у сувязі з распаўсюджаннем шкодных для псіхікі нацыі міфаў, дазвольце начаць друкаваць на вашым сайце сваю гіпотэзу аб паходжанні беларусаў. А то ў мяне не хапае цярпенне слухаць мутату з розных бакоў.

  2. Рэдакцыя. кажа:

    Шаноўная спадарыня Галіна.
    Рэдакцыя ня толькі з задавальненьнем будзе друкаваць на сайце вынікі Вашых гістарычных дасьледваньняў, прысьвечаных этнагенэзу беларусаў і гісторыі нашых беларуска-літвінскіх продкаў шматтысячагадовай даўніны, але і ў сваю чаргу ПРОСІЦЬ Вас дасылаць свае матэрыялы, як толькі яны будуць гатовыя да друку.
    Асабісты Е-мэйл сп-ра Астроўскага ў Вас, спадзяемся, ёсьць.

  3. Дарафей кажа:

    У чарговы раз беларусам імкнуцца падсунуць звонку “гісторыю беларускага народу”. Раней нас кармілі лухтой нашы суседзі Польшча і Расея, зараз з’явілася новая страва, а дакладней старая – тая ж гістарычная лухта, але пад “новым соўсам”. Толькі повар новы – Швецыя, а дакладней ЕЗ, які за ёй стаіць.
    Што ж нам прапануюць? Тое ж, чым нас пічкалі апошнія 300 год: што няма такой нацыі, а калі і ёсць, то нейкая нікчэмная (як дакладна падмеціла спадарыня Галіна Арцёменка), у якой ніколі не было дзяржаўнасці.
    Давайце паспрабуем разабраца, а навошта гэта Швецыі і адзінай Еўропе (зразумела, што сп. Катлярчык піша тое, за што плоцюць, таму і яго каментары – гэта толькі часткова яго сапраўдныя думкі). На маю думку, для адзінай Еўропы не патрэбна Беларусь – нашчадак ВКЛ. Найбольш гэтага не жадаюць яе новыя чальцы: Польшча і Летува (тлумачыць не трэба чаму). Астатнія ж ідуць у фарватары таго, што імкнуцца не падымаць спрэчныя межэтнічныя пытанні, і увогуле, прыкрыўшыся лозунгамі аб дэмакратыі, распаўсюджваюць ідэі глабалізацыі. Іншы вядомы прыклад – перашкоды, якія выстаўляе Македоніі на яе шляху ў ЕЗ Грэцыя (таксама не падзелена гістарычнае мінулае). Ім патрэбна Беларусь “з чыстага ліста” такая якая б задаволіла усіх. Згодная на ўсё: на магільнікі радыяактыўных адыходаў, турмы ЦРУ, на тое, каб адаць задарма ўсе свае прадпрыемствы і быць абслугай транспартных камунікацый.
    Толькі ВКЛ – была і назаўсёды застанецца ў гістарычнай памяці народа беларускай дзяржавай. А беларусы-літвіны – тытульная нацыя ВКЛ, што б там розныя катлярчыкі не неслі.
    Захаваем гісторыю -захаваем свабоду.

  4. Рэдакцыя. кажа:

    Спадар Дарафей. Згодныя, выдатна!
    Адна заўвага: глабалізацыя – натуральны працэс, абумоўлены тэхналагічным прагрэсам чалавецтва, які не пярэчыць зьмястоўнай дэмакратыі, як спосабу сацыяльнай арганізацыі грамадства.
    Іншая справа, што цяперашнія сацыяльныя паразіты, якія дзейнічаюць у глабальным маштабе, імкнуцца штучна падштурхоўваць касмапалітызацыю-хаатызацыю чалавецтва, наўмысна разбураючы яго сістэмную арганізаванасьць. І гэтыю хаатызацыю-касмапалітызацыю яны называюць “глабалізацыяй”, імкнучыся накіруць нам такую ж тэрміналогію, каб мы змагаліся з натульнай зьявай. Але апошняе і бессэнсоўна, і звонку выглядае жалосна.
    Таму, відаць лепш казаць, што сёньняшнія заходнікі імнуцца накінуць нам не “ідэі глабалізацыі”, а ідэі касмапалітызацыі, выдаючы яўную дэградацыю за прагрэс.

  5. Siarhiej кажа:

    Сапраўды, паспяховы даследчык асобных “дрэваў”, гісторык Катлярчук за “дрэвамі ня бачыць гаю”.
    Сапраўды, трэба адрозніваць глабалізацыю (усталявання агульналюдскіх стандартаў) ад касмапалітызацыі (мяшанка этнасаў і захоп тэрыторый). Было бы добра больш дакладна вызначыць тут гэтыя – глабалізацыя і касмапалітызацыя – паняцці.

  6. Рэдакцыя. кажа:

    Спадар Сяргей.
    Глабалізацыя – гэта працэс пераўтварэньня ўсёй Зямлі ў адзіны населены пункт, адзіную вёску. Гэта аб’ектыўны працэс. Яго прычына – тэхналагічны прагрэс чалавецтва. Праявы такія: людзі цяпер могуць свабодна гаварыць паміж сабой па тэлефоне (з часам і відэатэлефоне), зьяўляючыся аддзелены акіянамі й кантынентамі; людзі перамяшчаюцца на хуткіх цягніках і самалётах за некалькі гадзін на сотні й тысячы кіламетраў. Пажаданыя наступствы глабалізацыі – універсальныя стандарты. Г.зн., ня толькі, каб усё вымяралася ў, напрыклад, адзінках Сі, а і каб бытавая электычная вілка ўваходзіла ў любую бытавую разетку, а любая лямпка ўкручвалася ў плафон. Можа быць, каб паўсуль рух транспарту быў правабаковым (ці лівабаковым).
    Касмапалітызацыя – гэта наўмыснае, штучнае перамешваньне моў, культур, народаў (дэмаграфічная і культурна-моўная касмапалітызацыя) з мэтай хаатызацыі чалавецтва. Касмапалізацыя – спосаб разбурыць натуральнай структуру людскай цывілізацыі, разбурыць народы і нацыі, пераўтварыць чалавецтва ў простае біялагічнае месіва.
    Між тым, любы аб’ект мае толькі тыя ўласьцівасьці, якія абумоўлены яго структурай. Людская цывілізацыя, як шматузроўневая складаная сістэма, унутрана падзеленая найперш на адносна самастойныя, суб’ектныя нацыі, будзе мець высокаўзроўневыя ўласьцівасьці й ПЕРСЬПЕКТЫВУ. Чалавецтва, пераўтворанае праз касмапалітызацыю ў , фактычна, біямасу, ня будзе мець ніякай персьпектывы, акрамя той, што стане пажыўнай глебай для забесьпячэньня жыцьця глабальных сацыяльных паразітаў.
    Такім чынам, глабалізацыя і касмапалітызацыя – гэта прынцыпова розныя зьявы. Падмена аднаго паняцьця іншым (у т.л. кантэкстнае наслаеньне на паняцьце “глабалізацыя” паняцьця “касмапалітызацыя”) робіцца наўмысна касмапалітызатарамі. Да апошніх належаць найперш глабальная фінансавая алігархія (натуральна, разам зь сіянакратыяй) й расейская імперыякратыя.
    Калі ж чалавек заяўляе, што ён “не належыць ні да якога народа, што ён касмапаліт” – гэта азначае, што ён гатовы і нават хоча заняць патэнцыйную сацыяльную нішу ў выглядзе праслойкі паміж глабальнымі сацыяльнымі паразітамі й у будучыні (як яму здаецца) канчаткова хаатызаваным, абыдленым чалавецтвам…
    Такім чынам, касмапалітызатары і касмапаліты – аб’ектыўна ёсьць злачынцы, ворагі чалавецтва. Сваю злачынную сутнасьць яны імкнуцца легалізаваць з дапамогай “ліберальнай ідэалогіі й адпаведнай палітычнай практыкі”, зьместам якой якраз і зьяўляецца пераўтварэньне чалавецтва ў біямасу з утульным разьмяшчэньне на ёй, нібы ў мягкім крэсьле, пэўных груп сацыяльных паразітаў.

  7. Дарафей кажа:

    Рэдакцыі. Згодны наконт розніцы паміж глабалізацыяй і касмапалітызмам. Але сёння сам тэрмін “глабалізацыя” напоўніўся менавіта тым сэнсам які я выклаў вышэй. Згодны што адбылася падмена паняццяў, але гэта не змяняе самой справы. Не збіраюся спрачацца ў тэрміналогіі, імкнуўся адзначыць шкодны, на мой погляд, працэс.

  8. Siarhiej кажа:

    Згодны з тым, што напісала Рэд. пра глабалізацыю і касмапалітызацыю, але гэтага недастаткова. Трэба акрэсліць маральныя і прававыя стандарты, магчыма міжнародныя нормы. Магчыма для гэтага патрэбны асобны артыкул.

Пакінуць каментар

  • Старонкі

  • Катэгорыі

  • Апошнія запісы

  • Архівы